Το στεγαστικό πρόβλημα δεν είναι μια «εξωτερική κρίση» που ήρθε ξαφνικά: είναι το αποτέλεσμα χρόνιων παραλείψεων, ανεπάρκειας σχεδίου και μιας αγοράς που λειτουργεί σε βάρος των αδύναμων.
Η απόκτηση ή ακόμη και η απλή πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη εξελίσσεται σε έναν από τους μεγαλύτερους κοινωνικούς γρίφους της σύγχρονης Ελλάδας. Οι αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων και των ενοικίων τρέχουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, την ώρα που τα εισοδήματα μένουν στάσιμα ή αυξάνονται με βραδείς ρυθμούς. Το στεγαστικό πρόβλημα δεν είναι μια «εξωτερική κρίση» που ήρθε ξαφνικά: είναι το αποτέλεσμα χρόνιων παραλείψεων, ανεπάρκειας σχεδίου και μιας αγοράς που λειτουργεί σε βάρος των αδύναμων.
Η «κουτσουρεμένη» επιδότηση ενοικίου που ανακοίνωσε η κυβέρνηση και τα προγράμματα Σπίτι μου Ι και ΙΙ, δείχνουν πρόθεση στήριξης αλλά δεν χτυπούν το πρόβλημα στη ρίζα του. Η ενίσχυση της ζήτησης χωρίς αντίστοιχη αύξηση της προσφοράς κατοικιών απλώς τροφοδοτεί τη φούσκα στις τιμές. Την ίδια στιγμή, οι διεθνείς επενδυτές βλέπουν την ελληνική αγορά ως «ευκαιρία», ωθώντας ακόμη περισσότερο εκτός αγοράς τον μέσο Έλληνα.
Το Dnews.gr «χαρτογραφεί» μέσα από συγκεκριμένες ερωτήσεις και απαντήσεις το στεγαστικό πρόβλημα και το που βρισκόμαστε σήμερα.
1. Πόσο έχει επιδεινωθεί η δυνατότητα απόκτησης κατοικίας στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;
Μέσα σε 60 μηνες, το κόστος αγοράς κατοικίας έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 50%, ενώ οι μισθοί έχουν αυξηθεί με πολύ χαμηλότερο ρυθμό. Έτσι, ενώ το 2020 ένας εργαζόμενος με μέσο μισθό χρειαζόταν 16 χρόνια για να αποκτήσει το δικό του σπίτι, σήμερα απαιτούνται 19 χρόνια εργασίας, κάνοντας την ιδιοκατοίκηση όλο και πιο άπιαστο στόχο για τη μέση ελληνική οικογένεια.
2. Γιατί η επιδότηση ενοικίου δεν λύνει το στεγαστικό πρόβλημα;
Η επιδότηση ενοικίου ενισχύει τη ζήτηση χωρίς να αυξάνει την προσφορά κατοικιών. Όταν οι ιδιοκτήτες γνωρίζουν ότι οι ενοικιαστές λαμβάνουν επίδομα, υπάρχει κίνδυνος να ενσωματώσουν την ενίσχυση στο ύψος του ενοικίου, διατηρώντας ή και αυξάνοντας τα ήδη υψηλά μισθώματα. Έτσι, το επίδομα, αντί να λειτουργεί ως ανακούφιση για τους ενοικιαστές, μπορεί τελικά να καταλήξει να ωφελεί κυρίως τους εκμισθωτές.
3. Πόσο έχουν αυξηθεί τα ενοίκια και ποιος επηρεάζεται περισσότερο;
Τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί κατά τουλάχιστον 50% την τελευταία πενταετία, ακολουθώντας την εκτίναξη των τιμών ακινήτων. Περίπου ένας στους δύο ενοικιαστές πλέον ξοδεύει πάνω από το 30% του εισοδήματός του μόνο για την κάλυψη του ενοικίου, πλήττοντας κυρίως τα νέα νοικοκυριά και τους εργαζόμενους χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
4. Πώς επηρεάζει η αυξημένη ζήτηση από το εξωτερικό την ελληνική στεγαστική αγορά;
Παρά τις αυξήσεις στις τιμές, το κόστος στέγασης στην Ελλάδα παραμένει χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό προσελκύει επενδυτές, ψηφιακούς νομάδες και συνταξιούχους από το εξωτερικό, οι οποίοι αγοράζουν ή νοικιάζουν ακίνητα, αυξάνοντας περαιτέρω τη ζήτηση και δυσχεραίνοντας την πρόσβαση των Ελλήνων σε προσιτή κατοικία.
5. Γιατί η προσφορά νέων κατοικιών δεν επαρκεί;
Οι επενδύσεις σε νέες κατοικίες παραμένουν πολύ χαμηλές, περίπου στο ένα πέμπτο του επιπέδου της περιόδου 2005-2009. Το κόστος οικοδομικών υλικών αυξάνεται ταχύτερα από τους μισθούς, ενώ η έλλειψη τεχνικού προσωπικού και η πολυπλοκότητα αδειοδοτήσεων επιβαρύνουν περαιτέρω το κόστος και καθυστερούν νέες αναπτύξεις.
6. Ποια μέτρα θεωρούνται πιο αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης;
Η εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών δείχνει ότι η αποτελεσματικότερη στρατηγική είναι η αύξηση της προσφοράς προσιτής και κοινωνικής κατοικίας, η παροχή κινήτρων για ανακαίνιση και αξιοποίηση κλειστών ακινήτων, και η υιοθέτηση μέτρων όπως ο έλεγχος ενοικίων ή η φορολόγηση κενών κατοικιών – πρακτικές που παραμένουν ουσιαστικά ανενεργές στην Ελλάδα.
