Ψηφιοποίηση της υγείας και συνεργασία μεταξύ κοινωνικών εταίρων, το «κλειδί» για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του καρκίνου
Επανάσταση στην αντιμετώπιση του καρκίνου έχει φέρει η εποχή που διανύουμε, καθώς οι ασθενείς μετέχουν πλέον ενεργά στη διαχείριση της ασθένειάς τους διεκδικώντας ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Ταυτόχρονα τα ψηφιακά εργαλεία ανοίγουν νέους δρόμους στην περίθαλψη, από τη διάγνωση ως τη θεραπεία, συμβάλλοντας στην παρακολούθηση τόσο των ίδιων των ασθενών, όσο και των θεραπευτικών αποτελεσμάτων τους.
Οι αλλαγές που έχουν επέλθει, καθιστούν απαραίτητη τη συμβολή όλων των κοινωνικών εταίρων στη μάχη κατά του καρκίνου, ως αναπόσπαστων κρίκων στην αλυσίδα της περίθαλψης.
Η συνεργασία αυτή δημιουργεί νέες δράσεις που διευκολύνουν τη φροντίδα των ασθενών, εισάγοντας ταυτόχρονα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αναζητούν οι ασθενείς για την περίθαλψή τους, ιδίως σε ένα τόσο κρίσιμο νόσημα, όπως ο καρκίνος.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του προγράμματος «Οίκοθεν» που αναμένεται να ξεκινήσει σύντομα στο νοσοκομείο «Άγιος Σάββας» καλύπτοντας κατ΄ αρχήν 80 ασθενείς από το σπίτι τους, στο οποίο θα δέχονται κάθε είδους περίθαλψη, από την ιατρική παρακολούθηση μέχρι την ασφαλή χορήγηση των αντινεοπλασματικών φαρμάκων, αποφεύγοντας το νοσοκομείο.
Για το πρόγραμμα, αλλά και τις επαναστατικές αλλαγές στην διαχείριση του καρκίνου και του ογκολογικού ασθενή, μίλησε στο in.gr ο Ειδικός Γραμματέας της Ένωσης Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ), Παθολόγος – Ογκολόγος στην Α’ Παθολογική Κλινική του «Αγίου Σάββα», Μιχάλης Νικολάου.
Πώς ήρθε η ιδέα για το «Οίκοθεν»;
Το ερέθισμα προέκυψε από την εργασιακή μου καθημερινότητα αφού ως Παθολόγος – Ογκολόγος στον «Άγιο Σάββα», μου δημιουργήθηκε ο προβληματισμός του πώς θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε τις ζωές των ασθενών που λαμβάνουν τις υπηρεσίες μας, συνδυάζοντας την ταχύτητα και την ποιότητα. Τα δημόσια νοσοκομεία, συχνά καλούνται να αντιμετωπίσουν το στοίχημα της παροχής ποιοτικών υπηρεσιών υγείας σε συνάρτηση με τον μεγάλο όγκο ασθενών, ενώ πρόκληση παραμένει η εφαρμογή καινοτομιών, η εναρμόνιση των πρακτικών με τα διεθνή πρότυπα και η δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος.
Την ίδια περίοδο που αναπτυσσόταν το «Οίκοθεν» ως ιδέα, ο COVID είχε έρθει, διαμορφώνοντας μια καινούρια ανάγκη, αυτή της συνέχισης της αγωγής εξωνοσοκομειακά, σε περιστατικά ασθενών με σταθεροποιημένη νόσο. Στην νέα αυτή ανάγκη, έπρεπε να προστεθεί και η εμπειρία μας, ότι οι ασθενείς που παραμένουν επί μακρόν στο νοσοκομείο αργούν να επανακοινωνικοποιηθούν.
Τι προβλέπει το πρόγραμμα;
Το «Οίκοθεν» είναι το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει την ποιοτική και πιστοποιημένη μεταφορά βιολογικών παραγόντων και ανοσοθεραπειών από το νοσοκομείο στο σπίτι του ασθενούς. Ενώ τα παλαιά χρόνια οι «πατέρες της ογκολογίας» το έκαναν πράξη και χορηγούσαν χημειοθεραπεία σε κάποιους ασθενείς στα σπίτια τους, η σημερινή έλλειψη πλαισίου που θα εγγυηθεί την νομιμότητα και την ασφαλή χορήγηση των θεραπειών μέσα από πιστοποιημένες διαδικασίες, μας οδήγησαν στο σχεδιασμό της εφαρμογής με το όνομα «Οίκοθεν». Επίσης, η γνώση ότι ο πληθυσμός μας διαρκώς γηράσκει και ότι όλο και περισσότεροι θα έχουν ανάγκη πρόσδεσης με τα νοσοκομεία, μας οδήγησε στην διαμόρφωση του «Οίκοθεν».
