Μία πρόσφατη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό iScience, αναδεικνύει τον θεμελιακό ρόλο που διαδραμάτισε το νησί Ίσκια, στη διαμόρφωση των πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων, κατά την διάρκεια του 8ου αιώνα π.Χ.
Με τη διεπιστημονική ανάλυση, η οποία συνδύασε αρχαιολογικά, ανθρωπολογικά και βιοχημικά δεδομένα, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα πως το ηφαιστειακό νησί Ίσκια, στην Τυρρηνική Θάλασσα, φιλοξενούσε μια ετερόκλητη κοινότητα που απαρτιζόταν από Έλληνες, Φοίνικες και τοπικούς πληθυσμούς. Η κοινότητα συμβίωνε αρμονικά και συντελούσε στην ανάδυση της Μεγάλης Ελλάδας.
Η ερευνητική ομάδα, ανέλυσε ανθρώπινα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στη νεκρόπολη στις Πιθηκούσες, όπως ονομαζόταν η Ίσκια στην αρχαιότητα (8ο αιώνα π.Χ.), με τη χρήση ισοτοπικής ανάλυσης στα δόντια και τα οστά των θαμμένων ατόμων.
Η μεθοδολογία αυτή, έδωσε τη δυνατότητα της ταυτοποίησης των γεωγραφικών καταβολών των ατόμων, αποκαλύπτοντας πως το νησί, εκτός από το ότι υποδεχόταν μετανάστες από πολύ παλιά, αποτελούσε σημείο βιο-πολιτιστικής ζύμωσης.
Κέντρο αλληλεπίδρασης και κινητικότητας
Η Carmen Esposito, ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια και μία από τους συγγραφείς της μελέτης, τονίζει πως, τα ευρήματα αυτά ενισχύουν την αντίληψη που χαρακτηρίζει την Μεσόγειο ως μια περιοχή διαρκούς κινητικότητας και αλληλεπίδρασης. Η έρευνα, έχει καταστήσει δυνατή την ανασύσταση των μετακινήσεων των ατόμων και των σχέσεών τους με τις άλλες κοινότητες, σε πρωτόγνωρα λεπτομερές επίπεδο.
Σύμφωνα με την Melania Gigante, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Πάντοβα και βασική συγγραφέα της μελέτης, οι αναλύσεις των λειψάνων περισσότερων από 50 ατόμων που ήταν θαμμένα στις Πιθηκούσες, έχουν αποκαλύψει την παρουσία ανθρώπων από διάφορες περιοχές της Μεσογείου.
Αυτό μαρτυρά πως, η Ίσκια ήταν σημείο συνάντησης για Έλληνες, Φοίνικες και ιταλικές φυλές, οι οποίοι δεν συνυπήρχαν απλώς, αλλά επηρέασαν και τη διαμόρφωση μίας περίπλοκης και πολύ – πολιτισμικής, κοινωνικής ταυτότητας.
Μία από τις πιο εντυπωσιακές πτυχές της μελέτης, είναι η διαπίστωση του ρόλου που διαδραμάτιζαν οι γυναίκες σ’ αυτές τις μεταναστευτικές διαδικασίες. Παραδοσιακά, επικρατεί η αντίληψη ότι, η κινητικότητα της περιόδου, είχε πρωταγωνιστές άνδρες, έμπορους και έποικους.
Ωστόσο, νέα δεδομένα αποκαλύπτουν πως, υπήρχε σημαντική κινητικότητα των γυναικών, υποδηλώνοντας πως, η δομή της κοινωνίας, δεν βασίστηκε αποκλειστικά στους άνδρες, αλλά μάλλον, ήταν το αποτέλεσμα της ισότιμης συμμετοχής ανδρών και γυναικών στις πολιτιστικές και εμπορικές ανταλλαγές.
Το Κύπελλο του Νέστωρα
Μία από τις πιο εμβληματικές ανακαλύψεις στην νεκρόπολη στις Πιθηκούσες, είναι ο τύμβος που περιέχει το Κύπελλο του Νέστωρα, ένα τεχνούργημα με μία από τις παλαιότερες γνωστές επιγραφές σε ελληνικό αλφάβητο.
Η επιγραφή στο κύπελλο, αναφέρει το διάσημο δισκοπότηρο του ομηρικού ήρωα, του Νέστωρα, ανάγοντάς το σε μια καθοριστική απόδειξη της διάδοσης της ελληνικής γραφής και του πολιτισμού στη Δύση.
Ανατροπή των προγενέστερων πεποιθήσεων
Για χρόνια, οι ακαδημαϊκοί διαφωνούσαν σχετικά με την ταυτότητα του ατόμου που ήταν θαμμένο μαζί με αυτό το πολύτιμο τεχνούργημα. Προγενέστερες έρευνες, μαρτυρούσαν ότι ο τύμβος περιείχε ανθρώπινα και ζωικά λείψανα, καταρρίπτοντας την υπόθεση ότι ήταν ενός αποτεφρωμένου παιδιού.
Πλέον, η ισοτοπική ανάλυση, έχει καταλήξει στο ότι, τουλάχιστον ένα από τα άτομα στον τύμβο είχε γεννηθεί στο νησί, ενισχύοντας την πεποίθηση πως η κοινότητα, όχι μόνον αφομοίωνε εξωτερικές επιρροές, αλλά είχε και μια σταθερή βάση ντόπιων.
Η Alessia Nava, ανθρωπολόγος στο πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, τονίζει πως, τα ευρήματα καταδεικνύουν μια σημαντική εξέλιξη στον κλάδο της βιοαρχαιολογίας. Ο συνδυασμός εξελιγμένων τεχνικών, έχει ανοίξει νέες διόδους στην αρχαία ιστορία, διευκολύνοντας τη βαθύτερη κατανόηση των μεταναστευτικών φαινομένων και των διεργασιών ενσωμάτωσης που, μέχρι πρότινος, ήταν άγνωστες.
Η έρευνα, προσφέρει τα πρώτα άμεσα δεδομένα που βασίστηκαν σε εξατομικευμένη ανάλυση ανθρώπινων λειψάνων, η οποία επαληθεύει τις ιστορικές και αρχαιολογικές θεωρίες για τον ελληνικό εποικισμό του 8ου αιώνα π.Χ.
Η εφαρμογή της διεπιστημονικής προσέγγισης, έδωσε τη δυνατότητα της επανεκτίμησης του ρόλου της Ίσκιας στη σύνδεση των πολιτισμών, ενώ άνοιξε τον δρόμο για μελλοντικές μελέτες στην κινητικότητα και την αλληλεπίδραση των πολιτισμών της Αρχαιότητας.
H μελέτη πραγματοποιήθηκε χάρη στη συνεργασία διαφόρων ακαδημαϊκών και πολιτιστικών φορέων.
Στην έρευνα, συμμετείχαν, το πανεπιστήμιο της Μπολόνια, το πανεπιστήμιο της Πάντοβα, της Μοντένα και της Ρέτζιο Εμίλια, το μουσείο πολιτισμών στη Ρώμη, το ιταλικό υπουργείο πολιτισμού, το πανεπιστήμιο της Νάπολης L’Orientale, το πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης και το πανεπιστήμιο Goethe της Φρανκφούρτης.
