Η ανάλυση του ΔΝΤ τεκμηριώνει με ακρίβεια πώς οι χώρες χαμηλού εισοδήματος και εκείνες που βρίσκονται σε καθεστώς σύρραξης έχουν υποστεί τις βαρύτερες συνέπειες αυτών των κρίσεων.
Νέα έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου έρχεται να φωτίσει μια από τις πιο ανησυχητικές τάσεις της μεταπανδημικής περιόδου: τη σταδιακή αλλά επίμονη απομάκρυνση των φτωχότερων και ευάλωτων κρατών από την παγκόσμια αναπτυξιακή τροχιά. Καθώς η παγκόσμια οικονομία προσπαθεί να εδραιώσει μια πορεία σταθερότητας ύστερα από διαδοχικούς κραδασμούς – την πανδημία, τον πληθωρισμό, τις γεωπολιτικές εντάσεις και την κλιματική κρίση – γίνεται όλο και πιο εμφανές ότι η ανάκαμψη δεν είναι ούτε καθολική ούτε ισόρροπη.
Η ανάλυση του ΔΝΤ τεκμηριώνει με ακρίβεια πώς οι χώρες χαμηλού εισοδήματος και εκείνες που βρίσκονται σε καθεστώς σύρραξης έχουν υποστεί τις βαρύτερες συνέπειες αυτών των κρίσεων. Με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, μειούμενη πρόσβαση στη διεθνή χρηματοδότηση, αυξανόμενα επίπεδα χρέους και έντονες κοινωνικές πιέσεις, οι χώρες αυτές κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν περαιτέρω από τις παγκόσμιες εξελίξεις. Το χάσμα ως προς το κατά κεφαλήν εισόδημα διευρύνεται, ενώ η φτώχεια και η επισιτιστική ανασφάλεια ενισχύονται σε ανησυχητικό βαθμό.
Τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δείχνουν σαφείς διαφορές στην αναπτυξιακή επίδοση μεταξύ χωρών που πληρούν τα κριτήρια για προνομιακό δανεισμό. Από τις 70 χώρες της κατηγορίας αυτής, οι 38 που διαθέτουν σχετικά ανθεκτικότερα χαρακτηριστικά —όπως υψηλότερα εισοδήματα, διαφοροποιημένες εξαγωγές και καλύτερη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές— παρουσίασαν μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 5,3% μεταξύ 2022 και 2024. Αντιθέτως, οι υπόλοιπες 32 χώρες του γκρουπ, με χαμηλότερα εισοδήματα και μεγαλύτερη ευαλωτότητα, αναπτύχθηκαν μόλις κατά 3,3%, ενώ για τα κράτη που βρίσκονται σε καθεστώς σύρραξης, η ανάπτυξη περιορίστηκε στο 2,6%.
Η υστέρηση αυτή εγείρει σοβαρές ανησυχίες για τον κίνδυνο αποκλεισμού αυτών των χωρών από τη μακροπρόθεσμη διαδικασία σύγκλισης προς τα επίπεδα εισοδήματος των ανεπτυγμένων οικονομιών. Η επιδείνωση της φτώχειας και της επισιτιστικής ανασφάλειας, σε συνδυασμό με την αύξηση των πιέσεων στο δημόσιο χρέος, συνθέτουν ένα ανησυχητικό σκηνικό. Την ίδια ώρα, η διεθνής χρηματοδότηση προς τις χώρες χαμηλού εισοδήματος βαίνει μειούμενη από το ξέσπασμα της πανδημίας και μετά, επιτείνοντας τις δυσκολίες.
Μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα, αναδεικνύεται η ανάγκη για αναθεώρηση των εργαλείων και των προτεραιοτήτων της παγκόσμιας οικονομικής στήριξης. Οι πιο φτωχές και ευάλωτες χώρες χρειάζονται ενισχυμένη υποστήριξη μέσω επιχορηγήσεων, ευνοϊκών δανείων και τεχνικής βοήθειας για την ενίσχυση των κρατικών θεσμών. Παράλληλα, επιβάλλεται η επιτάχυνση των διαδικασιών αναδιάρθρωσης χρέους, ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι περιπτώσεις μη βιώσιμων δανειακών υποχρεώσεων.
Για τις χώρες που διαθέτουν μεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης, ο στόχος μετατοπίζεται στην κινητοποίηση ξένων επενδύσεων και ιδιωτικών κεφαλαίων, με την παράλληλη στήριξη πολυμερών και διμερών οργανισμών όταν απαιτείται.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η φορολογική μεταρρύθμιση και η βελτίωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Το ΔΝΤ εκτιμά πως οι χώρες χαμηλού εισοδήματος μπορούν να αυξήσουν τα φορολογικά τους έσοδα κατά έως και επτά ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, εφόσον προχωρήσουν σε θεσμικές αλλαγές και αναβαθμίσουν τις φορολογικές τους δομές.
Σε αυτή την κατεύθυνση, το Ταμείο έχει ενισχύσει τις δράσεις του στον τομέα της θεσμικής ανάπτυξης, αφιερώνοντας πάνω από το 40% της συνολικής του τεχνικής βοήθειας στις χώρες χαμηλού εισοδήματος κατά την περίοδο 2022-2024. Η υποστήριξη αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που περιλαμβάνει μακροοικονομική εποπτεία και ευνοϊκά δάνεια, με στόχο τη διασφάλιση σταθερότητας και την τόνωση της αναπτυξιακής δυναμικής.
