1Γ/2025 ΑΣΕΠ – Πως λειτουργούν οι επαγωγικοί συλλογισμοί

Μένουν δύο εβδομάδες μέχρι τη λήξη του 2ου Πανελλήνιου Γραπτού Διαγωνισμού (ΑΣΕΠ 1Γ/2025) και θα ήθελα σήμερα να μοιραστώ κάποια tips και θεωρία για το πως μπορείτε να επιλύετε τους επαγωγικούς συλλογισμούς. Συνεχίζω να ενημερώνω με όσα εργαλεία μου επιτρέπονται για να σας βοηθήσω όσο περισσότερο μπορώ όλους! Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την αρχή.

Αρχικά, η «ευφυΐα» ορίζεται ως η ικανότητα κατανόησης, μάθησης ή σκέψης με γρήγορο και λογικό τρόπο. Από την αρχαιότητα, η νοημοσύνη θεωρούνταν ως βασική ικανότητα του ανθρώπου, που του επιτρέπει να χειρίζεται αφηρημένες ιδέες. Η νοημοσύνη είναι άμεσο προϊόν της ικανότητας σκέψης και χρησιμεύει ως δομικό στοιχείο για τη σύλληψη, τη διατύπωση και την εκτέλεση όλων των ιδεών.

Ως «συλλογισμός» ορίζεται η διαδικασία εξαγωγής συμπερασμάτων βάσει γεγονότων και αποδείξεων μετά από αιτιώδη και ορθολογική ανάλυση του προβλήματος.

Η δοκιμασία επαγωγικού συλλογισμού είναι μια μέθοδος μέτρησης της νοητικής ικανότητας. Περιλαμβάνει ένα τεστ της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων και κατάληξης σε απαντήσεις και λύσεις με λογικό τρόπο. Μετράει τη νοημοσύνη ενδεχομένως και την ικανότητα συλλογισμού ενός υποψηφίου και, ως εκ τούτου, προσδιορίζει τη διανοητική του ικανότητα.

Για να πετύχετε στις εξετάσεις σας, ο χρόνος είναι ένας κρίσιμος παράγοντας. Θα υπάρξουν ερωτήσεις που απαντώνται σε 5 έως 8 δευτερόλεπτα αλλά υπάρχουν και άλλες που χρειάζονται πάνω από ένα λεπτό. Στόχος σας θα πρέπει να είναι να απαντήσετε σε 18 ερωτήσεις σε λιγότερο από 24 λεπτά ενώ κατά μέσο όρο απαιτείται να απαντήσετε σε λιγότερο από ένα λεπτό ανά ερώτηση.

Οι ερωτήσεις όπως γνωρίζουμε από τη ΔΙΑΥΓΕΙΑ έχουν παρθεί από μία τράπεζα θεμάτων που έχει προμηθευτεί το ΑΣΕΠ από την εταιρεία SHL και ο τρόπος εξέτασης γίνεται με τη μέθοδο CAT (Computerized Adaptive Testing – Προσαρμοστική Ηλεκτρονική Εξέταση), η οποία μέθοδος χρησιμοποιείται για να προσαρμόζει τη δυσκολία των ερωτήσεων με βάσει τις απαντήσεις του εξεταζόμενου υποψηφίου.

Η μέθοδος αυτή σε συνδυασμό με τους επαγωγικούς συλλογισμούς αφορά ένα προσαρμοστικό τεστ λογικής σκέψης που μετρά τις ικανότητες αναγνώρισης προτύπων, λογικής εξαγωγής συμπερασμάτων και γενίκευσης από παραδείγματα. Χρησιμοποιείται ευρέως σε τεστ πρόσληψης, ειδικά για θέσεις που απαιτούν αναλυτική σκέψη και επίλυση προβλημάτων.

Η βαθμολόγηση διαφέρει με τη μέθοδο CAT στη συγκεκριμένη δοκιμασία, συγκεκριμένα, το τεστ προσαρμόζει το επίπεδο δυσκολίας των ερωτήσεων σε πραγματικό χρόνο ανάλογα με τις απαντήσεις του υποψηφίου. Αν απαντήσει σωστά του δίνει δυσκολότερη ερώτηση, αν απαντήσει λάθος του δίνει ευκολότερη ερώτηση. Αυτό συνεχίζεται μέχρι να προσδιοριστεί με ακρίβεια το γνωστικό του επίπεδο. Η τελική βαθμολογία δεν είναι απλά το ποσοστό των σωστών. Αντίθετα, υπολογίζεται με βάση το επίπεδο δυσκολίας (οι σωστές απαντήσεις σε δύσκολες ερωτήσεις αξίζουν περισσότερο), ο αριθμός των σωστών συνυπολογίζεται, αλλά όχι απόλυτα, η ταχύτητα απόκρισης εν προκειμένω δεν παίζει ρόλο αφού σας έχει δοθεί το χρονικό περιθώριο των 24 λεπτών και γενικά αν κάποιος είναι συνεπής σε επίπεδο δυσκολίας, αυτό αυξάνει την αξιοπιστία του αποτελέσματος.

