Μελέτες για την παιδική παχυσαρκία, αναφέρουν ότι οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αύξηση του σωματικού τους βάρους, για παράδειγμα αποφεύγουν φρούτα και λαχανικά, δεν κινούνται και προτιμούν το junk food. Επιβεβαιώνονται αυτά τα ευρήματα και από τους πρώτους μήνες εφαρμογής του προγράμματος για την παιδική παχυσαρκία;
Η διατύπωση αυτή ρίχνει βάρος ευθύνης στα ίδια τα παιδιά, και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να συμβαίνει. Είναι λογικό ένα παιδί να επιλέγει φαγητό που είναι πιο νόστιμο. Κι εμείς το ίδιο δεν κάνουμε, έχοντας μάλιστα γνώση των θερμίδων και της επιβάρυνσης για την υγεία μας; Πράγματι, στο πλαίσιο της Εθνικής Δράσης κατά της Παιδικής Παχυσαρκίας διεξήχθη μια πανελλαδική έρευνα σε εφήβους ηλικίας 15-17 ετών και σε γονείς τους, με στόχο να καταλάβουμε ποιες συνήθειες και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το σωματικό βάρος των παιδιών και των εφήβων. Τα ευρήματα, δυστυχώς, επιβεβαιώνουν ότι οι συνήθειες διατροφής και άσκησης των παιδιών αποκλίνουν πολύ από τις συστάσεις. Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι πολύ μικρή, η κατανάλωση αλμυρών και γλυκών σνακ μεγάλη και το ποσοστό εφήβων που ασκείται είναι μικρό. Αυτό φυσικά έχει οδηγήσει σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας πολύ υψηλότερα του μέσου όρου και ακριβώς γι’ αυτό έχει τόσο μεγάλη σημασία η Εθνική Δράση κατά της Παιδικής Παχυσαρκίας.
Θα θέλατε να μας δώσετε κάποια επιπλέον στοιχεία αναφορικά με την καθημερινότητα των παιδιών και των εφήβων;
Ξεκινώ με μια γενική παρατήρηση: δεν κινούμαστε αρκετά, και βεβαίως μας συμπεριλαμβάνω όλους. Το απόλυτο πρότυπο, για εμένα, είναι ο παππούς μου στο χωριό της Κρήτης ο οποίος μια ζωή κινείται και μπορώ να σας πω ότι στα 96 του κινείται περισσότερο από το μέσο κάτοικο της Αθήνας. Είναι λογικό, λοιπόν, τα παιδιά που μεγαλώνουν στο σύγχρονο δυτικό περιβάλλον να μην κινούνται όσο παλαιότερα. Συχνά, ζουν το άγχος των εξετάσεων και ενός μέλλοντος που «πλάθεται» μέσα από μια οθόνη smartphone, κάτι που επηρεάζει και τον ύπνο ο οποίος είναι παράγοντας ισορροπίας για το βάρος μας, όπως δείχνουν ιατρικές έρευνες. Ταυτόχρονα, εάν το περιβάλλον δεν παρέχει στο παιδί κάποια υγιεινή -ή έστω σπιτική- διατροφή, δηλαδή μαγειρεμένο φαγητό και καλά υλικά, μοιραία το παιδί θα φάει πρόχειρο και ανθυγιεινό φαγητό. Η καθημερινότητα των παιδιών, ιδίως των μικρότερων, εξαρτάται απολύτως από το περιβάλλον τους. Σας μεταφέρω απλουστευμένα τα ευρήματα δικής μας έρευνας που είναι σύμφωνα και με τις πρόσφατες ανάλογες εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Το σύγχρονο μοντέλο για την εικόνα μας, μάς θέλει αδύνατους, ώστε να αποφύγουμε στην πορεία της ζωής μας μια σειρά από χρόνιες παθήσεις. Τι ισχύει στην περίπτωση των υπέρβαρων παιδιών και των οικογενειών τους;
Δεν θα έλεγα ότι είναι «το σύγχρονο μοντέλο για την εικόνα μας». Αντιθέτως, ζούμε μια εποχή συμπερίληψης, την εποχή που υπάρχουν πολλές φωνές που υποστηρίζουν το body positivity. Από την άλλη, για τα μικρά παιδιά, η εμφάνιση μπορεί να γίνει και αντικείμενο bullying. Χρειάζεται πάρα πολύ προσεκτική προσέγγιση των παιδιών διότι τα μηνύματα που έρχονται από τα social media αλλά και από το περιβάλλον είναι υπερβολικά πολλά, μπερδεμένα και αντιφατικά. Πάντως, πράγματι ζούμε στην εποχή της εικόνας. Απλώς, τα πρότυπα είναι υπερβολικά πολλά. Εστιάζοντας στην παχυσαρκία, πάντως, που είναι και το θέμα μας, όπως πολύ σωστά λέτε, το βλέπουμε μόνο από την οπτική γωνία της υγείας. Στην περίπτωση των παιδιών, είναι και ζήτημα των βάσεων για να αποφύγουμε στην πορεία της ζωής μας μια σειρά από παθήσεις. Για να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα.
