Standard & Poor’s: Διατήρησε το αξιόχρεο στο BBB-, αναβάθμισε το outlook

Στο επίπεδο «ΒΒΒ» διατήρησε την επενδυτική βαθμίδα της Ελλάδας η Standard and Poor’s αναβαθμίζοντας, ωστόσο, το outlook (προοπτικές)ου ελληνικού αξιόχρεου σε θετικό από σταθερό.

O οίκος επισημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση προωθεί ευρεία ατζέντα δομικών μεταρρυθμίσεων ενώ αντιμετωπίζει μακροχρόνιες αδυναμίες. Παρά την αδυναμία που εμφανίζουν κάποια μακροοικονομικά στοιχεία, η ανάπτυξη ξεπερνά το μέσο όρο της ευρωζώνης, μια τάση που αναμένεται να συνεχιστεί. Την ίδια στιγμή, το πολύ υψηλό χρέος μειώνεται και θα συνεχίσει να το κάνει εάν επιβεβαιωθούν οι προσδοκίες για δημοσιονομική πειθαρχία και σχετικά υψηλή ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ.  Όπως αναφέρει, το θετικό outlook αντανακλά την προσδοκία ότι η δημοσιονομική πειθαρχία θα συνεχίσει να μειώνει το χρέος, ενώ η ανάπτυξη θα συνεχίσει να υπερβαίνει το μέσο όρο της ευρωζώνης.

Ο οίκος θα μπορούσε να αναβαθμίσει την αξιολόγηση εντός των επόμενων 24 μηνών εάν ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ υποχωρήσει περαιτέρω για να προσεγγίσει το χρέος χωρών με αντίστοιχη αξιολόγηση. Οι ελληνικές αρχές θα μπορούσαν να το πετύχουν με έναν συνδυασμό οικονομικών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα, πλήρους ανάπτυξης των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης και διατηρήσιμων πρωτογενών πλεονασμάτων για μεγάλη χρονική περίοδο.

Στον αντίποδα, το rating θα μπορούσε να υποβαθμιστεί εάν οι εξωγενείς ανισορροπίες όπως το αυξημένο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, επιδεινωθούν σημαντικά πέραν των προβλέψεων. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν οι γεωπολιτικές και εξωγενείς πιέσεις πλήξουν τη χώρα ισχυρότερα των εκτιμήσεων.

Η ανάπτυξη του ΑΕΠ

Τα οικονομικά δεδομένα τα τελευταία τρίμηνα είναι σχετικά μετριασμένα σε σχέση με τις προβλέψεις, με το πραγματικό ΑΕΠ στο υγιές 2% για το 2023. Μεσοπρόθεσμα, ιδίως εάν διατηρηθεί η δυναμική των μεταρρυθμίσεων, η Ελλάδα μπορεί να κινηθεί ταχύτερα από τους εταίρους της στην ευρωζώνη. Ο οίκος προβλέπει ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα ενισχυθεί κατά ένα μέσο 2,4% την περίοδο 2024-7, αντανακλώντας την ενίσχυση των επενδύσεων μέσω και των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, τη βελτιωμένη κατάσταση των νοικοκυριών και των τραπεζών αλλά και το ότι η ελληνική οικονομία είναι ακόμη 22% μικρότερη από ότι πριν την κρίση χρέους. 

Όπως και άλλες μικρές και ανοιχτές οικονομίες, η Ελλάδα παραμένει εκτεθειμένη στις μεταβολές της παγκόσμιας οικονομίας και τα γεωπολιτικά ρίσκα. Αυτά περιλαμβάνουν μια πιθανή επιβράδυνση που θα μπορούσε να επηρεάσει τους σημαντικούς τομείς του τουρισμού και της ναυτιλίας, αλλά και μια αιφνίδια νέα εκτίναξη στις τιμές της ενέργειας. Αυτές οι εξελίξεις θα μπορούσαν να επιβαδύνουν την βελτιωμένη δυναμική του ελληνικού αξιόχρεου. Το rating περιορίζεται ακόμη από τα ακόμη υψηλά επίπεδα χρέους και τη σχετικά αδύναμη ρευστότητα στην οικονομία.