Επομένως, αν κάποιος απάντησε 12/18 σωστές απαντήσεις και ήταν δύσκολες τότε μπορεί να φτάσει στο 90%, αν τα λάθη του ήταν μέτριας δυσκολίας ερωτήσεις, θα πέσει στο 70% και αν απαντούσε μόνο εύκολες τότε θα πέσει και κάτω από 50%. Σίγουρα, οι πέντε ερωτήσεις που δίνουν στην αρχή της εξέτασης παίζουν ρόλο στο «μονοπάτι» της δυσκολίας.

Οπότε, αφού έχουμε διαχειριστεί, όπως παραπάνω τον χρόνο μας και έχουμε προηγουμένως εξασκηθεί σε πραγματικά δείγματα θα αναλύσουμε παρακάτω τι είδους ερωτήσεων περιλαμβάνονται στους επαγωγικούς συλλογισμούς και πως πρέπει να τους επιλύουμε.

Αυτό που χρειάζεται να ελεγχθεί είναι η αφηρημένη λογική του υποψήφιου δηλαδή η ικανότητά του να:

• Εντοπίζει μοτίβα
• Κατανοεί κανόνες
• Κάνει προβλέψεις
• Λύνει προβλήματα χωρίς γλωσσικό ή αριθμητικό περιεχόμενο

Οι τύποι των ερωτήσεων επαγωγικού συλλογισμού έχουν ως εξής:

• Ολοκλήρωση μοτίβου (next in sequence) όπου παρουσιάζεται μια σειρά από σχήματα (συνήθως 5) και πρέπει να επιλέξεις το 6ο ή λείπει ένα σχήμα μεταξύ των 5 αρχικών και πρέπει από μια σειρά επιλογών να το βρεις. Τα χαρακτηριστικά που αλλάζουν είναι σχήμα, χρώμα, μέγεθος, κατεύθυνση, θέση και αριθμός στοιχείων προσοχή αν πηγαίνουν δεξιόστροφα ή αριστερόστροφα και κατά πόσες θέσεις κάθε φορά.
• Εντοπισμός ακανόνιστου σχήματος (Odd One Out) όπου εδώ ένα από 5 σχήματα δεν ακολουθεί τον ίδιο κανόνα ή μοτίβο με τα άλλα και πρέπει να βρεθεί ποιο. Μέχρι τώρα δεν έχει δοθεί ούτε ως παράδειγμα ένα τέτοιος επαγωγικός.
• Matrix Style (3X3) όπου ομοιάζει με Raven’s Progressive Matrices και πρέπει ο υποψήφιος να συμπληρώσει το κενό κουτί στο τέλος του πλέγματος ή όπου αλλού είναι το ερωτηματικό που πρέπει να αντικατασταθεί με σχήμα.

Πως να σκέφτεστε για να τα επιλύσετε:

• Κοιτάξτε κάθε στοιχείο ξεχωριστά: μορφή, φορά, μέγεθος, μοτίβο, αριθμός γραμμών, στροφές, αριθμός πλευρών, χρώματα (αν υπάρχουν). Συνήθως δύο ή περισσότερα στοιχεία μεταβάλλονται παράλληλα.
• Μην κοιτάτε την εικόνα συνολικά, χωρίστε τη σε μέρη ή επίπεδα π.χ. παρατηρήστε τι κάνει ο εξωτερικός κύκλος, μετά ο εσωτερικός, μετά τα βελάκια κ.λπ.
• Υπάρχει κυκλικότητα; Δηλαδή επαναλαμβάνονται τα σχήματα ανά 2 ή 3 βήματα; Υπάρχει προσθήκη ή αφαίρεση στοιχείου; Μήπως στροβιλίζονται ή αλλάζουν θέση με σταθερό μοτίβο; Όλα αυτά θα πρέπει να σας απασχολήσουν.
• Συχνά 2-3 επιλογές αποκλείονται εύκολα. Εστιάζετε μόνο στις πιθανές και δοκιμάζετε τον κανόνα που υποψιάζεστε.
• Ξεκινάτε πάντα με τις εύκολες μεταβλητές (π.χ. φορά, χρώμα, θέση).
• Να θυμάστε μία είναι η απάντηση, θα πρέπει όλες οι άλλες απαντήσεις να έχουν εξαλειφθεί.

