Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι εργασιακής αποτελεσματικότητας (SJT = Situational Judgment Test) ανάλογα με τον σκοπό και την εκτέλεσή τους. Οι σκοποί της δοκιμασίας αυτής μπορεί εκτός από πρόσληψη υπαλλήλων να είναι και επιλογή υποψηφίων σε προγράμματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και αξιολόγηση της επαγγελματικής ανάπτυξης των τρεχόντων φοιτητών ή υπαλλήλων.
Τα SJT μπορούν να διαφέρουν ανάλογα με τον τρόπο εκτέλεσης και τη μορφή απάντησης. Συγκεκριμένα ακολουθούν μερικοί από τους διαφορετικούς τύπους:
- Γραμμική μορφή: σε όλους τους εξεταζόμενους παρουσιάζονται τα ίδια σενάρια και οι ίδιες ερωτήσεις με την ίδια σειρά, συνήθως σε μια χειρόγραφη αξιολόγηση.
- Διαδραστική μορφή: γενικά διεξάγεται σε υπολογιστή, αυτή η μορφή ακολουθεί μια διαδικασία διακλάδωσης, στην οποία τα επόμενα σενάρια και ερωτήσεις παρουσιάζονται με βάση τις απαντήσεις του εξεταζόμενου στα προηγούμενα σενάρια και ερωτήσεις.
- Ανοιχτή απάντηση: οι εξεταζόμενοι συντάσσουν τις απαντήσεις τους σε ένα πεδίο ανοιχτών σχολίων. Αυτή η μορφή επιτρέπει στους εξεταζόμενους να μοιραστούν πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις ενέργειες που θα έκαναν και το σκεπτικό πίσω από αυτές, καθώς και την κριτική σκέψη και την κατανόησή τους για την εκάστοτε κατάσταση.
- Σταθερή απάντηση: στους εξεταζόμενους παρουσιάζεται συνήθως μια σειρά από ενέργειες/απαντήσεις από τις οποίες μπορούν να επιλέξουν (δηλαδή πολλαπλή επιλογή). Ωστόσο, τα SJT με σταθερή απάντηση μπορούν επίσης να ζητήσουν από τον εξεταζόμενο: α) να επιλέξει τις πιο αποτελεσματικές και τις λιγότερο αποτελεσματικές ενέργειες β) να βαθμολογήσει κάθε ενέργεια σε μια κλίμακα από την λιγότερο αποτελεσματική έως την πιο αποτελεσματική και γ) να κατατάξει τις ενέργειες κατά σειρά αποτελεσματικότητας ή καταλληλότητας.
Αυτό που μετράει ένα SJT εξαρτάται από τα ίδια τα σενάρια καθώς και από τη μορφή του τεστ. Γενικά το τεστ θα επικεντρωθεί στις επιθυμητές συμπεριφορές και χαρακτηριστικά για συγκεκριμένα επαγγέλματα όπως: επικοινωνία, ομαδικότητα, ηγετικότητα, διαχείριση συγκρούσεων, επίλυση προβλημάτων, ανθεκτικότητα, ηθική, αυτογνωσία, προσαρμοστικότητα και αξιοπιστία.
Στην Ελλάδα, το συγκεκριμένο τεστ θα επικεντρωθεί στις 9 δεξιότητες του Ν.4940/2022 και ιδίως: α) προσανατολισμό στον πολίτη, β) ομαδικότητα, γ) προσαρμοστικότητα, δ) προσανατολισμό στο αποτέλεσμα, ε) οργάνωση και προγραμματισμό, στ) επίλυση προβλημάτων και δημιουργικότητα, ζ) επαγγελματισμό και ακεραιότητα, η) διαχείριση γνώσης και θ) ηγετικότητα.
