2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ – Σχέσεις και παραδείγματα γλωσσικού συλλογισμού (αναλογίες)

Οι αναλογίες είναι ένας τρόπος να εκφράσουμε τη σχέση μεταξύ δύο συνόλων αντικειμένων ή εννοιών. Απαιτούν να αναγνωρίσουμε τις συνδέσεις μεταξύ δύο λέξεων και να τις εφαρμόσουμε σε μια δεύτερη ζεύξη λέξεων.

ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΑΝΑΛΟΓΙΩΝ

Υπάρχουν διάφοροι τύποι αναλογιών, που καθορίζονται από τις σχέσεις μεταξύ των λέξεων. Κάποιοι από τους πιο κοινούς τύπους είναι:

Μέρος – Ολόκληρο

Παράδειγμα: Ρόδα : Αυτοκίνητο (η ρόδα είναι μέρος ενός αυτοκινήτου)

Αντίστοιχη αναλογία: Φύλλο : Δέντρο

Λειτουργία ή Χρήση

Παράδειγμα: Στυλό : Γράψιμο (το στυλό χρησιμοποιείται για γράψιμο)

Αντίστοιχη αναλογία: Ψαλίδι : Κοπή

Αιτία – Αποτέλεσμα

Παράδειγμα: Ήλιος : Ζέστη (ο ήλιος προκαλεί ζέστη)

Αντίστοιχη αναλογία: Βροχή : Λάσπη

Αντίθετα ή Αντώνυμα

Παράδειγμα: Μέρα : Νύχτα (η μέρα είναι το αντίθετο της νύχτας)

Αντίστοιχη αναλογία: Άνοιξη : Φθινόπωρο

Συνώνυμα

Παράδειγμα: Χαρά : Ευτυχία (η χαρά είναι παρόμοια έννοια με την ευτυχία)

Αντίστοιχη αναλογία: Θάρρος : Ανδρεία

Ένταση ή βαθμός

Παράδειγμα: Ψίθυρος : Φωνή (ο ψίθυρος είναι μια πιο ήπια μορφή της φωνής)

Αντίστοιχη αναλογία: Ψυχρός : Παγωμένος

Χαρακτηριστικό

Παράδειγμα: Δάσκαλος : Σχολείο (το σχολείο είναι το μέρος όπου εργάζεται ένας δάσκαλος)

Αντίστοιχη αναλογία: Γιατρός : Νοσοκομείο

Τοποθεσία

Παράδειγμα: Ψάρι : Θάλασσα (το ψάρι ζει στη θάλασσα)

Αντίστοιχη αναλογία: Καμήλα : Έρημος

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΩΝ

• Για να επιλύσει κάποιος μια αναλογία, μπορεί να ακολουθήσει τα εξής βήματα:
• Προσδιορίζει τη σχέση δηλαδή αναγνωρίζει ποια είναι η σχέση μεταξύ των δύο πρώτων δύο λέξεων
• Εφαρμόζει τη σχέση στις άλλες επιλογές για να δει ποια ταιριάζει καλύτερα με το μοτίβο που παρατηρεί
• Εξετάζει τις λέξεις και βεβαιώνεται ότι η σχέση είναι λογική και ότι ταιριάζει στο πλαίσιο
• Αποκλείει τις λανθασμένες επιλογές όταν έχουν διαφορετικές σχέσεις μεταξύ τους.

ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ;

Οι αναλογίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες διότι:

• Ενισχύουν την κριτική σκέψη: Μας βοηθούν να σκεφτόμαστε λογικά και να κατανοούμε αφηρημένες έννοιες.
• Ελέγχουν τη γλωσσική επάρκεια: Απαιτούν από τον συμμετέχοντα να γνωρίζει καλά τη σημασία των λέξεων και τη χρήση τους.
• Εξασκούν τη δεξιότητα στην αναγνώριση μοτίβων: Αναγνωρίζοντας παρόμοια μοτίβα ή συνδέσεις σε διαφορετικά πλαίσια.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΝΑΛΟΓΙΩΝ

Βιβλίο : Σελίδα

• Α. Ποδήλατο : Ρόδα
• Β. Μολύβι : Γραφή
• Γ. Μουσική : Νότα
• Δ. Δάσος : Δέντρο

Σωστή απάντηση: Δ. Δάσος : Δέντρο

Επεξήγηση: Όπως το βιβλίο αποτελείται από σελίδες, έτσι και το δάσος αποτελείται από δέντρα. Οι υπόλοιπες επιλογές δεν εκφράζουν μια σχέση «μέρος προς ολόκληρο».

