Προειδοποιεί ότι χωρίς στοχευμένες παρεμβάσεις για την ενίσχυση των επενδύσεων και την άρση κανονιστικών εμποδίων η Ελλάδα ενδέχεται να παραμείνει σε μια τροχιά χαμηλής παραγωγικότητας.
Μια συνολική αποτύπωση της ελληνικής οικονομικής διαδρομής από το 1960 έως σήμερα και των προοπτικών της μέχρι το 2033 επιχειρεί το πρώτο κείμενο εργασίας που εξέδωσε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή. Υπό τον τίτλο «Αναπτυξιακή Δυναμική και Τάσεις της Παραγωγικότητας της Ελληνικής Οικονομίας: Μία Θεώρηση 60 Ετών», η μελέτη αναδεικνύει τους κινητήριους μοχλούς της μεγέθυνσης, τις επιπτώσεις της κρίσης και τα κρίσιμα προαπαιτούμενα για βιώσιμη ανάκαμψη.
Η μελέτη, την οποία υπογράφουν οι Στέλιος Γιαννουλάκης, Πλούταρχος Σακελλάρης και Γιάννης Τσουκαλάς, καταγράφει πέντε χαρακτηριστικές περιόδους που διαμόρφωσαν το ελληνικό οικονομικό τοπίο: από την «Μεγάλη Μεγέθυνση» της δεκαετίας του ’60, έως την τρέχουσα φάση «Ανάκαμψης» μετά την πολυετή κρίση. Η περίοδος 1960-1973 χαρακτηρίζεται ως «Μεγάλη Μεγέθυνση», με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 8,58% και σχεδόν αποκλειστικό μοχλό ανάπτυξης την παραγωγικότητα (TFP), η οποία συνεισέφερε το 90% της συνολικής μεγέθυνσης. Ακολούθησε η «Μακρά Στασιμότητα» (1974-1993), όταν η παραγωγικότητα επιβραδύνθηκε ραγδαία και η ανάπτυξη στηρίχθηκε κυρίως στη συσσώρευση κεφαλαίου, με ρυθμό μόλις 1,51% ετησίως.
Κατά την «Ήπια Μεγέθυνση» (1994-2007), η Ελλάδα κινήθηκε σε τροχιά σύγκλισης με την ΕΕ, χάρη σε μεταρρυθμίσεις, εισροή ευρωπαϊκών πόρων και χρηματοπιστωτική απελευθέρωση. Η παραγωγικότητα ανέκαμψε, οι επενδύσεις ενισχύθηκαν και η ανάπτυξη έφτασε το 3,6% ετησίως.
Απότομα ανακόπηκε αυτή η πορεία με την «Ελληνική Κρίση» (2008-2016), όταν το ΑΕΠ κατέρρευσε κατά 26,6% συνολικά, με ετήσια πτώση 3,3%. Το πλήγμα στην παραγωγικότητα, η αποεπένδυση, η εκτίναξη της ανεργίας και η κατάρρευση της χρηματοδότησης συνιστούν τον «τέλειο οικονομικό κυκλώνα». Η μελέτη υπογραμμίζει πως οι επιπτώσεις της κρίσης ήταν ανάλογες σε κλίμακα με αυτές της Μεγάλης Ύφεσης των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930.
Η μετα-κρίσης περίοδος (2017-2024) σηματοδοτεί μια μέτρια, αλλά σταδιακά επιταχυνόμενη «Ανάκαμψη», με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 1,95%. Σε αυτή τη φάση, η παραγωγικότητα και η αύξηση της απασχόλησης είχαν ισοβαρή συνεισφορά, ωστόσο οι καθαρές επενδύσεις κεφαλαίου παρέμειναν αρνητικές επί το πλείστον, περιορίζοντας τις δυνατότητες παραγωγικής απογείωσης.
Όπως επισημαίνει η μελέτη, η παραγωγικότητα (και ειδικότερα η TFP) αποτέλεσε τον κύριο μοχλό μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Όταν ενισχύθηκε, η οικονομία απογειώθηκε· όταν υποχώρησε, η ύφεση ήταν βαθιά. Το πρόβλημα όμως σήμερα είναι ότι, ακόμα και στην τρέχουσα φάση ανάκαμψης, η συμβολή του “κεφαλαίου ανά εργαζόμενο” (capital deepening) είναι αρνητική. Η ανεπαρκής επένδυση σε πάγιο κεφάλαιο και η γήρανση του υπάρχοντος αποθέματος συνιστούν περιοριστικούς παράγοντες για τη μελλοντική παραγωγικότητα.
Η πρόσφατη ενίσχυση των επενδύσεων (με ρυθμούς έως 9,3% σε εξοπλισμό) είναι ελπιδοφόρα, αλλά η υστέρηση στα κτίρια και τις κατασκευές (-0,1%) αναδεικνύει ανισορροπίες. Επιπλέον, η πρόοδος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και η διατηρησιμότητά της μετά τη λήξη των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων παραμένει αβέβαιη.
Η μελέτη παρουσιάζει δύο σενάρια για την οικονομία έως το 2033:
Στο πρώτο, πιο συντηρητικό, με ετήσια αύξηση επενδύσεων 4% και παραγωγικότητας εργασίας 1,38%, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα του 2007 μέχρι το 2032.
Στο δεύτερο, πιο αισιόδοξο, με επενδυτική αύξηση 6,6% και παραγωγικότητα στο 1,85% ετησίως, ο στόχος επιτυγχάνεται ήδη το 2030.
Και στα δύο σενάρια, η αναβάθμιση της παραγωγικότητας, η ενίσχυση των επενδύσεων και η εμβάθυνση του κεφαλαίου (περισσότερο και καλύτερο κεφάλαιο ανά εργαζόμενο) αναγνωρίζονται ως κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού προειδοποιεί ότι χωρίς στοχευμένες παρεμβάσεις για την ενίσχυση των επενδύσεων, την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, την άρση κανονιστικών εμποδίων και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης, η Ελλάδα ενδέχεται να παραμείνει σε μια τροχιά χαμηλής παραγωγικότητας. Ειδική έμφαση δίνεται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που συχνά αντιμετωπίζουν περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση και δυσκολίες υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων. Παράλληλα, η μελέτη υπογραμμίζει τις δημογραφικές προκλήσεις (γήρανση πληθυσμού, στασιμότητα στην εργασιακή συμμετοχή) και τονίζει την ανάγκη για πολιτικές που ενισχύουν την ποιοτική εργασία και την ενσωμάτωση νέων εργαζομένων.