Το περιεχόμενο κάθε μίας των δεξιοτήτων του Ενιαίου Πλαισίου Δεξιοτήτων περιλαμβάνει:
α) Ο προσανατολισμός στον πολίτη: αα) το ειλικρινές και αυξημένο ενδιαφέρον του υπαλλήλου για τον πολίτη και την κατανόηση των αναγκών του,
αβ) την εξυπηρέτηση του πολίτη με ταχύτητα, ευγένεια και συνέπεια,
αγ) τη διευκόλυνση του πολίτη στις συναλλαγές και επαφές του με τη δημόσια διοίκηση,
αδ) την παροχή κατάλληλων συμβουλών και υποστήριξης στον πολίτη, ώστε η ικανοποίησή του να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα,
β) η ομαδικότητα: βα) τη συνεχή προσπάθεια υποστήριξης των συναδέλφων με ηρεμία, ευγένεια και θετική διάθεση, χωρίς εντάσεις και διαπληκτισμούς,
ββ) τη συνεργασία με τους συναδέλφους με τρόπο ομαδικό προς εκπλήρωση του δημόσιου συμφέροντος, και των σκοπών, που επιδιώκει ο φορέας, στον οποίο υπηρετούν οι υπάλληλοι, καθώς και προς την επίτευξη των στόχων της θέσης ή της μονάδας ή της υπηρεσίας τους,
γ) η προσαρμοστικότητα: γα) την αποτελεσματική και έγκαιρη ανταπόκριση του υπαλλήλου σε νέες συνθήκες και δεδομένα, με την πραγματοποίηση των απαραίτητων ενεργειών, που συμβάλλουν στην προσαρμογή τόσο του ιδίου όσο και του τρόπου εκτέλεσης της εργασίας του,
γβ) την ευελιξία και ανθεκτικότητα του υπαλλήλου στις αλλαγές, με αποτελεσματική διαχείριση ενδεχόμενων κρίσεων και έκτακτων συνθηκών στην εργασία, με γνώμονα την αναζήτηση της βέλτιστης λύσης και τη σωστή λήψη αποφάσεων, προς όφελος του πολίτη και της κοινωνίας,
δ) ο προσανατολισμός στο αποτέλεσμα: δα) τη διαρκή προσπάθεια και προσήλωση του υπαλλήλου στην ολοκλήρωση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο των δράσεων και εργασιών, που έχει αναλάβει, στο ανώτερο δυνατό επίπεδο επίτευξης και μέσα στον ταχύτερο δυνατό χρόνο,
δβ) τη συνέπεια, τη διάθεση, το ενδιαφέρον και το κίνητρο του υπαλλήλου για την έγκαιρη και αποτελεσματική ολοκλήρωση των καθηκόντων του, και την ποιότητα των τελικών παραδοτέων της εργασίας του,
ε) η οργάνωση και ο προγραμματισμός: εα) την κατάλληλη ιεράρχηση των καθηκόντων και των καθημερινών υποχρεώσεων του υπαλλήλου, καθώς και την τήρηση προθεσμιών με προσήκουσα διαχείριση του χρόνου,
εβ) τη διατήρηση σταθερών ρυθμών στη ροή εργασίας του με καλό χρονοπρογραμματισμό για την ολοκλήρωση των καθηκόντων του,
εγ) την αναπροσαρμογή των δραστηριοτήτων, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο,
στ) η επίλυση προβλημάτων και η δημιουργικότητα: στα) την αυξημένη ικανότητα αναγνώρισης και επίλυσης των ζητημάτων, που προκύπτουν στην εργασία, στβ) την προσπάθεια προσέγγισης με πρωτότυπο και καινοτόμο τρόπο των εργασιών και δραστηριοτήτων, για τις οποίες δεν υπάρχει έτοιμη ή προκαθορισμένη λύση,
στγ) την ικανότητα ανάπτυξης και εφαρμογής πρωτότυπων και νέων ιδεών, καθώς και καινοτόμων λύσεων, οι οποίες μπορεί να βελτιώσουν την υπάρχουσα κατάσταση ή να επιλύσουν το πρόβλημα,
ζ) ο επαγγελματισμός και η ακεραιότητα: ζα) τη διαρκή προσπάθεια εκπλήρωσης των ευθυνών και άσκησης των αρμοδιοτήτων του υπαλλήλου με τήρηση του συνόλου των αξιών, κανόνων και αρχών, που διέπουν κάθε πτυχή της δραστηριότητας της υπηρεσίας,
ζβ) την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών για την υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί, με τη διενέργεια της απαραίτητης επίβλεψης, όπου αυτή είναι αναγκαία, στο πλαίσιο της θέσης ή της μονάδας ή της υπηρεσίας, με βάση τους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας που διέπουν τη λειτουργία του δημοσίου,
η) η «διαχείριση γνώσης»: ηα) την αυξημένη προθυμία και ικανότητα για μάθηση
και αποτελεσματική χρήση της αποκτηθείσας γνώσης προς όφελος της υπηρεσίας,
ηβ) την αποτελεσματική αξιοποίηση της εμπειρίας του υπαλλήλου, με την ανάπτυξη των γνώσεων ή των δεξιοτήτων του,
ηγ) την εφαρμογή της διαδικασίας μάθησης και της διάθεσης για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη για τη βελτίωση της απόδοσης σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο, σε νέες καταστάσεις στην εργασία,
θ) η «ηγετικότητα»: θα) τη δημιουργία του απαραίτητου κλίματος εργασίας, παρακίνησης, κινητοποίησης και καλλιέργειας σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ του υπαλλήλου και των συναδέλφων του για την επίτευξη των στόχων της ομάδας,
θβ) την έγκαιρη, αποτελεσματική, υπεύθυνη και ορθή λήψη αποφάσεων για την επίλυση συγκρούσεων και την αντιμετώπιση καθημερινών και έκτακτων ζητημάτων και προβλημάτων, που αντιμετωπίζει η ομάδα,
θγ) την ικανότητα διεύθυνσης, διοίκησης και καθοδήγησης της δραστηριότητας της ομάδας, στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων του υπαλλήλου, προς επίτευξη ενός κοινού στόχου.