Η Ελλάδα είναι πιθανό να πετύχει τον στόχο πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος εφέτος. Οι ισχυρές επιδόσεις στα έσοδα οδηγούν σε αυξανόμενα πρωτογενή πλεονάσματα, αν και οι πιέσεις στις δαπάνες σύντομα θα αντισταθμίσουν περαιτέρω κέρδη. Το πολύ μεγάλο απόθεμα δημόσιου χρέους της Ελλάδας μειώνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ και έχει πολύ ευνοϊκό προφίλ όσον αφορά τη διάρκεια και το κόστος των τόκων. Αν και μετριάζεται, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών παραμένει αυξημένο και προβλέπουμε ότι θα διατηρηθεί κατά μέσο όρο στο 5,3% την περίοδο 2024-2027.

Οι δημοσιονομικές επιδόσεις

Οι δημοσιονομικές επιδόσεις της Ελλάδας παραμένουν ισχυρές. Αναμένουμε ότι το πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο θα καλύψει τον μεσοπρόθεσμο στόχο της κυβέρνησης του 2,1% του ΑΕΠ φέτος, υποδεικνύοντας το τέλος της εντυπωσιακής περιόδου εξυγίανσης της Ελλάδας μετά την πανδημία. Η υπεραπόδοση των εσόδων ήταν κεντρικής σημασίας για τη βελτίωση της δημοσιονομικής θέσης, με τις προσπάθειες να αυξηθεί η ψηφιοποίηση να προσφέρει «μέρισμα» με τη μορφή υψηλότερης φορολογικής συμμόρφωσης.

Ενώ η Ελλάδα έχει μέχρι στιγμής επιτύχει να μειώσει το χάσμα στον ΦΠΑ (η διαφορά μεταξύ των εκτιμώμενων εισπράξεων ΦΠΑ και των πραγματικών εσόδων ΦΠΑ, ένα μέτρο φορολογικής συμμόρφωσης), παραμένει χειρότερη από αντίστοιχες χώρες. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για περαιτέρω αύξηση των εσόδων, αν και ο λόγος των συνολικών κρατικών εσόδων προς το ΑΕΠ στην Ελλάδα είναι ένας από τους υψηλότερους μεταξύ των κρατικών κρατών που αξιολογούμε. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει πολιτική πίεση για μείωση των φόρων και αναμένουμε ότι το ποσοστό των κρατικών εσόδων στο ΑΕΠ θα μειωθεί σταδιακά, αν και κυρίως λόγω της προσδοκίας μας ότι η οικονομία θα επεκταθεί ταχύτερα από το κράτος.

Για να επιτευχθούν οι φετινοί στόχοι οι αρχές συνέχισαν να επικεντρώνονται στη φορολογική συμμόρφωση και από την 1η Απριλίου έχουν επιβάλει τη χρήση μηχανημάτων POS για όλους τους τομείς της οικονομίας (τα μηχανήματα POS άρχισαν να συνδέονται αυτόματα με την αρχή εσόδων από πέρυσι). Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος της εξυγίανσης είναι αποτέλεσμα παλαιότερων μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος του 2016 (Νόμος Κατρούγκαλου), που σημαίνει ότι ακόμη και σε ένα σενάριο χωρίς αλλαγή πολιτικής, η δημοσιονομική τροχιά της Ελλάδας θα συνεχίσει να βελτιώνεται.

Υπό αυτή την έννοια, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει περιθώρια να αυξήσει τις δαπάνες φέτος -σε τομείς όπως οι μισθοί του δημόσιου τομέα, οι εφάπαξ αυξήσεις των συντάξεων, η στοχευμένη περικοπή του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων για τις οικογένειες και η αύξηση των χορηγήσεων σε δημόσιες επενδύσεις- πετυχαίνοντας παράλληλα τους δημοσιονομικούς στόχους. Υποθέτοντας ότι η κυβέρνηση θα καταφέρει να πετύχει τον πρωταρχικό στόχο του ελλείμματος φέτος, αναμένουμε ότι τα απροσδόκητα έσοδα θα διατεθούν στη μείωση των φόρων και στις δημόσιες επενδύσεις και όχι στη μείωση του χρέους.

