Ελληνικά πλοία στον ρωσικό σκιώδη στόλο – Πώς παρακάμφθηκαν οι κυρώσεις

Η διεθνής δημοσιογραφική συνεργασία Shadow Fleet Secrets αναδεικνύει τον ρόλο της ελληνικής ναυτιλίας στη διαμόρφωση του λεγόμενου ρωσικού σκιώδους στόλου, μέσω του οποίου η Μόσχα συνεχίζει να εξάγει πετρέλαιο, παρά τα περιοριστικά μέτρα της Δύσης.

Το 2022, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες της G7 επέβαλαν ανώτατη τιμή 60 δολαρίων ανά βαρέλι στο ρωσικό πετρέλαιο και απαγόρευσαν τη ναυτιλιακή υποστήριξη από δυτικές εταιρείες. Ωστόσο, σύμφωνα με το Kyiv School of Economics (KSE), τουλάχιστον 127 ελληνόκτητα δεξαμενόπλοια πουλήθηκαν σε τρίτες χώρες και στη συνέχεια βρέθηκαν να μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο. Η Ελλάδα αναδεικνύεται ως ο μεγαλύτερος προμηθευτής μεταχειρισμένων πλοίων για αυτόν τον σκιώδη στόλο, με το 55% των σχετικών πωλήσεων να προέρχεται από ελληνικά συμφέροντα. Οι συνολικές πωλήσεις ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών εκτιμάται ότι ξεπέρασαν τα 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα στην τριετία 2022-2024.

Η δημιουργία του ρωσικού σκιώδους στόλου στηρίχθηκε σε ένα δίκτυο εταιρειών-βιτρινών, κυρίως σε τρίτες χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ινδία, το Χονγκ Κονγκ και οι Σεϋχέλλες, οι οποίες αγόρασαν πλοία και τα ενέταξαν σε αυτό το παράλληλο δίκτυο εμπορίας. Σύμφωνα με τη Lloyd’s List, ο αριθμός των δεξαμενόπλοιων που συνδέονται με τον σκιώδη στόλο αυξήθηκε σε 591 το 2024, αντιπροσωπεύοντας πλέον πάνω από το 10% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενοπλοίων.

Οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες, που πρωταγωνιστούν στις πωλήσεις πλοίων, αρνούνται κάθε ευθύνη, τονίζοντας ότι οι συναλλαγές τους είναι απολύτως νόμιμες. Επισημαίνουν ότι εξετάζουν προσεκτικά τους αγοραστές και συμμορφώνονται με τους κανονισμούς. Ωστόσο, όπως αποκαλύπτει η έρευνα, τα πλοία αλλάζουν διαδοχικά χέρια, με αποτέλεσμα να χάνεται η διαφάνεια γύρω από τη μελλοντική τους χρήση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια προσπάθεια να περιορίσει το φαινόμενο, επέβαλε τον Δεκέμβριο του 2023 απαγόρευση στις πωλήσεις δεξαμενοπλοίων προς τη Ρωσία και επέβαλε αυστηρότερους ελέγχους στους αγοραστές. Παρόλα αυτά, οι ρυθμίσεις αυτές δεν αποδείχθηκαν αρκετές για να σταματήσουν την πρακτική των διαδοχικών πωλήσεων μέσω τρίτων χωρών. Στελέχη της Κομισιόν αναγνωρίζουν ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν επαρκούν και εξετάζονται νέες κυρώσεις που θα στοχεύουν τις εμπλεκόμενες ναυτιλιακές εταιρείες.

Η έρευνα των Inside Story και Solomon υπογραμμίζει επίσης τους κινδύνους που προκύπτουν από τη λειτουργία του σκιώδους στόλου. Τα πλοία που ανήκουν σε αυτόν είναι παλαιά και ανεπαρκώς συντηρημένα, ενώ ακολουθούν επικίνδυνες ναυτικές πρακτικές, όπως η απενεργοποίηση του συστήματος εντοπισμού AIS και οι μεταφορές πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο (ship-to-ship) στη μέση του ωκεανού. Η έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης από διεθνώς αναγνωρισμένες εταιρείες δημιουργεί σοβαρούς περιβαλλοντικούς και ναυτιλιακούς κινδύνους.