Εβδομήντα φωτογραφίες του μεγάλου φιλέλληνα Αμερικανού τραβηγμένες τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 παρουσιάζονται στην περιοδική έκθεση «Η Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Τα χρόνια της ελπίδας» η οποία φιλοξενείται στο Συνεδριακό Κέντρο του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, παράλληλα με άλλη έκθεση του ιδίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών.
Οι κοινότητες των Ελλήνων που προσπαθούν να ορθοποδήσουν σε μια χώρα ρημαγμένη από τον πόλεμο, αλλά πλούσια σε πολιτισμό και φυσικό κάλλος, αγγίζουν ακαριαία το συναίσθημα και αιχμαλωτίζουν το βλέμμα του νεαρού, τότε, Αμερικανού φωτογράφου Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ. Από το πρώτο ταξίδι του το 1954 και σε όλα τα μετέπειτα, με το πάθος περιηγητή, δεν σταματά να ταξιδεύει σε κάθε σημείο της χώρας, σε κάθε νησί του χάρτη και να φωτογραφίζει.
Κυρίως τις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60, μακριά από την πολιτική διάσταση των πραγμάτων της μεταπολεμικής Ελλάδας που έχει βιώσει τον εθνικό σπαραγμό του Εμφυλίου και πλέον το πιστοποιητικό φρονημάτων είναι απαραίτητο, ενώ τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι φυλακές γεμίζουν από αριστερούς εξόριστους, ο Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ φωτογραφίζει τις πόλεις και την ύπαιθρο. Το απέραντο γαλάζιο, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μνημεία, τους ανθρώπους.
Τα γλέντια και τα πανηγύρια, τις θρησκευτικές τελετές. Τις γυναίκες που πλένουν τα ρούχα στα ποτάμια και στις σκάφες. Τους ανοιχτούς χώρους εργασίας στο χωράφι, στα έργα ανοικοδόμησης, στη θάλασσα, στις ανασκαφές. Στα ασπρόμαυρα καρέ του θα απαθανατίσει παιδιά ξυπόλητα αλλά γελαστά, τις μετακινήσεις με τα γαϊδουράκια, τα λεωφορεία και τα πλοία της εποχής, αλλά και τις προσπάθειες της χώρας για ανασυγκρότηση, ανοικοδόμηση, δημόσια έργα και δίκτυα. Σήμερα οι ασπρόμαυρες, κυρίως, φωτογραφίες του αποτελούν μαρτυρίες της συλλογικής πορείας, είναι μνήμες της Ελλάδας και των ανθρώπων της, μια παρακαταθήκη για το παρόν και το μέλλον.
Σκύρος, 1957. Μια γυναίκα με το παραδοσιακό σκυριανό μαντίλι δεμένο στο κεφάλι σταματά το πλέξιμο για να κοιτάξει τον φωτογράφο. Η ύφανση, το γνέσιμο, το κέντημα και το πλέξιμο ήταν καθημερινές απασχολήσεις στα μεταπολεμικά χρόνια
Εβδομήντα φωτογραφίες τραβηγμένες τις δεκαετίες ‘50 και ‘60 από την Αττική και την Πελοπόννησο μέχρι την Κάσο, την Ηπειρο και τις Κυκλάδες παρουσιάζονται στην περιοδική έκθεση «Η Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Τα χρόνια της ελπίδας» η οποία φιλοξενείται στο Συνεδριακό Κέντρο του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών (ΕΠΚεΔ) με κείμενα του πρόεδρου του, καθηγητή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Παναγιώτη Ροϊλού και της Κατερίνας Λυμπεροπούλου, η οποία ανέλαβε τον συντονισμό και την έρευνα της έκθεσης που είναι ανοιχτή για το κοινό (έως τον Σεπτέμβριο 2023).
Τα εγκαίνια έγιναν το Σάββατο (10/6/23) και προηγήθηκε η ημερίδα «Η μεταπολεμική Ελλάδα του Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ» στο Συνεδριακό Κέντρο του ΕΠΚεΔ. «Στις 10 Ιουνίου 1944, 79 χρόνια πριν από σήμερα, συνέβη η σφαγή στο, γειτονικό των Δελφών, Δίστομο, μια από τις μεγαλύτερες θηριωδίες της ναζιστικής γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα», σημείωσε στον χαιρετισμό του ο κ. Ροϊλός, ο οποίος μίλησε με θερμά λόγια για τις φωτογραφίες και την πρώτη καλοκαιρινή εκδήλωση του Ευρωπαϊκού Κέντρου που συνεχίζει τις σημαντικές δράσεις του, όπως ο θεσμός της εκπαιδευτικής Ακαδημίας Ευρωπαϊκών Σπουδών, τα εργαστήρια θεάτρου, αλλά και ο νέος θεσμός Δελφικοί Διάλογοι ο οποίος εγκαινιάζεται φέτος και ξεκινάει στις 21 Ιουνίου.