Το «Οίκοθεν 1» βρίσκεται σε αναμονή έκδοσης της σχετικής Υπουργικής Απόφασης για την πιλοτική εφαρμογή του. Για αρχή θα αφορά 80 ασθενείς της Α΄ Παθολογικής Ογκολογικής Κλινικής του νοσοκομείου μας, ωστόσο κάθε ένας με σταθεροποιημένη νόσο, που είναι επιλέξιμος να λάβει ανοσοθεραπεία ή βιολογικό παράγοντα πληρώντας κάποια ελάχιστα κριτήρια, θα μπορεί να ενταχθεί στο πρόγραμμα κατ’ οίκον χορήγηση της θεραπείας του.
Το «Οίκοθεν 2» είναι η επόμενη φάση του προγράμματος και θα αφορά όλο το νοσοκομείο μας. Υπολογίζουμε να καλύπτει περισσότερους από 320 ασθενείς τον χρόνο. Η εφαρμογή αυτή, αναμένεται ότι θα δώσει 30% επιπλέον χώρους στο νοσοκομείο. Με τον τρόπο αυτό φιλοδοξούμε να μειώσουμε τις αναμονές πρόσβασης και πρόσδεσης των νέων ασθενών.
Τέλος, θα υπάρξει και το «Οίκοθεν 3», το οποίο αφορά τη σχεδίαση σε πανελλήνιο επίπεδο της χορήγησης κατ’ οίκον θεραπείας. Αφορά όλα τα ογκολογικά νοσοκομεία, τα πανεπιστημιακά, καθώς και τις μεγάλες ογκολογικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων της χώρας μας. Με τον τρόπο αυτό ευελπιστούμε να καλύψουμε τις ανάγκες σε περισσότερο από το 80% των ασθενών με καρκίνο σε κάποια φάση της νόσου τους.
Ο σχεδιασμός μέχρι στιγμής αφορά το δημόσιο σύστημα υγείας της χώρας μας ενώ σύντομα θα γίνει και για τον ιδιωτικό τομέα από την ομάδα μας. Το «Οίκοθεν» έχει δοθεί από την πλευρά μας και σε άλλες ιατρικές ειδικότητες, όπου οι συνάδελφοι της κάθε ειδικότητας έχουν επιλέξει ποια από τα φάρμακά τους θα μπορούσαν με ασφάλεια να χορηγηθούν στο σπίτι αλλά και ποια κριτήρια πρέπει να υπάρχουν για την ένταξη των ασθενών τους. Ενώ, λοιπόν, αρχικά προοριζόταν για ένα πρότυπο πιλοτικό πρόγραμμα, που θα εγγυόταν την ασφαλή χορήγηση αντινεοπλασματιών θεραπειών στο σπίτι προς εξυπηρέτηση του ογκολογικού ασθενούς, τώρα βρίσκει εφαρμογή και σε άλλες ιατρικές ειδικότητες, ώστε χρόνιοι ασθενείς σε ολόκληρη τη χώρα, όπως νευρολογικοί, ρευματολογικοί, παιδιατρικοί να μπορούν να κάνουν χρήση αυτή της εφαρμογής, αλλάζοντας πραγματικά την σελίδα στην θεραπευτική προσέγγιση που είχαμε μέχρι σήμερα σε όλες τις παθήσεις. Το «Οίκοθεν» πρέπει μεταφορικά να το έχουμε στο μυαλό μας σαν ένα «όχημα» που μπορεί να το κάνει χρήση όποια ιατρική ειδικότητα θέλει. Επί της ουσίας, αυτό που σχεδιάστηκε από εμάς είναι «διαδικασίες», που με επαναληψιμότητα και ασφάλεια να μπορούν να μεταφέρουν το νοσοκομειακό φάρμακο στο σπίτι του ασθενούς.
Τι αλλαγές χρειάζονται για τη βελτίωση της περίθαλψης των ασθενών με καρκίνο;
Είναι γεγονός ότι η προσέγγιση της υγείας κυρίως από τους ασθενείς έχει αλλάξει στην μετά-COVID εποχή. Αυτή η αλλαγή οδηγεί και στους υπόλοιπους συμβαλλόμενους να μεταβάλλουν τη θέση τους. Το Υπουργείο Υγείας, τα Νοσοκομεία και οι Γιατροί καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Πρόκειται για μια επανάσταση που όπως κάθε επανάσταση ξεκινάει από τη βάση. Σήμερα, ο ασθενής βγαίνει από το επίκεντρο και την θέση αυτή καταλαμβάνει ο καταναλωτής υπηρεσιών υγείας. Τόσο ο καρκίνος όσο και αρκετές άλλες παθήσεις έχουν μετεξελιχθεί σε χρόνια νοσήματα δίνοντας τη δυνατότητα στον νοσούντα να επιλέξει, να επέμβει και να σχεδιάσει μέσα σε βάθος χρόνου, έχοντας πλέον την δυνατότητα της «έρευνας αγοράς». Πλέον, μπορούμε να σκεφτούμε για τον καρκίνο περίπου όπως για την υπέρταση ή για το διαβήτη, ή όπως για ένα από τα πολλά προβλήματα υγείας των ενηλίκων και όχι σαν κάτι που θα τερματίσει το ταξίδι του ασθενούς άμεσα. Αλλάζει η διαχείριση, γιατί και οι ανάγκες έχουν αλλάξει. Δεν μπορούν να ταυτίζονται οι ανάγκες του σήμερα με διαδικασίες του χθες που είναι παρωχημένες και φαντάζουν ως παραφωνία.
