Η μελέτη των οικονομικών επιστημών ξεκινά με την κατανόηση βασικών εννοιών που αποτελούν τον θεμέλιο λίθο κάθε οικονομικού συστήματος.
Το πρώτο μέρος της ενότητας Οικονομικές Επιστήμες έχει ως εξής:
- Οικονομικές επιστήμες
- Εισαγωγικές Έννοιες (το οικονομικό πρόβλημα, οι παραγωγικοί συντελεστές, η έννοια του κόστους ευκαιρίας, παραγωγικότητα της εργασίας)
Αρχικά ξεκινάμε με το οικονομικό πρόβλημα το οποίο προκύπτει από τη δυσαναλογία μεταξύ των απεριόριστων ανθρώπινων αναγκών και των περιορισμένων πόρων που είναι διαθέσιμοι για την κάλυψή τους. Δηλαδή, το οικονομικό πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι οι ανθρώπινες ανάγκες είναι ατελείωτες και συνεχώς αυξάνονται, ενώ οι πόροι που έχουμε στη διάθεσή μας για να ικανοποιήσουμε αυτές τις ανάγκες είναι περιορισμένες. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη για αποφάσεις κατανομής πόρων και επιλογής των βέλτιστων επιλογών για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
Κατά συνέπεια, οι παραγωγικοί συντελεστές (όπως η γη, η εργασία, το κεφάλαιο και η επιχειρηματικότητα) είναι περιορισμένοι, γεγονός που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατό να παραχθούν όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες που επιθυμούμε. Οι παραγωγικοί συντελεστές είναι οι πόροι που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για τη δημιουργία αγαθών και υπηρεσιών. Αυτοί οι πόροι είναι περιορισμένοι και πρέπει να κατανεμηθούν με τρόπο που να μεγιστοποιείται η παραγωγικότητα και η οικονομική αποδοτικότητα. Χωρίζονται όπως είπαμε παραπάνω σε τέσσερις κατηγορίες: (α) Γη (φυσικοί πόροι) όπως γη, νερό, ορυκτά, δάση και άλλα φυσικά αγαθά που είναι περιορισμένα αλλά αναγκαία για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, (β) Εργασία, η οποία αναφέρεται στους ανθρώπινους πόρους που συμμετέχουν στην παραγωγή και περιλαμβάνει τους εργάτες, τους επιστήμονες, τους τεχνικούς και εν γένει όλα τα άτομα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε αντάλλαγμα αμοιβής για να παράγουν αγαθά και υπηρεσίες (γ) Κεφάλαιο το οποίο αναφέρεται στα εργαλεία, τις μηχανές, τα κτίρια και τις υποδομές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία και (δ) επιχειρηματικότητα δηλαδή η ικανότητα των ατόμων να συνδυάζουν τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές (γη, εργασία και κεφάλαιο) με καινοτόμους και αποτελεσματικούς τρόπους για να δημιουργούν νέα αγαθά ή υπηρεσίες.
Οι παραγωγικοί συντελεστές λειτουργούν αλληλοσυμπληρωματικά. Για παράδειγμα η εργασία και το κεφάλαιο συνεργάζονται για να παράγουν αγαθά. Χωρίς το κατάλληλο κεφάλαιο (όπως μηχανήματα) η εργασία μπορεί να μην είναι αρκετή για να αυξήσει την παραγωγή. Αντίστοιχα το κεφάλαιο χωρίς εξειδικευμένη εργασία μπορεί να μην αξιοποιηθεί πλήρως. Η καινοτομία και η τεχνολογία συνήθως βελτιώνουν την αποδοτικότητα των παραγωγικών συντελεστών.
Κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, το κόστος ευκαιρίας αναφέρεται στην αξία της καλύτερης εναλλακτικής επιλογής που θυσιάζεται προκειμένου να επιλεγεί μια συγκεκριμένη δράση. Κάθε απόφαση που κάνουμε έχει συνέπειες και αφορά την επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές εναλλακτικές. Αν επιλέξουμε να κάνουμε κάτι, το κόστος είναι η ευκαιρία που χάνουμε να κάνουμε κάτι άλλο. Το κόστος ευκαιρίας δεν είναι πάντα χρηματικό ή υλικό. Μπορεί να αφορά και τον χρόνο, τη δυσφορία, την ευημερία και άλλα μη υλικά στοιχεία. Αν κάποιος για παράδειγμα επιλέξει να σπουδάσει για 4 χρόνια στο Πανεπιστήμιο, τότε το κόστος ευκαιρίας μπορεί να είναι τα 4 χρόνια που θα μπορούσε να τα δουλέψει και να κερδίσει χρήματα αποκτώντας επαγγελματική εμπειρία.
Ενώ τέλος, η παραγωγικότητα της εργασίας μετρά την αποδοτικότητα με την οποία οι εργαζόμενοι μετατρέπουν τους συντελεστές παραγωγής σε προϊόντα, αποτελώντας κρίσιμο δείκτη για την ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας. Επομένως, με τον όρο «παραγωγικότητα της εργασίας» αναφερόμαστε στην ποσότητα προϊόντος ή υπηρεσίας που παράγεται ανά μονάδα εργασίας σε δεδομένο χρονικό διάστημα. Πρόκειται για ένα κρίσιμο δείκτη που μετρά την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και το βασικό επίπεδο των πολιτών.
Η παραγωγικότητα της εργασίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η τεχνολογική πρόοδος, το επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης του εργατικού δυναμικού, τις συνθήκες εργασίες και την αποτελεσματική οργάνωση των επιχειρήσεων. Η χρήση προηγμένων τεχνολογιών, η αυτοματοποίηση και η αξιοποίηση καινοτόμων μεθόδων παραγωγής συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της παραγωγικότητας. Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Ένα εργατικό δυναμικό με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και εξειδίκευση έχει τη δυνατότητα να αξιοποιεί καλύτερα τους πόρους και να προσαρμόζεται ευκολότερα στις τεχνολογικές εξελίξεις. Για παράδειγμα ένας μηχανικός που διαθέτει εξειδικευμένες γνώσεις στη χρήση λογισμικών σχεδιασμού μπορεί να παράγει ποιοτικότερα σχέδια σε λιγότερο χρόνο.
Η αυξημένη παραγωγικότητα της εργασίας έχει πολλαπλά οφέλη. Πρωτίστως, οδηγεί σε χαμηλότερο κόστος παραγωγής, γεγονός που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να προσφέρουν προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές. Αυτό με τη σειρά του ενισχύει τις εξαγωγές και βελτιώνει την οικονομική θέση της χώρας στο διεθνές εμπόριο. Παράλληλα η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερους μισθούς και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, καθώς οι επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερα περιθώρια κερδοφορίας.
Μαζί με τις παραπάνω έννοιες συνδέονται και άλλες έννοιες όπως τα βασικά και τα υποκατάστατα αγαθά, τα είδη των αναγκών (φυσικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ανάγκες και ανάγκες ασφάλειας), η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων κ.λπ. που θα αναλύσουμε και εκτενέστερα και σε άλλη ανάρτηση.
Και πάλι δεν ξεχνάμε ότι το ίδιο το ΑΣΕΠ θα σας δώσει τις ερωτήσεις πριν κλείσετε το ραντεβού σας για να εξεταστείτε. Μάλιστα, μάθαμε ότι οι ερωτήσεις δεν θα είναι χιλιάδες θα είναι λιγότερες το πολύ δύο χιλιάδες και από αυτές θα πέσουν το πολύ 50-100 ερωτήσεις σε τυχαία σειρά. Επομένως, αν όλοι προετοιμαστείτε σωστά, οι συλλογισμοί στο τέλος θα κάνουν τη διαφορά.
