Τα τελευταία 40 χρόνια, οι βιομηχανίες τροφίμων έχουν αυξήσει τη διάθεση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, τα οποία συνήθως περιλαμβάνουν αρώματα, χρωστικές, γαλακτωματοποιητές και άλλα πρόσθετα. Χαρακτηριστικά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι τα γλυκά και αλμυρά σνακ, είδη ζαχαροπλαστικής, δημητριακά, παγωτά, ποτά με ζάχαρη, επεξεργασμένα κρέατα και έτοιμα προς κατανάλωση κατεψυγμένα γεύματα.
Το 58% των θερμίδων που καταναλώνουν οι Αμερικανοί, το 57% των θερμίδων που καταναλώνουν οι Βρετανοί, το 48% των θερμίδων που καταναλώνουν οι Καναδοί και το 30% των θερμίδων που καταναλώνουν οι Βραζιλιάνοι, προέρχονται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα.
Τα τρόφιμα αυτά έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, μεταβολικού συνδρόμου και παχυσαρκίας.
Τώρα μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA, έρχεται να διερευνήσει τη συσχέτιση μεταξύ των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και της γνωστικής έκπτωσης με τη συμμετοχή σχεδόν 11.000 ατόμων από έξι περιοχές της Βραζιλίας, τα οποία παρακολουθούνταν επί 8 χρόνια.
Τα αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως όχι μόνο επιταχύνεται η γνωστική έκπτωση, αλλά περιορίζεται και η εκτελεστική λειτουργία του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνη για την δυνατότητά μας να σχεδιάζουμε, να θυμόμαστε, να εστιάζουμε την προσοχή μας και να διαχειριζόμαστε ταυτόχρονα σύνθετα ή πολλαπλά προβλήματα.
Οι ερευνητές ξεκίνησαν τη διερεύνηση, επειδή αναμένεται η δραστική αύξηση των περιστατικών άνοιας σε 153 εκατ. άτομα το 2050, από 57 εκατ. άτομα που ήταν το 2019, εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης διεθνώς.
Η άνοια είναι η πιο σημαντική αιτία αναπηρίας στις χώρες υψηλού εισοδήματος, όμως η περιορισμένη αποτελεσματικότητα των θεραπειών που υπάρχουν μέχρι σήμερα, στρέφουν τους επιστήμονες στην αναζήτηση παρεμβάσεων αποτρεπτικών της νόσου, όπως αλλαγές του τρόπου ζωής με σωματική δραστηριότητα, υγιεινή διατροφή και διακοπή του καπνίσματος, για διατήρηση του όγκου του εγκεφάλου και μείωση του κινδύνου γνωστικής έκπτωσης με την πάροδο του χρόνου.
Η Νατάλια Γκόμεζ Γκονζάλες από το τμήμα Παθολογίας της Ιατρικής του Σαν Πάολο της Βραζιλίας, η Ναόμι Βιντάλ Φερέιρα από το τμήμα Γηριατρικής της Ιατρικής του Σαν Πάολο και η Νέχα Καντπούρ από τα τμήματα Διατροφής των Πανεπιστημίων Χάρβαρντ και Σαν Πάολο συμπεριέλαβαν στη μελέτη τους 10.775 συμμετέχοντες από 35-74 ετών, με μέση ηλικία τα 51,6 έτη. Οι συμμετέχοντες είχαν μια διατροφή από 600-6.000 θερμίδες ημερησίως και δεν έπαιρναν φάρμακα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη γνωστική τους λειτουργία. Ο μέσος δείκτης μάζας σώματος ήταν 26,9 και η μέση ημερήσια πρόσληψη θερμίδων ήταν 2.856 θερμίδες, το 27% των οποίων προερχόταν από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα δηλαδή συνήθως 785 θερμίδες την ημέρα από τα τρόφιμα αυτά.
Είδη τροφίμων
Οι ειδικοί, χώρισαν τα τρόφιμα σε τρεις ομάδες.