Στις σχέσεις του με την Ελλάδα από το πρώτο κιόλας ταξίδι του αναφέρθηκε ο Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ (δηλώνει Ελληνας και φυσικά είναι παντρεμένος με Ελληνίδα) και θυμήθηκε ιστορίες από εκείνα τα χρόνια. «Συχνά ήμασταν οι μόνοι επισκέπτες-τουρίστες σε ένα ελληνικό νησί, εγώ και ο αδελφός μου, όπως στη Σαντορίνη».
Μίλησε για τα δεινά της χώρας την εφιαλτική δεκαετία του ΄50 και όπως γράφει στην πολυσέλιδη έκδοση που συνοδεύει την έκθεση (με όλες τις φωτογραφίες και κείμενα): «Είχα κάποια γνώση σχετικά με τα τραγικά γεγονότα του πολέμου χάρη στο εξαιρετικό πόνημα του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη, “Οι θυσίες της Ελλάδας στον Δεύτερο Παγκόσμιοι Πόλεμο”, όπου κατέγραψε λεπτομερώς, με μεθοδικό και παραστατικό τρόπο, τις οικονομικές και τις ανθρώπινες απώλειες».
O Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ
Τεκμηριωμένα και με συναισθηματική αγαλλίαση αναφέρθηκε η ζωγράφος Ευφροσύνη Δοξιάδη στο έργο του πατέρα της.
«Το λεύκωμα αυτό ήταν τεράστιο -45×35,5 εκ.- διότι οι θυσίες των Ελλήνων ήταν μεγάλες», είπε και έδειξε σε σλάιντ τη σελίδα με τη σφαγή στο Δίστομο καθώς ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης είχε ζωγραφίσει ένα ένα τα 218 θύματα – από τα βρέφη μέχρι τους ηλικιωμένους. Αναφέρθηκε σε σημαντικές ιστορίες για την πορεία του (όπως ότι σταμάτησε να μιλάει γερμανικά όταν είδε κατά τη διάρκεια του πολέμου καθηγητές του από τη Γερμανία να εξοντώνουν αμάχους) αλλά και για την Ελλάδα. «Πόσο διαφορετική θα ήταν η χώρα αν είχε αφεθεί να συνεχίσει το έργο που είχε αναλάβει;», αναρωτήθηκε και ανέφερε ότι το έργο που είχε ξεκινήσει ως υφυπουργός Ανοικοδόμησης και συντονιστής Ανασυγκρότησης διεκόπη από τον Γεώργιο Παπανδρέου. Η κ. Δοξιάδη έκλεισε την ομιλία της με το τραγούδι «Καφενείο η Ελλάς» με τον Νίκο Ξυλούρη σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου που ήταν το αγαπημένο του πατέρα της. Και από μια συγκυρία της ζωής το τραγούδι ακούστηκε τη στιγμή που γινόταν γνωστός ο θάνατος του συνθέτη.
«Οι φωτογραφίες του ΜακΚέιμπ δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ένδεια, τη στέρηση γενικότερα μιας πολύ φτωχής χώρας που πασχίζει να θρέψει και να ντύσει τους πληθυσμούς της», είπε ο Κώστας Κωστής, καθηγητής στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. «Εκείνο πάντως που με εντυπωσίασε είναι ότι έχουν μια τρυφερότητα, που απαλύνει αν δεν συγκαλύπτει τις δυσκολίες που κρύβει η πραγματικότητα» και θύμισε ότι είναι η εποχή που η μετανάστευση μαστίζει τη χώρα, οι αριστεροί διώκονται και εξορίζονται, ενώ η ταινία «Συνοικία το όνειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη εμποδίζεται, από τον τότε υπουργό Κωνσταντίνο Τσάτσο, να προβληθεί στο Φεστιβάλ Βενετίας για να μην αποκαλυφθεί προς τα έξω η εικόνα της. «Και όμως στις συνθήκες αυτές η Ελλάδα πραγματοποιεί ένα θαύμα, πετυχαίνει να αφήσει πίσω της την πείνα, τη φτώχεια, τη στέρηση, να αναπτυχθεί με ραγδαίους ρυθμούς».
Στην ημερίδα χαιρετισμό απηύθυνε ο διευθυντής του ΕΠΚεΔ, καθηγητής Ανδρέας Γκόφας και μίλησε η Αθανασία Ψάλτη, προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδας.
Λίγες ώρες νωρίτερα, η ίδια είχε υποδεχθεί το κοινό στα εγκαίνια της έκθεσης «Οι Δελφοί τη δεκαετία του 1950 με τον φακό του Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ» που διοργανώνεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών σε συνεργασία με το ΕΠΚεΔ και σε επιμέλεια της Σοφίας Χεινιάδου. Η έκθεση διαρθρώνεται στον προθάλαμο του Μουσείου Δελφών (που το περασμένο Σάββατο έσφυζε από διεθνείς επισκέπτες) και στις αίθουσες με τα πολύτιμα εκθέματα.
«Οι φωτογραφίες των αρχαιολογικών μας τόπων, των Δελφών συγκεκριμένα, μέσα από τον φακό του ΜακΚέιμπ αποτελούν τεκμήρια οπτικά αλλά ιδίως τεκμήρια ψυχής… Καταγράφοντας μια Ελλάδα που δεν υπάρχει πια, διασώζει εικόνες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και του πολιτισμού», είπε μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό της.