Οι ερωτήσεις επαγωγικού συλλογισμού που ενδέχεται να συναντήσετε σε οποιαδήποτε εξέταση (όχι εν προκειμένω του ΑΣΕΠ) είναι:

• Σχήματα μέσα σε σχήματα (shapes within shapes), τα οποία στην αρχή μπορεί να φαίνονται περίπλοκα, αλλά υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα για να τα αναλύσει κάποιος και να βρει το μοτίβο. Αρχικά, κοιτάτε κάθε επίπεδο ξεχωριστά (το εξωτερικό σχήμα, το εσωτερικό και αν υπάρχουν άλλα μέσα, συνήθως θα βρείτε 3 σχήματα) π.χ. ένα μεγάλο κύκλο που έχει μέσα ένα μικρότερο τετράγωνο και μέσα στο τετράγωνο ένα τρίγωνο. Για κάθε επίπεδο, θα πρέπει να παρατηρήσουμε αν ο μεγάλος κύκλος βρίσκεται στο δεύτερο σχήμα ως δεύτερη ή τρίτη μεταβλητή, το ίδιο κάνουμε και για τα υπόλοιπα στοιχεία/μεταβλητές μέχρι να καταλήξουμε στο σχήμα που αναζητούμε. Ένα άλλο παράδειγμα εδώ θα μπορούσε να είναι το πρώτο σχήμα να περιέχει ένα ρόμβο, εσωτερικά του ένα τετράγωνο και κατόπιν ένα τρίγωνο. Στο δεύτερο σχήμα ο ρόμβος να είναι το δεύτερο σχήμα και το τετράγωνο το τρίτο σχήμα εσωτερικά κ.ο.κ. Αυτή τη σχέση θα πρέπει εδώ να προσέξετε για να επιλύσετε παρόμοιες ερωτήσεις επαγωγικού συλλογισμού.
• Αστέρια (stars), είναι πολύ συνηθισμένα στα τεστ επαγωγικής λογικής και συνήθως οι υποψήφιοι μπορεί να συναντήσουν μέσα τους ένα σταθερό αριθμό στοιχείων για παράδειγμα να υπάρχουν μέσα στα τρίγωνα που σχηματίζονται μέσα στο αστέρι 7 μαύροι κύκλοι σε όλο το αστέρι σε διάφορα σημεία, 7 μαύρα τετράγωνα, 7 λευκοί κύκλοι και να λείπουν 2 από τα 7 τρίγωνα οπότε η απάντησή μας θα είναι εκείνη η πίτα που θα μας δίνει 2 τρίγωνα. Οπότε εν προκειμένω μετράμε για αρχή πόσα στοιχεία υπάρχουν στα άλλα τρίγωνα και αναζητούμε τα στοιχεία που λείπουν στο ερωτηματικό. Επίσης, μέσα στα τρίγωνα που σχηματίζονται μπορεί να υπάρχουν σχήματα που καθρεφτίζονται μεταξύ τους, σχήματα που αλλάζουν χρώμα, σχήματα που περιστρέφονται ή κόβονται στη μέση κ.λπ. Σε αυτή την περίπτωση ψάχνεις το μοτίβο ή τον κανόνα και ανάλογα βρίσκεις τη μοναδική απάντηση για αυτό το μοτίβο.
• Ακολουθίες σχημάτων μέσα σε οβάλ, στόχος εδώ είναι να προβλέψετε το σχήμα που είναι πίσω από το ερωτηματικό. Τα μοτίβα εδώ μπορεί να περιλαμβάνουν τη μετακίνηση, την προσθήκη ή την αλλαγή σχημάτων εντός του οβάλ. Αρχικά, εντοπίζουμε τα κινούμενα στοιχεία που αλλάζουν θέση, μέγεθος ή σχήμα. Παρατηρούμε αν κάποια στοιχεία κινούνται, μεγαλώνουν, συρρικνώνονται ή αλλάζουν και προβλέπουμε την επόμενη κατάσταση των στοιχείων. Βασικό είναι να απομονώσετε κάθε στοιχείο που μεταβάλλεται και να παρακολουθήσετε την κίνησή του καθ’ όλη τη διάρκεια της ακολουθίας εξαλείφοντας όλες τις επιλογές απαντήσεων που δεν ταιριάζουν με τους παρατηρούμενους κανόνες.
• Σχήματα που εμφανίζονται και εξαφανίζονται αριστερόστροφα ή δεξιόστροφα και αλλάζουν και χρώμα από μαύρο σε λευκό και ξανά σε μαύρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εμφάνιση τριγώνου τετραγώνου και κύκλου που μόλις ολοκληρωθεί ένας κύκλος εμφάνισης και των τριών επανεμφανίζονται με άλλο χρώμα ή εναλλάσσουν το χρώμα τους σε κάθε βήμα.
• Σχήματα που περιστρέφονται είτε δεξιόστροφα είτε αριστερόστροφα σε κάθε βήμα ή σε κάθε δύο βήματα.
• Σχήματα που μεταβάλλονται οι πλευρές τους, είτε αυξάνονται είτε μειώνονται ανάλογα με τον αριθμό των κουκκίδων που περιέχουν στο εσωτερικό τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στο πρώτο σχήμα να περιέχεται ένας ικανός αριθμός κουκκίδων που στο επόμενο σχήμα να είναι ο αριθμός των πλευρών ενός πολύγωνου κ.ο.κ.
• Βελάκια που δείχνουν την επόμενη θέση ενός σχήματος, που πρόκειται να εμφανιστεί ή να εξαφανιστεί στο επόμενο βήμα.
• Κουκκίδες που δείχνουν τον αριθμό εμφάνισης γραμμών, για παράδειγμα οι μαύροι κύκλοι να ισούται με τον αριθμό των οριζόντων γραμμών που ενώνουν λευκούς και μαύρους κύκλους σε κάθε σχήμα.
• Σχήματα που εμφανίζονται μία φορά σε κάθε σειρά ή γραμμή σε ένα matrix, οπότε στο ερωτηματικό πρέπει να βρούμε αυτό το σχήμα που έπρεπε να βρίσκεται εκεί σύμφωνα με το παραπάνω μοτίβο και να αντικαθιστά το ερωτηματικό.