- Η πρώτη ομάδα περιέλαβε μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα και επεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά δηλαδή φρέσκα, ξηρά ή κατεψυγμένα φρούτα ή λαχανικά, δημητριακά, όσπρια, κρέας, ψάρι και γάλα, τα οποία έχουν υποστεί ελάχιστη επεξεργασία όπως άλεσμα, ψήσιμο, παστερίωση ή κατάψυξη. Επίσης περιέλαβε επεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά, όπως ζάχαρη, έλαια, αλάτι και άλλες ουσίες που περιέχουν εκχυλίσματα για την παρασκευή μαγειρικών παρασκευασμάτων.
- Η δεύτερη ομάδα περιέλαβε επεξεργασμένα τρόφιμα τα οποία παρασκευάζονται με μη επεξεργασμένα ή ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα, με συντηρητικά και βελτιωτικά γεύσης, όπως κονσερβοποιημένα φρούτα, παρασκευάσματα από ψωμί και τυρί, και αλλαντικά ή παστό ή καπνιστό ψάρι.
- Η τρίτη ομάδα περιέλαβε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, παρασκευάσματα πολλών συστατικών όπως ζάχαρη, λίπη, αλάτι, εκχυλίσματα και πρόσθετα τροφίμων που δεν χρησιμοποιούνται σε οικιακές παρασκευές, όπως γεύσεις, χρώματα, γλυκαντικά, γαλακτωματοποιητές και άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται για την απόκρυψη ανεπιθύμητων ιδιοτήτων του τελικού προϊόντος ή τη μίμηση των αισθητηριακών ιδιοτήτων μαγειρικών παρασκευασμάτων από την ομάδα 1.
Πόσα επεξεργασμένα τρόφιμα τρώμε;
Οι ερευνήτριες ομαδοποίησαν σε τέσσερις κατηγορίες την ημερήσια κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων ως εξής: 0-19,9%, 20-26,7%, 26,8-34,1% και 34,2-72,7%.
Η πρώτη ανάλυση συνέκρινε καθεμιά από τις τέσσερις κατηγορίες με την πρώτη κατηγορία που αποτελούσε την ομάδα αναφοράς και στη συνέχεια ομαδοποιήθηκαν οι τρείς τελευταίες κατηγορίες και συγκρίθηκαν με την πρώτη.
Από τους συμμετέχοντες, αυτοί στην τέταρτη κατηγορία με την υψηλότερη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων ήταν πιθανότερο να είναι νέες γυναίκες, λευκές, με υψηλότερη εκπαίδευση και εισόδημα, που δεν κάπνιζαν ή έπιναν αλκοόλ. Έτρωγαν τις περισσότερες θερμίδες, είχαν τη χαμηλότερη σωματική δραστηριότητα, λιγότερες συννοσηρότητες, αλλά μεγαλύτερη συχνότητα καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Γνωστικές επιδόσεις
Μετά από μέση παρακολούθηση 8 ετών, όσοι από τους συμμετέχοντες στη μελέτη ανέφεραν κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων πάνω από το 19,9% των ημερήσιων θερμίδων είχαν 28% ταχύτερο ρυθμό συνολικής γνωστικής έκπτωσης και 25% ταχύτερο ρυθμό μείωσης της εκτελεστικής λειτουργίας σε σύγκριση με εκείνους που έτρωγαν αυτά τα τρόφιμα σε ποσοστό μικρότερο του 19,9% των ημερήσιων θερμίδων. Δεν υπήρξαν ευρήματα σχετικά με την μνήμη.
Οι συμμετέχοντες ηλικίας κάτω των 60 ετών με κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων μεγαλύτερη από 19,9% εμφάνισαν ταχύτερη συνολική γνωστική έκπτωση σε σύγκριση με εκείνους πάνω από 60 ετών, αλλά και από εκείνους με κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων κάτω του 19,9%.
