Πάνω από τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 90%.
Δηλαδή, όλες μαζί οι άλλες αιτίες θανάτου (ατυχήματα, ανθρωποκτονίες, αυτοκτονίες, Covid, AIDS, πόλεμοι, τρομοκρατία, κλιματική αλλαγή, ελονοσία και άλλες αιτίες) αποτελούν μόνο το 10% των θανάτων στις προηγμένες οικονομίες.
Στην Ελλάδα, η ταχεία γήρανση του πληθυσμού – με τους άνω των 65 να αποτελούν το 34-37% του πληθυσμού ως το 2050 και το λόγο εξάρτησης ηλικιωμένων να διπλασιάζεται – απειλεί να μειώσει το πραγματικό ΑΕΠ μέχρι και 31 % ως το 2100 και να αυξήσει δραματικά τις δαπάνες υγείας και φροντίδας.
Σήμερα, δαπανούμε περίπου 17,6 δισ. ευρώ ετησίως για υγεία, με το ένα τρίτο να βαρύνει άμεσα τα νοικοκυριά. Αν όμως τα χρόνια ζωής που κερδίζουμε είναι υγιή, μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ δείχνουν ότι μπορούμε να περιορίσουμε σημαντικά τη μακροπρόθεσμη αύξηση των δαπανών υγείας και μακροχρόνιας περίθαλψης και παράλληλα να ενισχύσουμε την απασχόληση, την παραγωγικότητα και τα δημόσια έσοδα.
Η θεραπεία της γήρανσης είναι το πιο ηθικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε, ο πιο ευγενής σκοπός για τον οποίο μπορούμε να εργαστούμε
Πάρκα και παγκάκια, δημιουργούν φιλικές πόλεις προς την 3η ηλικία
Τα στοιχεία αυτά παρέθεσε η Δρ Εύη Χατζηανδρέου, ειδικός στη Δημόσια Υγεία και μέλος Δ.Σ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιούς Μακροζωίας μιλώντας στο 1ο Φόρουμ Υγιούς Μακροζωίας που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, με αφορμή την ίδρυση του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιούς Μακροζωίας.
Όπως σημείωσε η κ. Χατζηανδρέου, στην Ευρώπη το 2100 το 30% του πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών, ενώ ήδη ως το 2030 τα άτομα 3ης ηλικίας αναμένεται να πλησιάσουν το 25%.
Στην Ελλάδα, ως το 2050 ο πληθυσμός αναμένεται να συρρικνωθεί στα 8,8 εκατ. άτομα, από σχεδόν 11 εκατ. το 2020, πέφτοντας κάτω από τα 10 εκατ. πληθυσμού ως το 2030. Σύμφωνα με τις στατιστικές του 2023, πάνω από ένα στα τέσσερα άτομα στην Ελλάδα ήταν πάνω από 65 ετών και μόλις 6,4% ήταν μέχρι 14 ετών. Ως το 2050 δε, πάνω από το 35% του πληθυσμού θα έχει ξεπεράσει την ηλικία των 65 ετών, παίρνοντας την πρωτιά στην Ευρώπη, με τους Πορτογάλους, τους Ιταλούς και τους Ισπανούς να ακολουθούν με ποσοστά πάνω από 30%.
Το δυσάρεστο στις στατιστικές αυτές, είναι ότι ανεξάρτητα από το προσδόκιμο επιβίωσης, η τελευταία δεκαετία της ζωής χαρακτηρίζεται από μειωμένη λειτουργικότητα, ιδίως για τις γυναίκες, αυξάνοντας το βαθμό εξάρτησης των μεγαλύτερων ηλικιών από τους νεότερους.
Την ίδια στιγμή η συρρίκνωση του εργαζόμενου πληθυσμού, θα οδηγήσει σε μείωση του ΑΕΠ κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες στις χώρες του ΟΟΣΑ, αυξάνοντας παράλληλα τις δαπάνες υγείας πέραν του 10% του ΑΕΠ κάθε χώρας.
Καθώς οι υγειονομικές ανισότητες υπάρχουν παντού, παρατηρούνται και στον πληθυσμό που γερνά, δημιουργώντας μεγάλα χάσματα στην υγεία και το προσδόκιμο ζωής μεταξύ ατόμων υψηλού και χαμηλού εισοδήματος.
Επιπλέον, προβλήματα υγείας από την παιδική, εφηβική και μέση ηλικία μειώνουν τα εισοδήματα, την απασχολησιμότητα και τις αποταμιεύσεις, και στη συνέχεια συσσωρεύονται σε μια φτωχότερη, πιο άρρωστη τρίτη ηλικία.
Τονίζοντας ότι «η θεραπεία της γήρανσης είναι το πιο ηθικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε, ο πιο ευγενής σκοπός για τον οποίο μπορούμε να εργαστούμε» ανέφερε πως η νέα μελέτη του ΟΟΣΑ για τα οικονομικά οφέλη από την προαγωγή της υγιούς γήρανσης εκτιμά ότι:
- οι δαπάνες υγείας θα αυξάνονται κατά τουλάχιστον 2,6% κάθε χρόνο μέχρι το 2040, με τις δημόσιες δαπάνες να αυξάνονται από 3,3 έως 7,7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ από το 2010 έως το 2060
- η δαπάνη για μακροχρόνια φροντίδα σχεδόν θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050.
H υγιής μακροζωία μπορεί να περιορίσει αυτή την έκρηξη δαπανών, αν μειωθεί ο αριθμός των ετών με σοβαρή αναπηρία και αν ενισχυθεί η περίθαλψη στην κοινότητα. Γι΄ αυτό χρειάζεται υιοθέτηση πολιτικών που ευνοούν την υγιή γήρανση και την αποδοτική περίθαλψη για εξοικονόμηση περίπου 4 ποσοστιαίων μονάδων ΑΕΠ μακροπρόθεσμα.