Παρακάτω ακολουθούν δύο τύποι που έχουν ήδη τεθεί στη δοκιμασία της εργασιακής αποτελεσματικότητας:
Παράδειγμα εργασιακού σεναρίου (2Γ/2022 ΑΣΕΠ)
Εργάζεσαι σε υπηρεσία που είναι αρμόδια για την επεξεργασία αιτήσεων χορήγησης ενός κοινωνικού επιδόματος. Κατά την καταληκτική ημερομηνία υποβολής των αιτήσεων, η οποία γίνεται αποκλειστικά ηλεκτρονικά, η σχετική ηλεκτρονική πλατφόρμα δεν είναι διαθέσιμη λόγω υπερφόρτωσης του συστήματος. Ορισμένοι πολίτες φοβούμενοι την εκπνοή της προθεσμίας έρχονται δια ζώσης στην υπηρεσία και απαιτούν να υποβάλλουν χειρόγραφα τις αιτήσεις τους.
Πως θα διαχειριστείς την όλη κατάσταση;
- Δέχεσαι την κατάθεση των αιτήσεων, υπό την προϋπόθεση ότι, εάν υπάρξει παράταση, έχουν την υποχρέωση να καταθέσουν και ηλεκτρονικά την αίτηση.
- Κρατάς τα στοιχεία επικοινωνίας των πολιτών ώστε να τους ενημερώσεις πότε η ηλεκτρονική υπηρεσία θα είναι διαθέσιμη.
- Ενημερώνεις τους πολίτες ότι δεν είναι εφικτή η παραλαβή και η υποβολή χειρόγραφων αιτήσεων και τους ζητάς να αποχωρήσουν.
- Τους διαβεβαιώνεις ότι η υπηρεσία έχει γνώση του προβλήματος, ότι σε τέτοιες περιπτώσεις δίνεται παράταση για την ηλεκτρονική υποβολή των αιτήσεων, και γι’ αυτό, δεν είναι εφικτή η παραλαβή χειρόγραφων.
Απάντηση: Σε αυτό το σενάριο, η απάντηση που αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά και σφαιρικά το συγκεκριμένο σενάριο είναι η 4.
Παράδειγμα συμπεριφορικής δήλωσης (1Γ/2024 ΑΣΕΠ)
Ποια δήλωση σας περιγράφει καλύτερα;
Απάντηση: Το παραπάνω παράδειγμα δεν επιλύθηκε από τον ΑΣΕΠ, ωστόσο, με βάση τις 9 δεξιότητες του Ν.4940/2022, η αξιολόγηση των δηλώσεων συμπεριφοράς έχουν την εξής ιεραρχική σειρά:
1η θέση
Παραμένω ευγενικός/ή ακόμα κι όταν οι άλλοι είναι αγενείς μαζί μου (συνδέεται άμεσα με προσανατολισμό στον πολίτη, επαγγελματισμό και ακεραιότητα, είναι κρίσιμη δεξιότητα για το δημόσιο υπάλληλο στην εξυπηρέτηση πολιτών)
2η θέση
Διαφοροποιώ τη συμπεριφορά μου ανάλογα με τη συγκεκριμένη περίσταση (συνδέεται κυρίως με προσαρμοστικότητα)
3η θέση
Σκέφτομαι μακροπρόθεσμα (συνδέεται περισσότερο με οργάνωση και προγραμματισμό, αν και σημαντική, αφορά περισσότερο στρατηγικό ρόλο και όχι άμεση καθημερινή συμπεριφορά)