Παρακάτω, θα δοθούν με τις απαντήσεις τους ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής πάνω στην παραπάνω ύλη όπως θα κάνει και το ΑΣΕΠ, ως προσομοίωση στις εξετάσεις που θα ακολουθήσουν:
- Ποια είναι η βασική αιτία που δημιουργεί το οικονομικό πρόβλημα;
Α. Η αδυναμία των ανθρώπων να διαχειριστούν σωστά τους πόρους
Β. Η έλλειψη συντονισμού στην παραγωγή αγαθών
Γ. Η αντίφαση μεταξύ των απεριόριστων αναγκών και των περιορισμένων πόρων
Δ. Η αυξημένη ζήτηση για τεχνολογικά προϊόντα
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποια από τις παρακάτω προτάσεις αποτελεί σωστή περιγραφή του οικονομικού προβλήματος;
Α. Οι άνθρωποι καλούνται να επιλέξουν πως θα διαθέσουν περιορισμένους πόρους για την ικανοποίηση των απεριόριστων αναγκών τους
Β. Το οικονομικό πρόβλημα αφορά μόνο τη διαχείριση χρημάτων
Γ. Το οικονομικό πρόβλημα επιλύεται αυτόματα μέσω της τεχνολογικής ανάπτυξης
Δ. Το οικονομικό πρόβλημα αφορά μόνο τις επιχειρήσεις και όχι τους καταναλωτές
Σωστή απάντηση: Α
- Ποιο από τα παρακάτω είναι παράδειγμα του οικονομικού προβλήματος;
Α. Η αδυναμία ενός μαθητή να ολοκληρώσει τις εργασίες του στην ώρα τους
Β. Η επιλογή μιας επιχείρησης να παράγει ηλεκτρικά αυτοκίνητα αντί για βενζινοκίνητα λόγω περιορισμένων πρώτων υλών
Γ. Η κατασκευή ενός νέου αθλητικού σταδίου από ιδιωτική εταιρεία
Δ. Η αύξηση των εισοδημάτων σε μια αναπτυσσόμενη χώρα
Σωστή απάντηση: Β
- Ποια από τις παρακάτω καταστάσεις συνδέεται άμεσα με το κόστος ευκαιρίας;
Α. Η επιλογή ενός φοιτητή να παρακολουθήσει μάθημα αντί να εργαστεί με μεροκάματο
Β. Η επιλογή μιας κυβέρνησης να επενδύσει στην παιδεία αντί στην άμυνα
Γ. Η επιλογή μιας επιχείρησης να αυξήσει τους μισθούς των εργαζομένων
Δ. Η απόφαση μιας οικογένειας να αποταμιεύσει αντί να ξοδέψει
Σωστή απάντηση: Β
- Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί λύση που μπορεί να περιορίσει τις συνέπειες του οικονομικού προβλήματος;
Α. Η αλόγιστη κατανάλωση φυσικών πόρων
Β. Η μείωση της παραγωγικότητας των εργαζομένων
Γ. Η βελτίωση των τεχνολογικών μεθόδων παραγωγής
Δ. Η διατήρηση των παραγωγικών διαδικασιών χωρίς καμία αλλαγή
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποια από τις παρακάτω επιλογές αποτελεί πρωτογενή ανάγκη;
Α. Η ανάγκη για διασκέδαση
Β. Η ανάγκη για εκπαίδευση
Γ. Η ανάγκη για τροφή
Δ. Η ανάγκη για ταξίδια
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποια από τις παρακάτω ανάγκες θεωρείται δευτερογενής;
Α. Η ανάγκη για νερό
Β. Η ανάγκη για ένδυση
Γ. Η ανάγκη για πολιτιστικές εκδηλώσεις
Δ. Η ανάγκη για στέγη
Σωστή απάντηση: Γ
- Τι απεικονίζει η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων;
Α. Την αύξηση των τιμών στην αγορά
Β. Την κατανομή του εισοδήματος σε μια κοινωνία
Γ. Τις μέγιστες ποσότητες δύο αγαθών που μπορεί να παραγάγει μια οικονομία με δεδομένους πόρους και τεχνολογία
