Oι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις των κρατών μελών κάλυψαν μόνο εν μέρει τις προκλήσεις που είχαν εντοπιστεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ενώ οι μισές παρέμειναν ουσιαστικά αναπάντητες.
Παρά τα 109 δισ. ευρώ που διατέθηκαν μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος αποδείχθηκε περιορισμένη, σύμφωνα με νέα ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). Οι ελεγκτές διαπιστώνουν ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις των κρατών μελών κάλυψαν μόνο εν μέρει τις προκλήσεις που είχαν εντοπιστεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ενώ οι μισές παρέμειναν ουσιαστικά αναπάντητες. Αν και τα πρώτα αποτελέσματα χαρακτηρίζονται ενθαρρυντικά, η συνολική πρόοδος κρίνεται αργή και άνιση, με μόλις το ένα τρίτο των ολοκληρωμένων μεταρρυθμίσεων να έχει αποφέρει μετρήσιμα οφέλη για τις επιχειρήσεις.
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που δημιουργήθηκε το 2021 με συνολική χρηματοδότηση 650 δισ. ευρώ, είχε στόχο την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας και την προώθηση μιας βιώσιμης ανάκαμψης. Ωστόσο, σύμφωνα με το ΕΕΣ, καμία από τις 82 ειδικές ανά χώρα συστάσεις που αφορούσαν το επιχειρηματικό περιβάλλον δεν υλοποιήθηκε πλήρως, ενώ το 41% καλύφθηκε μόνο οριακά και το 7% αγνοήθηκε πλήρως. Μόνο το 26% υλοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό.
Η εικόνα διαφέρει αισθητά ανάμεσα στα κράτη μέλη. Μόνο επτά χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα, η Ισπανία και η Κύπρος, πέτυχαν σημαντική πρόοδο, ενώ στα περισσότερα κράτη –16 από τα 27– η πρόοδος χαρακτηρίζεται «οριακή», περιοριζόμενη σε θεσμικές ή νομοθετικές αλλαγές χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Κανένα κράτος μέλος δεν έχει επιτύχει πλήρη κάλυψη των σχετικών συστάσεων.
Κεντρικό σημείο της κριτικής του ΕΕΣ αποτελεί η ασάφεια του ίδιου του όρου «επιχειρηματικό περιβάλλον», ο οποίος δεν έχει οριστεί με σαφήνεια ούτε στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ούτε στον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η έλλειψη συνεπούς ορισμού, σύμφωνα με την έκθεση, οδήγησε σε ασυνέπειες τόσο στην επιλογή όσο και στην αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων. Ενδεικτικά, το 63% των μέτρων που θεωρήθηκαν συναφή με το επιχειρηματικό περιβάλλον δεν συνδέθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις αντίστοιχες συστάσεις, γεγονός που καθιστά δύσκολη την εκτίμηση του πραγματικού τους αντίκτυπου.
Οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση αποτελούν επιπλέον σοβαρό εμπόδιο. Σε τέσσερις χώρες που εξετάστηκαν –Βουλγαρία, Ισπανία, Κύπρο και Αυστρία– πάνω από το ένα τέταρτο των μεταρρυθμίσεων δεν είχε ολοκληρωθεί έως τον Απρίλιο του 2025, ενώ το 36% ολοκληρώθηκε με καθυστέρηση άνω των έξι μηνών. Με δεδομένο ότι όλα τα μέτρα του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πρέπει να έχουν εφαρμοστεί έως το τέλος Αυγούστου 2026, το ΕΕΣ προειδοποιεί για τον κίνδυνο απώλειας μέρους των κονδυλίων.
Στην πλειονότητά τους, οι ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις περιορίστηκαν στην επίτευξη «οροσήμων» –όπως η ψήφιση νομοθεσίας– χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία. Μόνο το 29% είχε μετρήσιμο αντίκτυπο, ενώ σχεδόν οι μισές παρουσίασαν περιορισμένα αποτελέσματα. Το υπόλοιπο 24% δεν μπορούσε να αξιολογηθεί λόγω ελλιπών δεδομένων ή απουσίας μηχανισμών παρακολούθησης.
Παρά τη συνολική βραδύτητα, η πρόοδος στον τομέα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος αποδείχθηκε ελαφρώς καλύτερη από εκείνη που σημειώθηκε στην αγορά εργασίας. Μέχρι το τέλος του 2024, τα κράτη μέλη είχαν σημειώσει ουσιαστική ή πλήρη πρόοδο σε 29 από τις 82 συστάσεις, ενώ για τα υπόλοιπα δύο τρίτα η πρόοδος χαρακτηρίστηκε «μερική ή περιορισμένη». Ένα κράτος μέλος, που δεν κατονομάζεται, υλοποίησε πλήρως όλες τις σχετικές συστάσεις χωρίς χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, επιβεβαιώνοντας, όπως αναφέρει το ΕΕΣ, ότι η εθνική πολιτική βούληση παραμένει κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο καταλήγει ότι ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «αντιμετωπίζει μόνο εν μέρει τις προκλήσεις» του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, χαρακτηρίζοντας την πρόοδο αποσπασματική. Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θεσπίσει έναν ενιαίο, συνεκτικό ορισμό των τομέων πολιτικής, ώστε να διασφαλιστεί πιο ακριβής αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και αποδοτικότερη αξιοποίηση των κονδυλίων.
Ενόψει του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου μετά το 2027, οι ελεγκτές ζητούν να ληφθούν υπόψη τα συμπεράσματα της έκθεσης στον σχεδιασμό των μελλοντικών χρηματοδοτικών εργαλείων. Όπως τονίζουν, το παράδειγμα του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δείχνει ότι το μέγεθος των πόρων από μόνο του δεν αρκεί· η μεταρρυθμιστική αποφασιστικότητα και η συνέπεια στην εφαρμογή είναι αυτές που καθορίζουν το τελικό όφελος για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και την οικονομία συνολικά.