Μαχαίρι : Κοπή

• Α. Μολύβι : Σβήσιμο
• Β. Πιρούνι : Μαχαίρι
• Γ. Ψαλίδι : Κοπή
• Δ. Σαπούνι : Καθαριότητα

Σωστή απάντηση: Γ. Ψαλίδι : Κοπή

Επεξήγηση: Όπως το μαχαίρι χρησιμοποιείται για να κόψει, έτσι και το ψαλίδι χρησιμοποιείται για να κόψει. Οι άλλες επιλογές δεν έχουν την ίδια λειτουργική σχέση.

Πουλί : Φτερά

• Α. Αυτοκίνητο : Ρόδες
• Β. Ψάρι : Λεπίδες
• Γ. Σκύλος : Γούνα
• Δ. Γάτα : Νύχια

Σωστή απάντηση: Γ. Σκύλος : Γούνα

Επεξήγηση: Όπως το πουλί έχει φτερά, έτσι και ο σκύλος έχει γούνα. Οι άλλες επιλογές δεν ταιριάζουν με την αναλογία «χαρακτηριστικό του ζώου».

Γραμματόσημο : Φάκελος

• Α. Ρόδα : Αυτοκίνητο
• Β. Νόμισμα : Τσέπη
• Γ. Μολύβι : Βιβλίο
• Δ. Φύλλο : Δέντρο

Σωστή απάντηση: Β. Νόμισμα : Τσέπη

Επεξήγηση: Όπως το γραμματόσημο τοποθετείται σε έναν φάκελο, έτσι και το νόμισμα τοποθετείται σε μια τσέπη. Οι άλλες επιλογές δεν εκφράζουν μια σχέση τοποθέτησης.

Ήλιος : Ημέρα

• Α. Νερό : Βροχή
• Β. Φεγγάρι : Νύχτα
• Γ. Χιόνι : Κρύο
• Δ. Άνεμος : Σύννεφα

Σωστή απάντηση: Β. Φεγγάρι : Νύχτα

Επεξήγηση: Όπως ο ήλιος σχετίζεται με την ημέρα, έτσι και το φεγγάρι σχετίζεται με τη νύχτα. Οι υπόλοιπες επιλογές δεν έχουν αντίστοιχη σχέση.

Μάτι : Όραση

• Α. Ροδάκινο : Γεύση
• Β. Αυτή : Ακοή
• Γ. Χέρι : Αίσθηση
• Δ. Πόδι : Κίνηση

Σωστή απάντηση: Β. Αυτί : Ακοή

Επεξήγηση: Όπως το μάτι σχετίζεται με την όραση, έτσι και το αυτί σχετίζεται με την ακοή. Οι άλλες επιλογές δεν εκφράζουν άμεσα αίσθηση.

Φωτιά : Καπνός

• Α. Νερό : Ψύξη
• Β. Βροχή : Νερό
• Γ. Χιόνι : Πάγος
• Δ. Θερμότητα : Καύση

Σωστή απάντηση: Δ. Θερμότητα : Καύση

Επεξήγηση: Όπως η φωτιά παράγει καπνό, έτσι και η θερμότητα προκαλεί καύση. Οι άλλες επιλογές δεν ταιριάζουν με τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος.

Μουσική : Μελωδία

• Α. Στίχος : Τραγούδι
• Β. Ποίηση : Στίχος
• Γ. Βιβλίο : Γραφή
• Δ. Ζωγραφική : Χρώμα

Σωστή απάντηση: Δ. Ζωγραφική : Χρώμα

Επεξήγηση: Όπως η μουσική αποτελείται από μελωδίες, έτσι και η ζωγραφική αποτελείται από χρώματα. Οι άλλες επιλογές δεν αναπαριστούν παρόμοια σύνθεση.

Σκούπα : Καθαρισμός

• Α. Βούρτσα : Δόντια
• Β. Σαπούνι : Σώμα
• Γ. Γραφομηχανή : Γράψιμο
• Δ. Σφουγγάρι : Πιάτα

Σωστή απάντηση: Δ. Σφουγγάρι : Πιάτα

Επεξήγηση: Όπως η σκούπα χρησιμοποιείται για καθαρισμό, έτσι και το σφουγγάρι χρησιμοποιείται για να πλύνεις πιάτα. Οι άλλες επιλογές δεν σχετίζονται με καθαρισμό.

Κηροπήγιο : Κερί

• Α. Βάζο : Λουλούδι
• Β. Πίνακας : Καμβάς
• Γ. Φλιτζάνι : Καφές
• Δ. Λάμπα : Φως

Σωστή απάντηση: Α. Βάζο : Λουλούδι

Επεξήγηση: Όπως το κηροπήγιο περιέχει ένα κερί, έτσι και το βάζο περιέχει λουλούδια. Οι άλλες επιλογές δεν αντιστοιχούν στην ίδια σχέση «δοχείο προς περιεχόμενο».