Στην Ελλάδα
Σήμερα, παρά την κρατική συμμετοχή οι απευθείας πληρωμές ξεπερνούν το 40% του οικογενειακού εισοδήματος για σοβαρές παθήσεις και πλησιάζουν το 20% για μέτριας βαρύτητας ασθένειες, ενώ μόνο το 2% των δαπανών υγείας αφορά μακροχρόνια περίθαλψη.
Χωρίς αύξηση των υγιών ετών ζωής, η Ελλάδα θα χρειαστεί όλο και μεγαλύτερο ποσοστό κάθε χρόνο για νοσηλείες, χρόνια νοσήματα και μακροχρόνια φροντίδα, ενώ το εργατικό δυναμικό θα συρρικνώνεται και η απασχόληση θα μειωθεί ως το 2100 κατά 48% και μαζί με αυτήν τα φορολογικά έσοδα κατά 19% και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 10%.
Μακροζωία
«Πόσο προετοιμασμένοι είμαστε όμως να υποδεχθούμε τη μακροζωία;», διερωτήθηκε η κ. Χατζηανδρέου.
Σε συνεργασία με τον John Hancock, το Εργαστήριο Γήρανσης AgeLab του ΜΙΤ ανέπτυξε τον Δείκτη Ετοιμότητας για Μακροζωία (Longevity Preparedness Index, LPI), ο οποίος αξιολογεί και βαθμολογεί την ετοιμότητα των Αμερικανών να ζήσουν μια ενεργή, ενδιαφέρουσα και υγιή ζωή 100 ετών. Ο Δείκτης προσδιορίζει οκτώ τομείς που σχετίζονται με την ευημερία στην τρίτη ηλικία — υγεία, οικονομικά, κοινωνικές σχέσεις, κοινότητα, σπίτι, μεταβάσεις στη ζωή, καθημερινές δραστηριότητες και φροντίδα
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η υγιής γήρανση προβλέπεται να προσθέσει περίπου 0,4 ποσοστιαίες μονάδες στην ανάπτυξη του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο, κατά την περίοδο 2025-2050. Γι΄αυτό χρειάζεται χαρτοφυλάκιο μεταρρυθμίσεων που να καλύπτει την πρόληψη, την πρωτοβάθμια περίθαλψη, τη μακροχρόνια φροντίδα, τις πόλεις και την αγορά εργασίας — και αντιμετωπίζουν τους ηλικιωμένους ως κεφάλαιο, όχι ως κόστος.
Η παράταση της υγιούς ζωής μπορεί να αποτελέσει ισχυρό μοχλό ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας. Η ενίσχυση της πρόληψης, η προαγωγή της υγείας, η έγκαιρη διάγνωση και η πρόσβαση σε καινοτόμες ιατρικές και ψηφιακές τεχνολογίες επιτρέπουν στους πολίτες να παραμένουν ενεργοί περισσότερο, να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, να μειώνουν τις ανάγκες για νοσηλεία και μακροχρόνια φροντίδα και να διατηρούν υψηλότερη ποιότητα ζωής
Οι παγκόσμιοι οργανισμοί
Σύμφωνα με την κ. Χατζηανδρέου, οι Παγκόσμιοι οργανισμοί για την επίτευξη της υγιούς μακροζωίας προτείνουν:
- Προσέγγιση του «κύκλου ζωής» με έγκαιρη επένδυση στην υγεία μητέρας και παιδιού, διατροφή, εκπαίδευση, με προστασία της υγείας στην εφηβεία και μέση ηλικία με ψυχική υγεία, φυσική δραστηριότητα, έλεγχο καπνού και αλκοόλ, πρόληψη παχυσαρκίας καθώς και στήριξη στην τρίτη ηλικία για πρόληψη πτώσεων, κοινωνική συμμετοχή, έγκαιρη διάγνωση και διαχείριση χρόνιων νοσημάτων.
- Ανασχεδιασμό των συστημάτων υγείας για χρόνια φροντίδα. Χρειάζεται μετάβαση από μοντέλο οξέων περιστατικών με επίκεντρο τα νοσοκομεία, σε ένα σύστημα με πυρήνα την πρωτοβάθμια φροντίδα και την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση υπέρτασης, διαβήτη, καρδιαγγειακών, καρκίνου. Χρειάζεται επίσης αξιοποίηση της ψηφιακής υγείας και της μεταφοράς αρμοδιοτήτων σε νοσηλευτές/κοινοτικούς επαγγελματίες για πιο οικονομικά αποδοτική φροντίδα, αλλά και φορολόγηση καπνού και αλκοόλ, καλύτερη επισήμανση τροφίμων, αστικά περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν το περπάτημα, την ποδηλασία και τη φυσική δραστηριότητα.
- Δημιουργία φιλικού προς την ηλικία περιβάλλοντος με πόλεις που διευκολύνουν όλες τις ηλικίες με μεταφορές, στέγαση, φωτισμό, παγκάκια, διαβάσεις και δημόσιους χώρους σχεδιασμένους για όλες τις ηλικίες
- Μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις και την αγορά εργασίας καθώς ΟΟΣΑ και ΔΝΤ τονίζουν τη σημασία της σταδιακής αύξησης της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης, της πιο ευέλικτης εργασίας και της ενθάρρυνσης μεγαλύτερης συμμετοχής γυναικών, μεγαλύτερων εργαζομένων και μεταναστών για αντιστάθμιση των δημογραφικών πιέσεων.