Δ. Τη διακύμανση των επιτοκίων στις τράπεζες
Σωστή απάντηση: Γ
- Τι δείχνει ένα σημείο που βρίσκεται πάνω στην καμπύλη παραγωγικών δυνατότητων;
Α. Αναποτελεσματική κατανομή των πόρων
Β. Ανέφικτη παραγωγή για την οικονομία
Γ. Υποαπασχόληση των παραγωγικών συντελεστών
Δ. Μέγιστη δυνατή παραγωγική αποδοτικότητα
Σωστή απάντηση: Δ
- Τι συμβολίζει ένα σημείο που βρίσκεται κάτω από την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων;
Α. Ισορροπία μεταξύ των διαθέσιμων πόρων
Β. Υποαπασχόληση ή αναποτελεσματική χρήση των παραγωγικών συντελεστών
Γ. Παραγωγή που απαιτεί περισσότερους πόρους από όσους διαθέτει η οικονομία
Δ. Αύξηση της παραγωγικότητας
Σωστή απάντηση: Β
- Ποιο από τα παρακάτω γεγονότα μπορεί να μετακινήσει την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων προς τα δεξιά;
Α. Μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας
Β. Καταστροφή σημαντικών υποδομών παραγωγής
Γ. Βελτίωση της τεχνολογίας ή αύξηση των παραγωγικών συντελεστών
Δ. Μείωση των επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη
Σωστή απάντηση: Γ
- Αν μια οικονομία αποφασίσει να παράγει περισσότερα αγαθά Α εις βάρος των αγαθών Β, ποια οικονομική έννοια περιγράφει αυτή τη μετακίνηση πάνω στην καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων;
Α. Κόστος παραγωγής
Β. Νόμος της ζήτησης
Γ. Απόλυτο πλεονέκτημα
Δ. Κόστος ευκαιρίας
Σωστή απάντηση: Δ
- Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες ΔΕΝ αποτελεί παραγωγικό συντελεστή;
Α. Η φορολογία
Β. Η εργασία
Γ. Το έδαφος
Δ. Το κεφάλαιο
Σωστή απάντηση: Α
- Ποια από τις παρακάτω προτάσεις περιγράφει σωστά τον παραγωγικό συντελεστή «κεφάλαιο»;
Α. Αφορά μόνο τα χρηματικά ποσά που διαθέτει μια επιχείρηση
Β. Περιλαμβάνει τις φυσικές πρώτες ύλες όπως το νερό και το πετρέλαιο
Γ. Αναφέρεται σε εργαλεία, μηχανές και υποδομές που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών
Δ. Συνδέεται αποκλειστικά με την πνευματική εργασία
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί παράδειγμα φυσικού πόρου ως παραγωγικού συντελεστή;
Α. Το έδαφος που χρησιμοποιείται για γεωργική καλλιέργεια
Β. Ο μισθός ενός εργαζομένου
Γ. Οι μετοχές μιας επιχείρησης
Δ. Οι διαφημιστικές καμπάνιες μιας εταιρείας
Σωστή απάντηση: Α
- Ποια από τις παρακάτω καταστάσεις δείχνει αποτελεσματική χρήση του παραγωγικού συντελεστή «εργασία»;
Α. Ένας εργαζόμενος παραμένει άνεργος λόγω έλλειψης θέσεων εργασίας
Β. Ένας εργαζόμενος αξιοποιεί πλήρως τις δεξιότητες του σε μια θέση που ταιριάζει στο προφίλ του
Γ. Ένας υπάλληλος εργάζεται πολλές ώρες αλλά με χαμηλή απόδοση
Δ. Ένας εργαζόμενος αποφεύγει να εκπαιδευτεί σε νέες τεχνολογίες
Σωστή απάντηση: Β
- Ποιο χαρακτηριστικό διαφοροποιεί τον παραγωγικό συντελεστή «επιχειρηματικότητα» από τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές;
Α. Περιλαμβάνει μόνο την αυτοαπασχόληση
Β. Σχετίζεται αποκλειστικά με τον σχεδιασμό παραγωγής
