Μια πανδημία γρίπης βρίσκεται εδώ και καιρό στην κορυφή της λίστας των παγκόσμιων απειλών για την υγεία και η γρίπη των πτηνών δημιουργεί μια ιδιαίτερα σοβαρή ανησυχία στους λοιμωξιολόγους. Ο H5N1 έχει μολύνει πάνω από 800 άτομα από την ταυτοποίησή του το 1996, με ποσοστό θνησιμότητας που ξεπερνά το 50%.
Από το 2020, ο ιός έχει γίνει ενδημικός στα πτηνά και έχει πυροδοτήσει πανδημία στα ζώα, προσβάλλοντας τουλάχιστον 26 είδη θηλαστικών.
Όλοι ξέρουμε ότι τα στελέχη της γρίπης εξελίσσονται, αλλάζουν τις επιδημιολογικές τους τάσεις και προκαλούν λοιμώξεις στους ανθρώπους.
Όμως η μετάδοση του H5N1 από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι σπάνια.
Στον Καναδά, έχουν εφαρμοστεί συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για τον έλεγχο του H5N1 στο γάλα
Οι αγελάδες παραγωγής γάλακτος είναι ο καινούριος ξενιστής του ιού Η5Ν1
Τα παραπάνω επισημαίνει άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet με αφορμή την εξάπλωση στις ΗΠΑ του ιού της γρίπης των πτηνών Η5Ν1, ενόσω η 77η Σύνοδος Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δεν κατάφερε να έρθει σε συμφωνία των κρατών για την ενιαία αντιμετώπιση μιας νέας πιθανής πανδημίας, παρότι ο κίνδυνος είναι υπαρκτός.
Όπως τονίζει το Lancet, μπορεί οι εξελίξεις τους τελευταίους 3 μήνες να μην σηματοδοτούν την έναρξη μιας πανδημίας, όμως δεν παύουν να μας υπενθυμίζουν τα καπρίτσια της γρίπης των ζώων, αλλά και τον εφησυχασμό μας.
Μετάδοση στον άνθρωπο
Γιατί στις 25 Μαρτίου φέτος, στο Τέξας, το Κάνσας και το Νέο Μεξικό καταγράφηκε μια πρωτοφανής μετάδοση σε αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, αυξάνοντας τη δυνατότητα μετάδοσης από αγελάδα σε άνθρωπο.
Τρία επιβεβαιωμένα κρούσματα ανθρώπων στις ΗΠΑ, έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής – όλοι τους εργάτες σε αγρόκτημα- με το τρίτο άτομο να παρουσιάζει αναπνευστικά συμπτώματα.
Η γενετική ανάλυση δείχνει ότι ο ιός δεν έχει υποστεί αλλαγές προσαρμογής για ευκολότερη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, οπότε ο κίνδυνος παραμένει μειωμένος, όμως έχει ήδη προσαρμοστεί για τη μετάδοσή του στα άλλα θηλαστικά.
Το Lancet σημειώνει ότι παρά τις εκκλήσεις για αυξημένη επιτήρηση, η ανταπόκριση των ΗΠΑ ήταν αργή, με πολλές περιπτώσεις πιθανότατα να μην έχουν εντοπιστεί. Υπήρξε αντίσταση από τη γεωργική βιομηχανία σχετικά με τα τεστ και την πρόληψη, λόγω της έλλειψης ευαισθητοποίησης ή κατανόησης σχετικά με την αλλαγή της πρακτικής και του φόβου για περιορισμούς και απώλειες στο εμπόριο προϊόντων. Το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ δίνουν κίνητρα στους παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων, να προμηθεύουν ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό και να δαιθέτουν πλυντήρια για τους εργαζόμενους, αλλά το USDA έχει κατηγορηθεί ότι καθυστερεί τις ανακοινώσεις της αλληλούχισης των ιών, γεγονός που περιπλέκει τη γνώση και πρόγνωση στην πορεία της επιδημίας.
