Κάποιοι τη θεωρούν εντελώς ανεπαρκή για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Πυρά από παντού δέχεται η πρόταση που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την περίοδο 2028-2034. Η πρόταση έχει ήδη προκαλέσει κύμα αντιδράσεων. Κάποιοι τη θεωρούν εντελώς ανεπαρκή για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Άλλοι θεωρούν πως η αύξηση του προϋπολογισμού από το 1,1% στο 1,26% του συνολικού Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος της Ένωσης είναι υπερβολική.
Οι αντιδράσεις δεν περιορίζονται μόνο στο ύψος των δαπανών αλλά και στον τρόπο με τον οποίο κατανέμονται. Η πρόταση μετακινεί χρήματα από την αγροτική πολιτική και την πολιτική συνοχής προς άλλους τομείς όπως η έρευνα, η εκπαίδευση, οι διασυνοριακές υποδομές, η άμυνα και η ενέργεια. Αν και αυτή η αλλαγή κρίνεται λογική από ορισμένους, δημιουργεί έντονο προβληματισμό για το τι θυσιάζεται.
Η άμεση επιδότηση αγροτών, για παράδειγμα, αποτελεί διαχρονικά μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού. Όμως, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, δεν δικαιολογείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο: δεν ενισχύει ουσιαστικά την επισιτιστική επάρκεια, λειτουργεί περισσότερο ως κοινωνική πολιτική, και επιβαρύνει το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Η πρόταση της Επιτροπής αποφεύγει να αγγίξει ευθέως το θέμα της περιβαλλοντικής ζημιάς και δεν προτείνει σαφείς εναλλακτικές. Παράλληλα, δεν ανοίγει σοβαρή συζήτηση για το ενδεχόμενο μεταφοράς αυτών των επιδοτήσεων στους εθνικούς προϋπολογισμούς, με εναρμονισμένα ευρωπαϊκά κριτήρια.
Στην πολιτική συνοχής, οι μειώσεις φαίνονται πιο εύκολα αποδεκτές, αφού αρκετές ανατολικές χώρες της ΕΕ έχουν ήδη περιορίσει την αναπτυξιακή απόσταση από τις δυτικές. Ωστόσο, η μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο που θα βασίζεται σε «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης» δημιουργεί νέες ανησυχίες. Η εμπειρία από τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης στην πανδημία έχει δείξει ότι τέτοιες διαδικασίες μπορεί να είναι αδιαφανείς, δύσκολα συγκρίσιμες και να προωθούν την απορρόφηση πόρων χωρίς ουσιαστική αποτίμηση αποτελεσμάτων. Επιπλέον, ενδέχεται να συγκεντρώνουν υπερβολικά μεγάλο ρόλο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, περιορίζοντας τη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών φορέων.
Στην πλευρά των εσόδων, η Επιτροπή προτείνει νέες πηγές όπως φόρους στις εκπομπές άνθρακα, στα προϊόντα καπνού και στα ηλεκτρονικά απόβλητα. Αυτά, όμως, δεν αποτελούν νέους «ευρωπαϊκούς» πόρους με την έννοια της αυτονομίας, καθώς θα επιβαρύνουν κυρίως τα εθνικά ταμεία. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν πολιτική αντίσταση από κράτη-μέλη που δεν επιθυμούν επιπλέον φορολογικές επιβαρύνσεις.
Πιο προβληματική είναι η πρόταση για ένα ετήσιο κατ’ αποκοπή τέλος σε μεγάλες εταιρείες. Η πρόταση φαίνεται να αντικαθιστά την ιδέα για έναν «ψηφιακό φόρο» – που είχε προκαλέσει αντιδράσεις από τις ΗΠΑ – αλλά δημιουργεί νέες ανισότητες, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφοροποιήσεις σε μέγεθος και κερδοφορία μεταξύ επιχειρήσεων. Έτσι, θεωρείται άδικη και δύσκολα εφαρμόσιμη.
Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης μείωση του ποσοστού τελωνειακών δασμών που κρατούν τα κράτη-μέλη, από 25% σε 10%, κάτι που θεωρείται λογικό. Ωστόσο, δεν αποκαθίσταται πλήρως η ευρωπαϊκή λογική, καθώς τα τελωνειακά έσοδα θα έπρεπε να αποδίδονται σχεδόν εξολοκλήρου στην ΕΕ.
Τέλος, θετικά σχολιάζεται από τους αναλυτές η πρόθεση κατάργησης των επιστροφών (rebates) που επιβλήθηκαν από τη δεκαετία του ’80, οι οποίες πλέον δημιουργούν παραλογισμούς: πλουσιότερες χώρες πληρώνουν μικρότερο ποσοστό του ΑΕΕ τους σε σχέση με φτωχότερες, λόγω των εξαιρέσεων που έχουν διαμορφωθεί ιστορικά. Η κατάργηση αυτών των μηχανισμών θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο δίκαιη κατανομή των βαρών.
