Μετά τις εξαγγελίες Μητσοτάκη αναμένεται αύξηση των τιμών των ενοικίων. Στην περίπτωση της επιστροφής ενοικίου, ο κίνδυνος έγκειται στην ενδεχόμενη στρέβλωση της διαπραγματευτικής ισορροπίας μεταξύ ιδιοκτήτη και ενοικιαστή.
Αν και στοχεύει στην κοινωνική ανακούφιση, η επιστροφή ενοικίου που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ενδέχεται, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να λειτουργήσει αντίστροφα από τον αρχικό της σκοπό, επιτείνοντας τελικά την άνοδο των τιμών στα ενοίκια. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό διεθνώς ως «inflation by subsidy», περιγράφει την αύξηση των τιμών ως αποτέλεσμα κρατικής ενίσχυσης, όταν η αγορά προσαρμόζεται με βάση τη νέα διαθέσιμη ρευστότητα.
Στην περίπτωση της επιστροφής ενοικίου, ο κίνδυνος έγκειται στην ενδεχόμενη στρέβλωση της διαπραγματευτικής ισορροπίας μεταξύ ιδιοκτήτη και ενοικιαστή. Εφόσον ο ιδιοκτήτης αντιληφθεί ότι ο ενοικιαστής λαμβάνει πρόσθετη οικονομική ενίσχυση από το κράτος, είναι πιθανό να θεωρήσει ότι υπάρχει περιθώριο αύξησης του μισθώματος. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως σε περιοχές με υψηλή ζήτηση, όπως τα μεγάλα αστικά κέντρα, οι φοιτητουπόλεις ή τα τουριστικά σημεία, όπου η προσφορά κατοικιών είναι περιορισμένη.
Η λογική είναι απλή: όταν ο ενοικιαστής που πληρώνει ενοίκιο 750 ευρώ ενισχύεται με ένα μέγιστο ποσό 800 ευρώ ετησίως, ο ιδιοκτήτης μπορεί να θεωρήσει ότι μια αύξηση του μηνιαίου ενοικίου κατά 50 ευρώ είναι ανεκτή από την πλευρά του ενοικιαστή, χωρίς να προκαλέσει άμεση αντίδραση ή αποχώρηση. Αυτή η προσέγγιση γίνεται εντονότερη όταν οι δικαιούχοι της επιστροφής είναι συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες – χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, με προστατευόμενα μέλη και περιορισμένη ακίνητη περιουσία – καθώς θεωρείται ότι υπάρχει συγκεκριμένο «οικονομικό περιθώριο» αξιοποίησης.
Η μέση επιστροφή ενοικίου, που αντιστοιχεί περίπου στο 8,5% του ετήσιου ενοικίου, θα μπορούσε θεωρητικά να δημιουργήσει χώρο για ανάλογη αύξηση των τιμών, με δεδομένου ότι στην χώρα μας απουσιάζουν μηχανισμοί ελέγχου και ο ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιοκτητών παραμένει ασθενής. Ωστόσο, η μετακύλιση αυτής της επιδότησης στην τιμή του ενοικίου εξαρτάται από πολλαπλούς παράγοντες: τη δύναμη της ζήτησης στην εκάστοτε περιοχή, τη διαθεσιμότητα ακινήτων, τον βαθμό φορολογικής συμμόρφωσης και τη διαπραγματευτική ισχύ του ενοικιαστή.
Αν το μέτρο ερμηνευτεί από την αγορά ως «πρόσθετο χρήμα» που διοχετεύεται στην κατανάλωση κατοικίας, τότε είναι πιθανό να λειτουργήσει ως μοχλός αύξησης τιμών, ιδίως σε συγκεκριμένες κατηγορίες ακινήτων. Αυτές περιλαμβάνουν μικρά διαμερίσματα για φοιτητές, οικογενειακές κατοικίες χαμηλής τιμής σε περιοχές με περιορισμένη προσφορά και προσιτά ακίνητα κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η επιδότηση μπορεί να λειτουργήσει τελικά όχι ως ανάσα για τους ενοικιαστές, αλλά ως παγίδα.