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα υπέρβαρα παιδιά αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Είναι κρίσιμη η υποστήριξή τους από την οικογένεια και το σχολείο. Να προστεθεί σε αυτό ότι το αυξημένο σωματικό βάρος οδηγεί πολλές φορές στην εμφάνιση χρόνιων παθήσεων ήδη από την παιδική ηλικία, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και η υπέρταση. Η παρέμβασή μας, λοιπόν, πρέπει να είναι σε πολλά επίπεδα, προωθώντας ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την ανάπτυξη υγιών συνηθειών και την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών μέσα από επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση του συνόλου της κοινωνίας.
Τελευταία, αναφέρεται ότι η χρήση του Δείκτη Μάζα Σώματος (ΔΜΣ), μπορεί να μην είναι κατάλληλη για την αξιολόγηση του σωματικού βάρους. Τι ισχύει και ποιοι είναι οι στόχοι του προγράμματος σε αυτή την κατεύθυνση;
Ο συγκεκριμένος είναι ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται ευρύτατα για την αξιολόγηση του βάρους. Ωστόσο, δεν είναι το μόνο και η χρήση του πρέπει να γίνεται με προσοχή. Υπάρχουν και άλλα εργαλεία για αυτό, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Διεθνούς Ομάδας Δράσης για την Παχυσαρκία, τα οποία περιλαμβάνονται στο Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού. Όλοι οι ειδικοί οι οποίοι ασχολούνται με το θέμα της παιδικής παχυσαρκίας επιμορφώνονται και εξοπλίζονται με όλα τα εργαλεία και την κατάλληλη τεχνογνωσία ώστε να μπορούν να εκτιμούν σωστά την κατάσταση του βάρους ενός παιδιού.
Πρόσφατα ευρήματα από μελέτη του ΕΠΙΨΥ δείχνουν ότι η παχυσαρκία στα παιδιά και τους εφήβους οφείλεται και σε οικονομικούς παράγοντες. Τι προβλέπει το πρόγραμμα για τις οικογένειες που δεν μπορούν εύκολα να ανταπεξέλθουν σε ένα υγιεινό διαιτολόγιο που είναι κατά τεκμήριο ακριβότερο;
Πράγματι, η παχυσαρκία συνδέεται με τις κοινωνικές ανισότητες στην υγεία. Το μεγαλύτερο ποσοστό παχύσαρκων εμφανίζεται στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Γιατί αυτές οι οικογένειες αναγκάζονται να στρέφονται σε οικονομικές τροφές, οι οποίες όμως δυστυχώς είναι χαμηλής διατροφικής αξίας αλλά υψηλής θερμιδικής αξίας. Τα παιδιά λοιπόν που μεγαλώνουν σε φτωχές οικογένειες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν παχυσαρκία και κάποιο χρόνιο νόσημα. Αυτό σημαίνει πιο σύντομο, χαμηλότερης ποιότητας βίο. Θέλουμε να το αλλάξουμε αυτό, αυτή είναι η βούληση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και όλων μας στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας.
Τι υπηρεσίες για τα παιδιά περιλαμβάνει το πρόγραμμα και πώς θα ενδυναμωθούν, μέσω του προγράμματος, ώστε να φροντίζουν τον εαυτό τους στην πορεία του χρόνου;
Τα παιδιά αξίζουν ένα υγιές ξεκίνημα στη ζωή τους. Χρησιμοποιώντας καλές πρακτικές σε διεθνές επίπεδο, αξιοποιούμε μια σειρά από μέσα προκειμένου να αλλάξουμε το περιβάλλον που ευνοεί την παχυσαρκία, να μάθουμε στα παιδιά υγιεινές συνήθειες που να τα συντροφεύουν μια ζωή αλλά και να διευκολύνουμε οικογένειες ευάλωτες μέσω της προμήθειας υγιεινών τροφίμων. Αυτό σημαίνει, πρακτικά, δράσεις στα σχολεία και πρωτοβουλίες με την ιατρική κοινότητα και ειδικούς υγείας, επιμόρφωση γονέων και παιδιών, συνεργασία με Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλους φορείς. Θα δείτε το ολοκληρωμένο πρόγραμμα από το Σεπτέμβριο που θα ξεκινήσει. Προσπαθούμε να εμφυσήσουμε την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών μέσα από παιχνίδι, ψυχαγωγία, mobile apps, κίνηση και χαρά. Τα παιδιά είναι σφουγγάρια. Μπορούν να υιοθετήσουν μια κακή, αλλά μπορούν κάλλιστα να υιοθετήσουν και μια καλή συνήθεια, εφόσον προσεγγιστούν σωστά.
Στόχος μας είναι υγιή παιδιά, που θα γίνουν υγιείς ενήλικες και θα ζήσουν πολλά και υγιή χρόνια. Ας τονίσω πως είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η παχυσαρκία είναι θέμα υγείας και όχι εμφάνισης. Δεν είναι επιλογή να είναι κάποιο άτομο παχύσαρκο. Η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα του περιβάλλοντος και το γεγονός ότι η ανθυγιεινή τροφή είναι και φτηνότερη επιδρά στο να έχουν χειρότερη υγεία άνθρωποι που προέρχονται από φτωχό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Η παρέμβασή μας έρχεται να σπάσει τον φαύλο κύκλο κακών συνθηκών που προκαλούν κακή υγεία. Για αυτό οι αποδέκτες της δράσης μας δεν είναι μόνον τα παιδιά αλλά και οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί αλλά και όλη η κοινότητα. Έτσι ώστε να φτιάξουμε ένα καλύτερο περιβάλλον που να ευνοεί υγιή παιδιά και υγιείς ενήλικες.