Γ. Συνδυάζει και διαχειρίζεται τους υπόλοιπους παραγωγικούς συντελεστές με στόχο το κέρδος
Δ. Εξαρτάται αποκλειστικά από τις δημόσιες επενδύσεις
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποιο από τα παρακάτω μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας;
Α. Μείωση των επενδύσεων σε εκπαίδευση
Β. Εισαγωγή νέας τεχνολογίας που βελτιώνει τις διαδικασίες παραγωγής
Γ. Αύξηση των ωρών εργασίας χωρίς αντίστοιχη βελτίωση των δεξιοτήτων
Δ. Περιορισμός των διαθέσιμων φυσικών πόρων
Σωστή απάντηση: Β
- Ποια από τις παρακάτω συνθήκες μπορεί να μειώσει την παραγωγικότητα της εργασίας;
Α. Η αυτοματοποίηση της παραγωγής
Β. Η επιμόρφωση του εργατικού δυναμικού
Γ. Οι συχνές διακοπές λειτουργίας λόγω έλλειψης πρώτων υλών
Δ. Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί άμεση ένδειξη αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας σε μια επιχείρηση;
Α. Αύξηση του αριθμού των εργαζομένων
Β. Παραγωγή περισσότερων προϊόντων στον ίδιο χρόνο και με τους ίδιους πόρους
Γ. Μείωση του κόστους των πρώτων υλών
Δ. Διεύρυνση της αγοράς στην οποία δραστηριοποιείται η επιχείρηση
Σωστή απάντηση: Β
- Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες συνδέεται περισσότερο με τη βελτίωση της παραγωγικότητας της εργασίας σε επίπεδο εργαζομένου;
Α. Αύξηση του φόρου εισοδήματος
Β. Συνεχής εκπαίδευση και ανάπτυξη δεξιοτήτων
Γ. Περιορισμός στη χρήση νέων τεχνολογιών
Δ. Καθυστέρηση στην αναβάθμιση του εξοπλισμού παραγωγής
Σωστή απάντηση: Β
- Ποιο από τις παρακάτω επιλογές αποτελεί παράδειγμα οικονομικού αγαθού;
Α. Ο καθαρός αέρας στο βουνό
Β. Το φως του ήλιου
Γ. Η θέα στην θάλασσα
Δ. Ένα μπουκάλι μεταλλικό νερό
Σωστή απάντηση: Δ
- Ποια είναι η βασική διαφορά μεταξύ οικονομικών και ελεύθερων αγαθών;
Α. Τα οικονομικά αγαθά είναι διαθέσιμα σε αφθονία, ενώ τα ελεύθερα αγαθά απαιτούν παραγωγική διαδικασία
Β. Τα ελεύθερα αγαθά είναι πάντα προϊόντα ανθρώπινης δραστηριότητας, ενώ τα οικονομικά αγαθά υπάρχουν στη φύση
Γ. Τα οικονομικά αγαθά είναι περιορισμένα και απαιτούν κόπο για την απόκτησή τους, ενώ τα ελεύθερα αγαθά είναι άφθονα και διαθέσιμα χωρίς κόστος
Δ. Τα οικονομικά αγαθά δεν επηρεάζονται από την προσφορά και τη ζήτηση, ενώ τα ελεύθερα αγαθά υπόκεινται σε νόμους της αγοράς
Σωστή απάντηση: Γ
- Ποιο από τα παρακάτω παραδείγματα αποτελεί υπηρεσία;
Α. Ένα βιβλίο μαγειρικής
Β. Μία καρέκλα γραφείου
Γ. Ένα ποδήλατο
Δ. Ένα κούρεμα σε κομμωτήριο
Σωστή απάντηση: Δ
- Ποια από τις παρακάτω διαφορές ισχύει μεταξύ αγαθών και υπηρεσιών;
Α. Τα αγαθά προσφέρονται αποκλειστικά από το κράτος, ενώ οι υπηρεσίες αποκλειστικά από ιδιώτες
Β. Τα αγαθά είναι υλικά και αποθηκεύονται, ενώ οι υπηρεσίες είναι άυλες και δεν αποθηκεύονται
Γ. Τα αγαθά υπόκεινται μόνο στη ζήτηση, ενώ οι υπηρεσίες μόνο στην προσφορά
Δ. Οι υπηρεσίες δεν έχουν καμία σχέση με την παραγωγική διαδικασία
Σωστή απάντηση: Β