Υπάρχουν πολλά μοτίβα τα οποία θα τα αναλύσουμε με το καιρό προς ενημέρωση όλων. Να θυμάστε ότι, στην εξέταση των επαγωγικών του ΑΣΕΠ, οι πρώτες ερωτήσεις έχουν μεγάλο βάρος στον καθορισμό της δυσκολίας, μην βιάζεστε να απαντήσετε αλλά προσπαθήστε να απαντάτε μέσα σε λογικό χρόνο (περίπου 30-60 δευτερόλεπτα), χωρίστε το μοτίβο σε απλά στοιχεία (σχήματα, χρώματα, μέγεθος, περιστροφή), αν υπάρχουν σχήματα μέσα σε σχήματα δείτε τα επίπεδα αυτά ξεχωριστά, αναζητήστε αλλαγές σε αριθμό, σε θέση, σε χρώμα, σε μέγεθος και προσανατολισμό, σκεφτείτε αν υπάρχει κυκλικότητα (επανάληψη), αύξηση, μείωση ή αντικατοπτρισμός, αποκλείστε τις επιλογές που δεν ταιριάζουν και επιλέξτε την πιο συνεπή με τους κανόνες απάντηση.

Μη βιαστείτε να καταλήξετε σε κανόνα δίχως να ελέγξετε όλα τα στοιχεία, προσέξτε τις ερωτήσεις που μοιάζουν εύκολες καθώς μπορεί να περιέχουν παγίδες π.χ. μοτίβο που αλλάζει στην τελευταία εικόνα. Αποφύγετε την υπερβολική εστίαση σε ένα χαρακτηριστικό (π.χ. μόνο χρώμα, ίσως υπάρχει συνδυασμός παραγόντων) και εννοείται δεν μαντεύουμε τυχαία καθώς το CAT ως σύστημα αξιολογεί και τη συνέπεια. Κρατάτε το χρόνο ανά ερώτηση (45-60 δευτερόλεπτα το πολύ), αν κολλήσετε προχωράτε στην επόμενη (το CAT θα προσαρμόσει τις ερωτήσεις για εσένα), μη σπαταλάτε πολύ χρόνο σε μια ερώτηση. Κρατάτε την ψυχραιμία σας και εμπιστευτείτε την πρώτη σας εκτίμηση αν είστε σίγουρος/η.

Καλή επιτυχία σε όλους, τα αποτελέσματα σύμφωνα με πληροφορίες θα βγουν το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου!