Η αλλοδαπότητα εμφανίζεται όταν μια ιδιωτική σχέση συνδέεται με στοιχεία από διαφορετικές χώρες. Αυτό μπορεί να αφορά, για παράδειγμα, έναν γάμο που τελείται στο εξωτερικό, μια υιοθεσία που γίνεται σε ξένη χώρα ή μια σύμβαση που υπογράφεται μεταξύ προσώπων διαφορετικής ιθαγένειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τίθεται το ερώτημα ποιο δίκαιο εφαρμόζεται και αν οι συνέπειες αυτής της σχέσης θα αναγνωριστούν στην Ελλάδα.
Η αναγνώριση εννόμων σχέσεων σημαίνει ότι η ελληνική έννομη τάξη αποδέχεται τις συνέπειες μιας σχέσης που δημιουργήθηκε σύμφωνα με το δίκαιο μιας άλλης χώρας. Έτσι, ένας γάμος που έγινε στο εξωτερικό θεωρείται έγκυρος και στην Ελλάδα, αρκεί να τηρήθηκαν οι κανόνες του ξένου κράτους.
Το ίδιο ισχύει για άλλες σχέσεις, όπως οι υιοθεσίες ή οι δικαστικές αποφάσεις διαζυγίου που εκδόθηκαν στο εξωτερικό, οι οποίες χρειάζονται ειδική διαδικασία για να αναγνωριστούν. Υπάρχει όμως ένας σημαντικός περιορισμός: η ρήτρα δημόσιας τάξης: Αν μια σχέση που δημιουργήθηκε στο εξωτερικό παραβιάζει βασικές αξίες και αρχές του ελληνικού δικαίου, τότε δεν αναγνωρίζεται. Για παράδειγμα, η πολυγαμία ή ένας γάμος ανηλίκου δεν θα γίνονταν αποδεκτοί στην Ελλάδα. Με αυτόν τον τρόπο, το δίκαιο προσπαθεί να βρει ισορροπία ανάμεσα στον σεβασμό των αλλοδαπών θεσμών και την προστασία των θεμελιωδών αρχών της ελληνικής κοινωνίας.
Η ελληνική ιθαγένεια αποτελεί τον νομικό δεσμό που συνδέει ένα άτομο με το ελληνικό κράτος και αποδίδει σε αυτό δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η απόκτησή της μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, όπως με τη γέννηση, με αναγνώριση ή με πολιτογράφηση, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεται να αναγνωριστεί επίσημα από τη διοίκηση ότι ένα πρόσωπο είναι ήδη Έλληνας εκ του νόμου. Παράλληλα, η ελληνική ιθαγένεια μπορεί να χαθεί είτε με αποβολή ή αποποίηση, όταν αυτό γίνεται με τη βούληση του ενδιαφερομένου, είτε με έκπτωση, όταν επιβάλλεται κυρωτικά από το κράτος. Τέλος προβλέπεται η δυνατότητα ανάκτησης για όσους υπήρξαν Έλληνες και απώλεσαν την ιθαγένειά τους, ώστε να επανενταχθούν στο σώμα των Ελλήνων πολιτών με απλούστερη διαδικασία από την πολιτογράφηση. Ειδικότερα:
Κτήση ελληνικής ιθαγένειας (αυτοδίκαια με τη γέννηση)
Η ελληνική ιθαγένεια αποκτάται πρωτίστως από τη γέννηση, εφόσον το παιδί έχει Έλληνα ή Ελληνίδα γονέα. Επιπλέον, την αποκτά και όποιος γεννιέται στην Ελλάδα, εφόσον ένας γονέας του έχει επίσης γεννηθεί στη χώρα και διαμένει νόμιμα από τη γέννησή του, ή αν το παιδί δεν λαμβάνει ξένη ιθαγένεια κατά τη γέννηση ούτε μπορεί να την αποκτήσει με σχετική δήλωση των γονέων του, ή τέλος, αν είναι αγνώστου ιθαγένειας, υπό την προϋπόθεση ότι η αδυναμία διαπίστωση ξένης ιθαγένειας δεν οφείλεται σε άρνηση συνεργασίας των γονέων.
Κτήση ελληνικής ιθαγένειας (λόγω γέννησης και φοίτησης στην Ελλάδα – τέκνα αλλοδαπών)
Τέκνο αλλοδαπών που γεννιέται στην Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια αν εγγραφεί σε ελληνικό δημοτικό σχολείο και συνεχίζει τη φοίτηση και εφόσον ταυτόχρονα συντρέχουν προϋποθέσεις νόμιμης διαμονής των γονέων.
Κτήση ελληνικής ιθαγένειας (με αναγνώριση πατρότητας)
Αλλοδαπός που γεννήθηκε εκτός γάμου και αναγνωρίστηκε νόμιμα ως τέκνο Έλληνα πατέρα αποκτά την ελληνική ιθαγένεια, αν είναι ανήλικος τη στιγμή της αναγνώρισης.
Κτήση ελληνικής ιθαγένειας (με υιοθεσία)
Αλλοδαπός ανήλικος που υιοθετείται νόμιμα από Έλληνα ή Ελληνίδα αποκτά την ελληνική ιθαγένεια.
Κτήση ελληνικής ιθαγένειας (με πολιτογράφηση)
Για να αποκτήσει ένας αλλοδαπός την ελληνική ιθαγένεια με πολιτογράφηση πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις: να είναι ενήλικος κατά την αίτηση, να μην έχει αμετάκλητη καταδίκη για σοβαρά εγκλήματα ή ποινές που αποτελούν κώλυμα, να μην τελεί υπό απέλαση ή άλλη εκκρεμότητα νόμιμης παραμονής και να έχει διαμείνει νόμιμα στην Ελλάδα για επτά συνεχή έτη πριν από την αίτηση. Για ομογενείς ή όσους έχουν γεννηθεί και ζουν συνεχώς στην Ελλάδα, δεν απαιτείται χρονικό όριο.
Απώλεια ελληνικής ιθαγένειας (λόγω κτήσης αλλοδαπής ιθαγένειας)
Η ελληνική ιθαγένεια μπορεί να απολεσθεί ύστερα από άδεια του Υπουργού Εσωτερικών μετά από γνώμη του Συμβουλίου Ιθαγένειας, όταν κάποιος αποκτά με τη βούλησή του ξένη ιθαγένεια ή αναλαμβάνει δημόσια υπηρεσία σε αλλοδαπό κράτος, εφόσον αυτό συνεπάγεται την κτήση της ιθαγένειας του κράτους αυτού. Επίσης, όποιος έχει ήδη διπλή ιθαγένεια μπορεί να αποβάλει την ελληνική εφόσον γίνει δεκτή σχετική αίτησή του από τον Υπουργό.
Απώλεια ελληνικής ιθαγένειας (λόγω εκπτώσεως)
Η ελληνική ιθαγένεια μπορεί να αφαιρεθεί με κήρυξη έκπτωσης σε τρεις περιπτώσεις: (α) όταν κάποιος αναλαμβάνει δημόσια υπηρεσία σε ξένο κράτος και, παρά την πρόσκληση του Υπουργού Εσωτερικών να παραιτηθεί επειδή αυτό αντίκειται στα εθνικά συμφέροντα, εμμένει σε αυτή, (β) όταν κάποιος κατά τη διαμονή του στο εξωτερικό ενεργεί υπέρ ξένου κράτους με πράξεις ασυμβίβαστες με την ιδιότητα του Έλληνα και αντίθετα προς τα ελληνικά συμφέροντα και (γ) όταν αλλοδαπός που απέκτησε την ελληνική ιθαγένεια λόγω της ιδιότητάς του ως δοκίμου ή μοναχού στο Άγιο Όρος εγκαταλείψει αποδεδειγμένα τη μονή και την Ιερά Κοινότητα. Η απώλεια της ιθαγένειας είναι αυστηρά ατομική και δεν επηρεάζει τη σύζυγο ή τα τέκνα του έκπτωτου.
Απώλεια ελληνικής ιθαγένειας (άλλοι λόγοι)
Η ελληνική ιθαγένεια μπορεί να αφαιρεθεί από Έλληνα επειδή υιοθετήθηκε πριν από την ενηλικίωσή του από αλλοδαπό, μπορεί να αφαιρεθεί από αλλοδαπή που απέκτησε ελληνική ιθαγένεια λόγω γάμου με Έλληνα αλλά συνέχισε να διατηρεί την αλλοδαπή ιθαγένεια και τέλος, επιτρέπεται η αποποίηση της ελληνικής ιθαγένειας με δήλωση του ενδιαφερόμενου στον Πρόξενο και εφόσον γίνει δεκτή η αίτηση από τον Υπουργό Εσωτερικών, η απώλεια επέρχεται από την αποδοχή της.
Ανάκτηση ελληνικής ιθαγένειας
Η ανάκτηση της ελληνικής ιθαγένειας σημαίνει ότι ένα πρόσωπο που στο παρελθόν ήταν Έλληνας πολίτης αλλά απώλεσε την ελληνική ιθαγένεια (λόγω γεγονότων όπως γάμος με αλλοδαπό, αναγνώριση ή νομιμοποίηση από αλλοδαπό πατέρα, αποποίηση κ.λπ.), μπορεί υπό προϋποθέσεις, να την αποκτήσει ξανά. Η διαδικασία αυτή δεν θεωρείται νέα κτήση της ιθαγένεια (όπως π.χ. με πολιτογράφηση), αλλά επανένταξη στο σώμα των Ελλήνων πολιτών, επειδή υπήρχε ήδη δεσμός ιθαγένειας στο παρελθόν. Συνοπτικά, η ανάκτηση είναι ο μηχανισμός με τον οποίο κάποιος που υπήρξε Έλληνας και έχασε την ιδιότητα αυτή, επανέρχεται σε αυτήν με απλούστερη διαδικασία από την πολιτογράφηση.
Αναγνώριση ελληνικής ιθαγένειας
Η αναγνώριση της ελληνικής ιθαγένειας σημαίνει τη διαπίστωση ότι ένα πρόσωπο είναι ήδη Έλληνας πολίτης εκ του νόμου (δηλαδή έχει αποκτήσει την ιθαγένεια με έναν από τους τρόπους που ορίζει η νομοθεσία), αλλά αυτό πρέπει να βεβαιωθεί επίσημα από τη διοίκηση. Δεν πρόκειται για νέα κτήση της ιθαγένειας αλλά για επιβεβαίωση του νομικού δεσμού που ήδη υπάρχει. Παράδειγμα αναγνώρισης αποτελεί το τέκνο Έλληνα ή Ελληνίδας το οποίο αποκτά αυτοδικαίως την ιθαγένεια με τη γέννηση, αλλά χρειάζεται καταχώρηση στα δημοτολόγια.
Πάμε σε 20 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής να δούμε τι μας έμεινε από τη μελέτη των παραπάνω:
1. Η αλλοδαπότητα σε μια έννομη σχέση σημαίνει:
α) Ότι εμπλέκονται αλλοδαπά δικαστήρια
β) Ότι υπάρχει στοιχείο συνδεόμενο με ξένη έννομη τάξη
γ) Ότι η υπόθεση δικάζεται εκτός Ελλάδας
2. Η αναγνώριση αλλοδαπών εννόμων σχέσεων στην Ελλάδα αποκλείεται:
α) Όταν δεν υπάρχουν έγγραφα που να την αποδεικνύουν
β) Όταν αντίκειται στη δημόσια τάξη
γ) Όταν αφορά εμπορικές συναλλαγές
3. Ένας γάμος που τελέστηκε νόμιμα στο εξωτερικό αναγνωρίζεται στην Ελλάδα:
α) Μόνο αν έγινε ενώπιον Έλληνα προξένου
β) Μόνο αν τελέστηκε σε χώρα της Ε.Ε.
γ) Εφόσον δεν παραβιάζει τη δημόσια τάξη
4. Η κτήση της ελληνικής ιθαγένειας από τη γέννηση βασίζεται κυρίως:
α) Στην αρχή του jus sanguinis (δίκαιο του αίματος)
β) Στην αρχή του jus soli (δίκαιο του εδάφους)
γ) Στην πολιτογράφηση
5. Τέκνο αλλοδαπών γεννημένο στην Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει ελληνική ιθαγένεια:
α) Μόνο αν ενηλικιωθεί και υποβάλει αίτηση
β) Με φοίτηση σε ελληνικό σχολείο και νόμιμη διαμονή γονέων
γ) Αν οι γονείς του δηλώσουν παραίτηση από την αλλοδαπή ιθαγένεια
6. Η αναγνώριση ελληνικής ιθαγένειας σημαίνει:
α) Νέα κτήση ιθαγένειας μέσω πολιτογράφησης
β) Επίσημη διαπίστωση ότι κάποιος είναι ήδη Έλληνας εκ του νόμου
γ) Αυτόματη απονομή ιθαγένειας σε ανιθαγενείς
7. Ανήλικος αλλοδαπός υιοθετείται από Έλληνα πολίτη. Τι ισχύει;
α) Αποκτά αυτοδικαίως ελληνική ιθαγένεια
β) Μπορεί να αποκτήσει ιθαγένεια μόνο με αίτηση στην ενηλικίωση
γ) Δεν αποκτά ποτέ ελληνική ιθαγένεια με την υιοθεσία
8. Αλλοδαπός που γεννήθηκε εκτός γάμου και αναγνωρίστηκε νόμιμα από Έλληνα πατέρα:
α) Γίνεται Έλληνας μόνο αν είναι ανήλικος κατά την αναγνώριση
β) Γίνεται Έλληνας σε κάθε περίπτωση
γ) Δεν αποκτά ποτέ ελληνική ιθαγένεια
9. Η αποβολή της ελληνικής ιθαγένειας απαιτεί:
α) Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου
β) Άδεια του Υπουργού Εσωτερικών μετά από γνώμη του Συμβουλίου Ιθαγένειας
γ) Δικαστική απόφαση
10. Η αποποίηση της ελληνικής ιθαγένειας προϋποθέτει:
α) Δήλωση ενώπιον Έλληνα προξένου και αίτηση στον Υπουργό Εσωτερικών
β) Απόφαση Μονομελούς Πρωτοδικείου
γ) Υποχρεωτική στρατιωτική θητεία
11. Η έκπτωση από την ελληνική ιθαγένεια επιβάλλεται:
α) Ως κύρωση για πράξεις αντίθετες προς τα συμφέροντα της Ελλάδας
β) Όταν κάποιος αποκτήσει άλλη ιθαγένεια
γ) Όταν υποβάλει σχετική αίτηση
12. Η ανάκτηση ελληνικής ιθαγένειας αφορά:
α) Μόνο πολιτογραφούμενους αλλοδαπούς
β) Όσους υπήρξαν Έλληνες και την έχασαν
γ) Μόνο παιδιά γεννημένα στο εξωτερικό
13. Ελληνίδα που έχασε την ιθαγένεια λόγω γάμου με αλλοδαπό:
α) Δεν μπορεί να την ανακτήσει
β) Την ανακτά με δήλωση στον Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας ή στο Προξενείο
γ) Την ανακτά μόνο με πολιτογράφηση
14. Τέκνο Ελληνίδας που έχασε την ιθαγένεια λόγω νομιμοποίησης από αλλοδαπό πατέρα:
α) Δεν μπορεί να την ξαναποκτήσει
β) Την ανακτά με δήλωση βούλησης
γ) Την ανακτά μόνο μετά την ενηλικίωση
15. Η ρήτρα δημόσιας τάξης στο ιδιωτικό διεθνές δίκαιο:
α) Επιβάλλει την εφαρμογή μόνο του ελληνικού δικαίου
β) Αποτρέπει την αναγνώριση σχέσεων που αντίκεινται σε θεμελιώδεις αρχές
γ) Αφορά μόνο εμπορικές συμβάσεις
16. Η πολιτογράφηση προϋποθέτει, μεταξύ άλλων:
α) Δεκαετή συνεχή διαμονή στην Ελλάδα σε όλες τις περιπτώσεις
β) Επταετή συνεχή νόμιμη διαμονή, με εξαιρέσεις (π.χ. τριετής για Ε.Ε., ανιθαγενείς)
γ) Υποχρεωτική στρατιωτική θητεία
17. Δεν μπορεί να πολιτογραφηθεί:
α) Κάποιος που έχει καταδικαστεί για κακούργημα ή σοβαρά πλημμελήματα
β) Κάποιος που διαμένει στην Ελλάδα 15 χρόνια
γ) Κάποιος που έχει ελληνική μητέρα
18. Η αποβολή ελληνικής ιθαγένειας δεν είναι δυνατή:
α) Αν ο αιτών καθυστερεί στρατιωτική υποχρέωση
β) Αν έχει ήδη ξένη ιθαγένεια
γ) Αν ζει μόνιμα στο εξωτερικό
19. Η έκπτωση από την ελληνική ιθαγένεια ισχύει:
α) Συλλογικά και για την οικογένεια του εκπτώτου
β) Ατομικά και δεν επηρεάζει σύζυγο ή τέκνα
γ) Μόνο για όσους διαμένουν στην Ελλάδα
20. Η απώλεια ελληνικής ιθαγένειας λόγω αποποίησης ισχύει:
α) Από τη δήλωση στον πρόξενο
β) Από την αποδοχή της αίτησης από τον Υπουργό
γ) Από τη στιγμή που ο ενδιαφερόμενος το αποφασίσει
Απαντήσεις με επεξήγηση
1. β – Η αλλοδαπότητα σημαίνει σύνδεση με ξένη έννομη τάξη.
2. β – Η δημόσια τάξη είναι ο περιορισμός στην αναγνώριση.
3. γ – Αναγνωρίζεται αν δεν αντίκειται στη δημόσια τάξη.
4. α – Το δίκαιο του αίματος είναι η βασική αρχή στο ελληνικό δίκαιο.
5. β – Προϋπόθεση είναι η φοίτηση σε ελληνικό σχολείο και νόμιμη διαμονή γονέων.
6. β – Η αναγνώριση είναι διαπίστωση ήδη υπάρχουσας ιθαγένειας.
7. α – Ο ανήλικος αποκτά αυτοδικαίως ιθαγένεια με υιοθεσία.
8. α – Μόνο αν είναι ανήλικος κατά την αναγνώριση.
9. β – Απαιτείται άδεια Υπουργού με γνώμη Συμβουλίου Ιθαγένειας.
10. α – Δήλωση στον πρόξενο + αίτηση στον Υπουργό.
11. α – Η έκπτωση είναι κύρωση για πράξεις αντίθετες στα συμφέροντα της Ελλάδας.
12. β – Ανάκτηση αφορά όσους υπήρξαν Έλληνες και έχασαν την ιθαγένεια.
13. β – Μπορεί να την ανακτήσει με σχετική δήλωση.
14. β – Το τέκνο την ανακτά με δήλωση βούλησης.
15. β – Η ρήτρα δημόσιας τάξης αποκλείει ξένες σχέσεις αντίθετες στις ελληνικές αρχές.
16. β – Γενικός κανόνας 7ετής διαμονή, με εξαιρέσεις.
17. α – Ποινικές καταδίκες συνιστούν κώλυμα.
18. α – Δεν μπορεί να αποβάλει την ιθαγένεια αν έχει στρατιωτικές εκκρεμότητες.
19. β – Η έκπτωση είναι ατομική, δεν επηρεάζει οικογένεια.
20. β – Η απώλεια ισχύει από την αποδοχή της αίτησης.
