Όταν το περασμένο καλοκαίρι φιλοξενούνταν στις κατασκηνώσεις του Δήμου Βόλβης τα παιδιά από την Γκρέτσια Σαλεντίνα, την περιοχή της νοτιοανατολικής Ιταλίας όπου υπάρχουν δώδεκα ελληνόφωνα χωριά, το ενδιαφέρον των ανθρώπων της κατασκήνωσης έκλεψε ένας ήχος κινητού τηλεφώνου. Ήταν το τραγούδι «Calinifta» στη διάλεκτο Γκρίκο, λέξη που στα ελληνικά μεταφράζεται, όπως είναι εύκολα αντιληπτό, «καληνύχτα». Στο πολύ γνωστό αυτό παραδοσιακό τραγούδι, με στίχους και μουσική του Vito Domenico Palumbo, συνυπάρχουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα ιταλικά, τα αρχαία και τα νέα ελληνικά. Εκεί «glicea nifta» σημαίνει «γλυκιά νύχτα» και «penseo» σημαίνει «σκέφτομαι», ενώ η κατάληξη της λέξης είναι -ο, όπως στα αρχαία ελληνικά -ω. Το «agapi mu» είναι στα ελληνικά «αγάπη μου» και το «sti kkardia panta sena vasto» μεταφράζεται ως «στην καρδιά μου πάντα εσένα βαστώ»…
«Πολλά νέα παιδιά από τις περιοχές αυτές έχουν σαν ήχο στο κινητό τους το τραγούδι της καληνύχτας, που το γνωρίζουν και το ακούνε συνέχεια. Αυτό το τραγούδι έκλεψε την παράσταση στις κατασκηνώσεις» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ευαγγελία Ναούμ, ειδική σύμβουλος του δημάρχου Βόλβης σε θέματα διεθνών σχέσεων. Η ίδια χαρακτηρίζει τη γλώσσα ως «εργαλείο σχέσεων» και σημειώνει ότι «οι ντόπιοι μουσικοί των ελληνόφωνων χωριών της νοτιοανατολικής Ιταλίας, παλιοί και νέοι, τραγουδούν τα Γκρίκο, τα διαβάζουν μέσα από θεατρικές παραστάσεις και μέσα από την ποίηση και με τον τρόπο αυτό διατηρούν τη γλώσσα, τη διάλεκτο».
«Τα Γκρίκο επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Υπήρξε μια διατήρησή τους χωρίς κάποιο κενό τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι μια ζωντανή διάλεκτος στην περιοχή του Σαλέντο και στα χωριά της Απουλίας» εξηγεί, από την πλευρά του, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο επίκουρος καθηγητής στον Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Μιχελιουδάκης. Τονίζει, ωστόσο, ότι τα Γκρίκο διαφέρουν από τα Γκρέκο ή Γκρεκάνικα, τα ελληνικά της Καλαβρίας, που τη δεκαετία του ’80 σταμάτησαν να μεταδίδονται σαν μητρική γλώσσα από τη μια γενιά στην άλλη και τώρα πια αναβώνουν χάρη σε συντονισμένες προσπάθειες που κάνουν κάποιοι νεότεροι, μεταξύ των οποίων γλωσσολόγοι και άλλοι επιστήμονες.
Σε κάθε περίπτωση, η τέχνη φαίνεται να είναι ένα μέσο ιδιαίτερα ισχυρό στη διατήρηση των διαλέκτων αυτών, κάτι που ισχύει στην περίπτωση των Γκρίκο και των Γκρέκο, που χαρακτηρίζονται από μουσικότητα, ρυθμό και αρμονία. «Τα στοιχεία αυτά ενθαρρύνουν την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία» σημειώνει η Θωμαή Ράγια, Δρ. Φιλοσοφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Ερευνήτρια Φιλοσοφικής Ανθρωπολογίας της διαλέκτου των Γκρίκο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως λέει, είναι η περίπτωση του μουσικού Ματτία Μάνκο Γρηγοριάδη, ο οποίος κατάγεται από τα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, είναι δάσκαλος στο χωριό Τζολίνο και διδάσκει τα Γκρίκο σε παιδιά της Γ’ και Δ’ Δημοτικού. «Ο Γρηγοριάδης χρησιμοποιεί μουσική και στίχους ως μέσο διδασκαλίας των Γκρίκο στα παιδιά. Συνθέτει τραγούδια με θέματα από την καθημερινότητα: τη φύση, τη ζωή, την ανατολή του ηλίου, τον κύκλο της ζωής, ώστε τα παιδιά να αισθανθούν ότι η διάλεκτος δεν είναι κάτι ξένο, αλλά κάτι που βρίσκεται στο dna τους και μεταδίδεται από το παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον και ας μη μιλούν φυσικά τη γλώσσα» τονίζει η κ. Ράγια.
Σε κάθε περίπτωση, η τέχνη φαίνεται να είναι ένα μέσο ιδιαίτερα ισχυρό στη διατήρηση των διαλέκτων αυτών, κάτι που ισχύει στην περίπτωση των Γκρίκο και των Γκρέκο, που χαρακτηρίζονται από μουσικότητα, ρυθμό και αρμονία. «Τα στοιχεία αυτά ενθαρρύνουν την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία» σημειώνει η Θωμαή Ράγια, Δρ. Φιλοσοφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Ερευνήτρια Φιλοσοφικής Ανθρωπολογίας της διαλέκτου των Γκρίκο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως λέει, είναι η περίπτωση του μουσικού Ματτία Μάνκο Γρηγοριάδη, ο οποίος κατάγεται από τα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας, είναι δάσκαλος στο χωριό Τζολίνο και διδάσκει τα Γκρίκο σε παιδιά της Γ’ και Δ’ Δημοτικού. «Ο Γρηγοριάδης χρησιμοποιεί μουσική και στίχους ως μέσο διδασκαλίας των Γκρίκο στα παιδιά. Συνθέτει τραγούδια με θέματα από την καθημερινότητα: τη φύση, τη ζωή, την ανατολή του ηλίου, τον κύκλο της ζωής, ώστε τα παιδιά να αισθανθούν ότι η διάλεκτος δεν είναι κάτι ξένο, αλλά κάτι που βρίσκεται στο dna τους και μεταδίδεται από το παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον και ας μη μιλούν φυσικά τη γλώσσα» τονίζει η κ. Ράγια.
