Μια από τις πιο σημαντικές πηγές εσόδων για το ελληνικό Δημόσιο είναι ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), καθώς είναι κάτι που πληρώνουμε όλοι μας, κάθε φορά που αγοράζουμε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία. Όμως, μια νέα μελέτη του ΚΕΠΕ που εξετάζει πώς ακριβώς συμπεριφέρονται τα έσοδα του κράτους από τον ΦΠΑ, δείχνει ότι τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα απ’ όσο φαίνονται.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η αύξηση του ΑΕΠ δεν μεταφράζεται αυτόματα και αναλογικά σε αύξηση των εσόδων από ΦΠΑ. Με άλλα λόγια, όταν η οικονομία ανεβαίνει, ο ΦΠΑ δεν ανεβαίνει στον ίδιο βαθμό.
Αντιθέτως, ο πιο καθαρός δείκτης που συνδέεται με τα έσοδα ΦΠΑ είναι η ιδιωτική κατανάλωση. Όσο περισσότερο ξοδεύουν τα νοικοκυριά, τόσο περισσότερα έσοδα προκύπτουν για το κράτος από ΦΠΑ, κάνοντας αυτή τη σχέση να είναι πολύ πιο σταθερή και προβλέψιμη.
Ωστόσο, ένα από τα πιο κρίσιμα ευρήματα της μελέτης αφορά τους αυξημένους συντελεστές ΦΠΑ, που πολλές φορές χρησιμοποιούνται ως «εύκολη λύση» για την ενίσχυση των εσόδων. Όπως αποκαλύπτεται, η αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ δεν εγγυάται την αύξηση των εσόδων.
Συχνά οι επιχειρήσεις δεν μετακυλίουν το κόστος στους καταναλωτές πλήρως, φοβούμενες μείωση της ζήτησης, ή οι καταναλωτές περιορίζουν τις αγορές τους, άρα οι δείκτες της ιδιωτικής κατανάλωσης υποχωρούν. Το αποτέλεσμα είναι οι προσδοκίες του κράτους για περισσότερα έσοδα να μην επαληθεύονται.
Ταυτόχρονα, η ίδια η δομή του ελληνικού ΦΠΑ παρουσιάζει σημαντικά «κενά». Πλήθος προϊόντων και υπηρεσιών υπάγονται σε μειωμένους συντελεστές ή απαλλάσσονται εντελώς.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το policy gap (δηλαδή η διαφορά μεταξύ των δυνητικών και των πραγματικών εσόδων λόγω πολιτικών επιλογών) να φτάνει το 56,3%, ένα από τα υψηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από αυτό το ποσοστό, το 42% οφείλεται στις απαλλαγές και το 14,3% στους μειωμένους συντελεστές.
Αν συνυπολογιστεί και η φοροδιαφυγή, το τελικό συμπέρασμα είναι ακόμα πιο ανησυχητικό: μόνο το 37,5% του θεωρητικά εισπράξιμου ΦΠΑ φτάνει τελικά στα κρατικά ταμεία. Το υπόλοιπο χάνεται είτε λόγω θεσμικών εξαιρέσεων είτε λόγω παραβατικής συμπεριφοράς.
Σημειώνεται, ωστόσο, ότι έχουν γίνει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς η γενίκευση των POS, η εφαρμογή του myDATA και τα ηλεκτρονικά τιμολόγια ενίσχυσαν τον έλεγχο. Όμως, η μελέτη επισημαίνει πως δεν έχει ακόμη μετρηθεί συστηματικά ο πραγματικός αντίκτυπος αυτών των μέτρων στα έσοδα από ΦΠΑ.
