Εκλογές, υποσχέσεις και δημοσιονομικά όρια: «Τσοβόλα, δώστα όλα» ή δημοσιονομική πειθαρχία;
Tο ερώτημα που τίθεται είναι αν ο νέος υπουργός θα ακολουθήσει μια επιθετική πολιτική παροχών ή αν θα παραμείνει εγκλωβισμένος στα στενά δημοσιονομικά περιθώρια που του αφήνει το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Ο Κυριάκος Πιερρακάκης αναλαμβάνει το τιμόνι του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας σε μια περίοδο που η κυβέρνηση αναζητά εναγωνίως δημοσκοπική ανάκαμψη. Με τις εκλογές να πλησιάζουν και τη λαϊκή δυσαρέσκεια να αυξάνεται, το ερώτημα που τίθεται είναι αν ο νέος υπουργός θα ακολουθήσει μια επιθετική πολιτική παροχών ή αν θα παραμείνει εγκλωβισμένος στα στενά δημοσιονομικά περιθώρια που του αφήνει το Σύμφωνο Σταθερότητας. Θα επιλέξει να γίνει ο νέος «Τσοβόλας», προσφέροντας εφάπαξ παροχές για πολιτικά οφέλη, ή θα προτιμήσει μια στρατηγική που δεν θα διακινδυνεύσει τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας;
Ο νέος υπουργός Εθνικής Οικονομίας έρχεται με στόχο να βελτιώσει τα δημοσκοπικά μεγέθη της κυβέρνησης;
Η αλήθεια είναι ότι το οικονομικό περιθώριο για «παροχές» είναι εξαιρετικά στενό. Τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους δείχνουν ότι ο δημοσιονομικός χώρος για το 2025 δεν ξεπερνά τα 1,3 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι τα πολυδιαφημισμένα σενάρια για 13ο και 14ο μισθό στο Δημόσιο (κόστος 2,8 δισ. ευρώ) ή 13η και 14η σύνταξη (5 δισ. ευρώ) ανήκουν στη σφαίρα της πολιτικής φαντασίας.
Άρα, οι πολίτες που περιμένουν «γενναιόδωρες» παροχές θα απογοητευτούν;
Όλα δείχνουν πως ναι. Τα νούμερα είναι αμείλικτα. Ακόμα και το πιο αισιόδοξο σενάριο αφήνει χώρο μόνο για μια περιορισμένη αύξηση δαπανών. Ο 13ος μισθός των δημοσίων υπαλλήλων, που θα κόστιζε 1,4 δισ. ευρώ, είναι θεωρητικά εφικτός, αλλά θα απορροφούσε σχεδόν όλο τον διαθέσιμο χώρο, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για φοροελαφρύνσεις και επενδυτικά μέτρα.
Με αυτά τα δεδομένα, τι θα επιλέξει να κάνει ο νέος υπουργός;
Η κυβέρνηση θα κληθεί να αποφασίσει εάν θα ρίξει το βάρος σε εφάπαξ παροχές ή σε στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις. Οι Βρυξέλλες σε όλους του τόνους ξεκαθαρίζουν πως η όποια δημοσιονομική χαλάρωση πρέπει να έχει αναπτυξιακό χαρακτήρα. Και στη βάση αυτή η διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είναι η μεγάλη πρόκληση για τον Κυριάκο Πιερρακάκη, ο οποίος δεν έχει ποτέ έως σήμερα διαπραγματευθεί με τους Κοινοτικούς αξιωματούχους.
Άρα, οι υποσχέσεις για «ανάσες» στους πολίτες είναι απλά προεκλογικά αφηγήματα;
Τα στοιχεία δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας. Οι αριθμοί, οι εκθέσεις των διεθνών οίκων και η ίδια η οικονομική πραγματικότητα δείχνουν ότι τα περιθώρια για γενναιόδωρες παροχές είναι περιορισμένα. Η πρόσφατη αναβάθμιση της Ελλάδας από τη Moody’s, αν και θετική, συνοδεύτηκε από μια προειδοποίηση: η χώρα χρειάζεται χρόνο για να ολοκληρώσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και να εδραιώσει τη δημοσιονομική της σταθερότητα. Η ανάπτυξη των τελευταίων ετών βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά αυτά δεν θα ρέουν για πάντα. Όταν η απορρόφησή τους ολοκληρωθεί, ο ρυθμός ανάπτυξης ενδέχεται να επιβραδυνθεί, αφήνοντας την κυβέρνηση με ακόμη λιγότερες επιλογές. Παράλληλα, οι δημογραφικές προκλήσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η χαμηλή συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, δημιουργούν σοβαρούς «αντίθετους ανέμους» που θα δυσκολέψουν την οικονομική προοπτική της χώρας. Όσο για το χρέος, παρά τη μείωση των τελευταίων ετών, θα παραμείνει ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Σε αυτό το σκηνικό, οι μαζικές παροχές δεν είναι απλώς δύσκολες—είναι πρακτικά αδύνατες χωρίς σοβαρές δημοσιονομικές επιπτώσεις.
Και αν τελικά η κυβέρνηση αποφασίσει να προχωρήσει σε παροχές, ποιο θα είναι το ρίσκο;
Το Σύμφωνο Σταθερότητας είναι σαφές: υπέρβαση του ετήσιου στόχου δαπανών κατά περισσότερο από 0,3% του ΑΕΠ σημαίνει αυτόματη ένταξη της Ελλάδας στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Η χώρα θα έχει τότε μόλις έξι μήνες για να λάβει διορθωτικά μέτρα, διαφορετικά θα μπει ξανά σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας. Πρόκειται για ένα σενάριο που εάν η κυβέρνηση προκαλέσει, θα χαθεί και το τελευταίο ίχνος αξιοπιστίας της.
Υπάρχει κάποιος τρόπος να βρεθούν πρόσθετα έσοδα;
Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους υπολογίζει ότι τα επιπλέον έσοδα από τα μέτρα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής (POS, myDATA) θα είναι το πολύ 300 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε «μαγικές» λύσεις που θα αλλάξουν τα δεδομένα.