Στον Καναδά, έχουν εφαρμοστεί συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για τον έλεγχο του H5N1 στο γάλα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο λέει ότι έχει εντείνει την απάντησή του στην επιδημία των ΗΠΑ, αλλά σύμφωνα με μια έκθεση τον περασμένο μήνα, δεν εξετάζει ακόμη τις αγελάδες αν έχουν προσβληθεί από τον ιό.
Τα μέτρα που χρειάζονται
Απαιτείται επειγόντως δράση για τον περιορισμό αυτής της επιδημίας, με καλύτερη έρευνα, επιτήρηση και αναφορά μολυσμένων ζώων και προϊόντων διατροφής, εμβολιασμό ζώων, εκτεταμένη ανταλλαγή πληροφοριών, ανάπτυξη και αποθήκευση ανθρώπινου εμβολίου και προώθηση μέτρων προστασίας των αγροτών. Όλες οι χώρες θα πρέπει να αναπτύξουν ικανότητες για τον έλεγχο, τον εντοπισμό και την αναφορά λοιμώξεων, κρουσμάτων και θανάτων πάνω από τα αναμενόμενα επίπεδα και να παρουσιάζουν τα δεδομένα αυτά. Οι χώρες που χρειάζονται εξωτερική βοήθεια για την ενίσχυση της ικανότητάς τους θα πρέπει να λάβουν υποστήριξη.
Το Lancet επισημαίνει την ανάγκη για μια ισχυρή και συντονισμένη απάντηση στην γρίπη των πτηνών A(H5N1) εξαιτίας της υψηλής παθογονικότητάς της, όμως η αποτυχία των χωρών να εξασφαλίσουν μια διεθνή συμφωνία για πιθανή πανδημία ήταν μεγάλη.
Ο ιός Η5Ν1
Οι διαπραγματεύσεις για ενιαία αντιμετώπιση
Η 77η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, που ολοκληρώθηκε την 1η Ιουνίου, επρόκειτο να δει το τελικό προσχέδιο για την πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση της επόμενης πανδημίας.
Όμως σημείωσε το Lancet, «οι διαπραγματεύσεις βυθίστηκαν σε διαφωνίες και οι προτεινόμενες διατάξεις άδικες, παρότι είχε προηγηθεί συμφωνία για αλλαγή στους Διεθνείς Κανονισμούς Υγείας».
Και παρότι η διαδικασία δεν έχει τελειώσει – οι προσπάθειες για συμφωνία συνεχίζονται μέχρι τον ερχόμενο Μάιο- μέχρι τότε, η έλλειψη σχετικής συμφωνίας υπονομεύει την ικανότητα κατάλληλης απόκρισης σε διεθνείς απειλές για την υγεία, όπως ο H5N1, αφού οι περισσότερες χώρες δεν είναι έτοιμες για μια νέα πανδημία.
Γιατί εκτός από τις προσπάθειες ελέγχου των εστιών μετάδοσης, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το κεντρικό ζήτημα που οδήγησε στη μετάδοση του Η5Ν1 στις ΗΠΑ, που είναι για μια ακόμη φορά, η μεταπήδηση των ζωονόσων στους ανθρώπους.
Η ρίζα του προβλήματος
Το πρόβλημα πηγάζει τελικά από τον τρόπο ζωής μας και την σχέση ανθρώπου-ζώων, που ορίζεται από τη διατροφή μας, τις εντατικές αγροτικές πρακτικές, τον τρόπο ζωής, συμπεριφοράς και πολιτισμού, την εκμετάλλευση του φυσικού κόσμου και την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Αυτά τα ζητήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της διεπιστημονικής εκπαίδευσης, της διατομεακής συνεργασίας, της επαρκούς χρηματοδότησης και των ολοκληρωμένων πολιτικών. Η έννοια της «Ενιαίας Υγείας» αν και συχνά αναγνωρίζεται, σπάνια τίθεται σε προτεραιότητα ή σε λειτουργία.
Το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε την ευκαιρία όχι μόνο να ανταποκριθούμε σε απειλές πανδημίας, αλλά να τις αποτρέψουμε εντελώς.