Το δημόσιο χρέος

Το δημόσιο χρέος μειώνεται πλέον σταθερά. Αφού κορυφώθηκε στο 207% του ΑΕΠ το 2020, εκτιμούμε ότι το ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί σε περίπου 131% του ΑΕΠ έως το 2027. Παρά την κάπως απογοητευτική αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ πέρυσι, η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ ήταν ακόμα πολύ ισχυρή στο 6,6%, επομένως εξακολουθεί να επιτρέπει για τη βελτίωση του λόγου του σταθερού χρέους.

Δεδομένου ότι δεν αναμένουμε από την Ελλάδα να διολισθήσει ξανά σε αποπληθωριστικό έδαφος στο άμεσο μέλλον και σε συνδυασμό με την ενθάρρυνση των βραχυπρόθεσμων προοπτικών ανάπτυξης και την ισχυρή δέσμευση για πρωτογενή πλεονάσματα, ο λόγος του δημόσιου χρέους της Ελλάδας προς το ΑΕΠ θα πρέπει να συνεχίσει να ομαλοποιείται, σημειώνει η S&P.

Μακροπρόθεσμα, οι δημογραφικές πιέσεις είναι πιθανό να υπονομεύσουν τις μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές στην Ελλάδα, μια σημαντική παράμετρος για τη βιωσιμότητα του χρέους και, ως εκ τούτου, υπογραμμίζει τη σημασία της συνεχούς δυναμικής στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και της διατηρήσιμης δημοσιονομικής σύνεσης εάν πρόκειται το χρέος να ευθυγραμμιστεί περισσότερο με τις χώρες της ευρωζώνης.

Αν και πιστεύουμε ότι η κυβέρνηση είναι πιθανό να σταματήσει να πετύχει καθαρά (μη πρωτογενή) πλεονάσματα, το εκτεταμένο πρόγραμμα ανταλλαγών του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους είναι πιθανό να μειώσει τις ανάγκες χρηματοδότησης του χρέους της Ελλάδας κατά περίπου 1 δισ. ευρώ σε κάθε ένα από τα επόμενα χρόνια.

Σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες προσπάθειες ιδιωτικοποίησης, εξακολουθούμε να αναμένουμε ονομαστικές μειώσεις καθαρού χρέους τα επόμενα χρόνια. Τα ταμειακά αποθέματα ασφαλείας είναι επίσης μεγάλα στην Ελλάδα, σήμερα ανέρχονται σε περίπου 33,6 δισ. ευρώ (15% του ΑΕΠ). Αφαιρούμε τα ρευστά περιουσιακά στοιχεία από το ακαθάριστο δημόσιο χρέος στο βασικό δημοσιονομικό μας καθαρό δημόσιο χρέος, το οποίο εκτιμούμε ότι θα μειωθεί στο 119% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2027.

Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης της Ελλάδας παραμένει πολύ χαμηλό στο 1,34% περίπου στο τέλος του 2023. Ωστόσο, αυτό είναι πιθανό να αρχίσει να αυξάνεται ακολουθώντας την τάση των διεθνών αγορών. Το σταθμισμένο μέσο κόστος του νέου δανεισμού εκτοξεύτηκε στο 3,7% το 2023 από 1,3% το 2022. Ωστόσο, το πρόγραμμα swaps του ΟΔΔΗΧ (το οποίο σε γενικές γραμμές αντισταθμίζει στην έκθεση στις αυξήσεις επιτοκίου) μαζί με την εξαιρετικά μεγάλη μέση διάρκεια του χρέους της Ελλάδας (19,3 έτη στο τέλος του 2023), αποτελούν σημαντικούς μετριασμούς.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών

Ένα από τα βασικά παρατεταμένα τρωτά σημεία της Ελλάδας έγκειται στις αυξημένες εξωτερικές ανισορροπίες της χώρας. Αν και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών βελτιώθηκε αισθητά πέρυσι – υποχωρώντας στο 6,4% του ΑΕΠ από 10,3% το 2022 – περαιτέρω μεγάλες βελτιώσεις φαίνονται απίθανες στο εγγύς μέλλον.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η σημαντική πτώση της τιμής της ενέργειας, που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη βελτίωση του περασμένου έτους, είναι απίθανο να επαναληφθεί. Επιπλέον, αναμένουμε ότι η επενδυτική δραστηριότητα με βαριές εισαγωγές θα συνεχίσει να επιταχύνεται τα επόμενα χρόνια. Η περαιτέρω πρόοδος στην αντιμετώπιση της εξωτερικής αδυναμίας της Ελλάδας είναι πιθανό να εξαρτάται από την επιτυχία στη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω της αύξησης της εγχώριας παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Το πιστωτικό σύστημα

Από τη στιγμή που αφαιρέθηκαν περίπου 80 δισ. ευρώ από επισφαλή στοιχεία ενεργητικού από τους ισολογισμούς των ελληνικών τραπεζών μετά το 2019, η ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε μελλοντικούς κραδασμούς έχει βελτιωθεί σημαντικά. Η πτώση των μη εξυπηρετούμενων δανείων κάτω από το 8% των συνολικών δανείων (από πάνω από 49% το 2016) αντανακλά κυρίως το πρόγραμμα Ηρακλής. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι ο νέος σχηματισμός NPL εμφανίζεται μικρός. Ενώ οι τέσσερις συστημικές τράπεζες συνεχίζουν να έχουν αναβαλλόμενες πιστώσεις φόρου (DTC) που αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό του κεφαλαίου τους, η επιστροφή στην κερδοφορία συνεπάγεται ότι αυτά τα DTC θα αντικατασταθούν τελικά από υψηλής ποιότητας μορφές κεφαλαίου.

Με τη βελτίωση της κατάστασης στο τραπεζικό σύστημα, η ιδιωτική πίστη άρχισε επιτέλους να επεκτείνεται σε καθαρούς όρους, αντιστρέφοντας την τάση συρρίκνωσης του καθαρού δανεισμού από το 2010. Αυτό εξηγείται εν μέρει από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης που διοχετεύονται μέσω του τραπεζικού συστήματος (η Ελλάδα είναι κάπως «μοναδική» στην εκτέλεσή του με αυτόν τον τρόπο σημειώνει η S&P), αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό, αντανακλά την πρόοδο στους ισολογισμούς που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής, με αποτέλεσμα την αύξηση της ικανότητας στήριξης της οικονομίας.

Δήλωση Χατζηδάκη

Σχολιάζοντας την αναβάθμιση των προοπτικών της Ελλάδος από την S&P ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Η περαιτέρω αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας από την Standard & Poor’s μέσα σε πολύ λίγους μήνες (αφού η Ελλάδα ανέκτησε την επενδυτική βαθμίδα οι «προοπτικές» μετατράπηκαν από σταθερές σε θετικές) είναι μία ακόμα απόδειξη ότι οι προσπάθειες της Ελλάδας πιάνουν τόπο.

Είναι όμως και μία απάντηση σε όσους συνεχώς γκρινιάζουν και προσπαθούν να υποβαθμίσουν τις θετικές εξελίξεις των τελευταίων πέντε ετών: την χωρίς προηγούμενο αύξηση των εξαγωγών, το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει σημειώσει ρεκόρ στις άμεσες ξένες επενδύσεις, τη μεγάλη μείωση της ανεργίας κατά επτά ποσοστιαίες μονάδες και το ότι τελευταία έχουμε πενταπλάσιους ρυθμούς ανάπτυξης από τον μέσο όρο της ευρωζώνης.

Η αναγνώριση της σημαντικής προόδου από όλους τους διεθνείς οργανισμούς και τους οίκους αξιολόγησης δεν μας εφησυχάζει. Αντίθετα, μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε την προσπάθεια και να προωθήσουμε όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν την ελληνική οικονομία ακόμη πιo ψηλά.

Προσπερνάμε την μικρόψυχη κριτική και προχωρούμε μπροστά με ταχύτητα και αποφασιστικότητα».