Όταν μπορείς με βιντεοκλήση να «φτάσεις» στο ΚΕΠ ή την εφορία και να εξυπηρετηθείς, γιατί να μην μπορείς επίσης μέσω βιντεοκλήσης να δεις τον γιατρό σου κι αν είναι απαραίτητο να υπάρξει «κλιμάκωση», τότε να τον δεις και δια ζώσης;
Σήμερα, η ψηφιοποίηση της υγείας έρχεται να υλοποιήσει και να στελεχώσει αυτή την επανάσταση. Τα ψηφιακά εργαλεία θα ρίξουν τον τοίχο της προσβασιμότητας του ασθενούς στο γιατρό ή στο νοσοκομείο και ενώ δεν θα χρειάζεται να έρθει ο ίδιος, ο γιατρός του θα μπορεί να τον δει διαδικτυακά.
Τι χρειάζεται να γίνει για να εφαρμοστούν αυτές οι αλλαγές; Ποιο είναι το βασικό συστατικό για την επιτυχία του μετασχηματισμού της περίθαλψης στην ογκολογία;
Χρειάζεται να βγούμε από τη «ζώνη άνεσής» μας. Το Υπουργείο Υγείας χρειάζεται περισσότερα ευήκοα ώτα, ώστε να ενταθούν οι αναπτυξιακές προσπάθειες, με τις οποίες θα αποτυπωθεί η νέα πραγματικότητα και να γίνει πράξη. Είναι απαραίτητος ο ειλικρινής διάλογος με την Πολιτεία για το τι δυνατότητες υπάρχουν από την πλευρά της χώρας και τι θέλουμε να ορίσουμε ως προτεραιότητες. Απαραίτητος επίσης είναι και ο ενιαίος ηλεκτρονικός φάκελος του ασθενή.
Χρειάζονται επίσης Κέντρα Αριστείας, για να μπορέσει να γίνει καταμερισμός των αναγκών, να αναπτύξουμε τα ψηφιακά εργαλεία, να γεφυρωθούν τα κενά ή οι αποστάσεις και να καθετοποιηθούν οι διαδικασίες ευνοώντας την εξειδίκευση. Είναι πολύ σημαντικό όλες οι ιατρικές ειδικότητες να αιτηθούν η ογκολογία να αποτελέσει βασικό μάθημα στην εκπαίδευση των νέων γιατρών, καθώς ο καρκίνος άπτεται όλων των ανθρώπινων οργάνων. Η διασύνδεση, αλλά και η εκπαίδευση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας των ογκολογικών ασθενών χωλαίνει ακόμη αρκετά στη χώρα μας.
Οι σύλλογοι των ασθενών έχουν ένα πρωτεύοντα ρόλο που πέρα των τετριμμένων θα πρέπει να αναπτύξουν ικανότητες ουσιαστικού συνομιλητή σε όλα τα ζητήματα με τους φορείς. Η αποζημίωση των φαρμάκων στη χώρα μας, η πρώιμη πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα και η δημιουργία παγκόσμιου δικτύου (networking) είναι μερικά μόνο από τα πολλά σημεία που πρέπει να αναβαθμιστεί ο ρόλος τους.
Η φαρμακοβιομηχανία από την πλευρά της θα πρέπει να θέσει σε προτεραιότητα τις κλινικές μελέτες, να λειτουργήσει σαν εργαλείο στις ανάγκες των γιατρών και στις προκλήσεις της νέας εποχής, να βάλει τη χώρα στο «παγκόσμιο κάδρο» με τις καινοτόμες θεραπείες και να ενισχύσει την έρευνα κατά του καρκίνου.
Ωστόσο τίποτα από τα παραπάνω δεν θα μπορέσει πρακτικά να εφαρμοστεί εάν δεν υπάρξει διαρκής συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Ο καρκίνος απαιτεί την σφαιρική αντιμετώπιση του ασθενή από την πρόληψη, τη διάγνωση και την θεραπεία, έχοντας πάψει προ πολλού να αποτελεί υπόθεση μίας μόνο ιατρικής ειδικότητας, αυτής του Παθολόγου Ογκολόγου.
