Τον γύρο του διαδικτύου κάνουν τις τελευταίες ημέρες βίντεο, που καταγράφουν καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες, με αποτέλεσμα να προκαλείται σε κάποιους ανησυχία ενόψει καλοκαιριού. Τη Μεγάλη Δευτέρα, στην Κέρκυρα, δύο ψαράδες, που ήταν ανοιχτά του νησιού με το φουσκωτό τους, αντίκρισαν ξαφνικά έναν μεγάλο καρχαρία, ενώ στην Χαλκιδική, ένας καρχαρίας πιάστηκε σε καΐκι ψαρά που είχε ανοιχτεί στην Νέα Σκιώνη. Καθησυχαστικοί είναι πάντως οι ειδικοί που εξηγούν στο enikos.gr τους λόγους που έχουμε ελάχιστες πιθανότητες να συναντήσουμε έναν καρχαρία στα ελληνικά ύδατα, ενώ περιγράφουν τι πρέπει να κάνουμε, στην περίπτωση που βρεθούμε «αντιμέτωποι» με τους πιο τρομακτικούς – και ταυτόχρονα παρεξηγημένους – «κατοίκους» της θάλασσας.
Ρεπορτάζ: Μαρία Πασαλίδου
Η κα. Αναστασία Μήλιου, Διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ», μιλώντας στο enikos.gr, ξεκαθαρίζει ότι οι καρχαρίες που εμφανίστηκαν τις τελευταίες ημέρες στα νερά της Χαλκιδικής και της Κέρκυρας ανήκουν σε είδη που είναι γνωστό ότι ζουν στις ελληνικές θάλασσες, και δεν είναι επικίνδυνα.
«Οι καρχαρίες αυτοί δεν είναι επικίνδυνοι»
«Πιστεύω ότι κανείς μας δεν έχει ακούσει για επίθεση καρχαρία στις ελληνικές θάλασσες. Είναι καιρός να απομυθοποιήσουμε όλο αυτό το στερεότυπο, καθώς οι καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες δεν αποτελούν κανέναν κίνδυνο. Προφανώς είναι πιθανό, όσο βελτιώνονται οι καιρικές συνθήκες και οι άνθρωποι πηγαίνουν πιο κοντά στη θάλασσα, να συναντήσει κάποιος φευγαλέα, ίσως για δευτερόλεπτα, κάποιο καρχαριοειδές, το οποίο βέβαια, πάντα, δηλαδή όλο τον χρόνο, είναι εκεί», τονίζει, κάνοντας λόγο για πάρα πολλά καρχαριοειδή που υπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια στις ελληνικές θάλασσες χωρίς να δημιουργούν πρόβλημα.
Πόσο συχνή είναι η εμφάνισή τους
«Εμείς για να τους εντοπίσουμε στο Αιγαίο, χρειάζεται πάρα πολύς κόπος, έρευνα σε βαθιά νερά, καθώς εκεί συναντώνται. Είναι σπάνιο, αλλά πιθανό κάποια στιγμή να βρεθούν σε ρηχότερα νερά, είτε τυλίγοντας κάποιο θήραμά τους, που πάντα είναι κάποιο ψάρι ή και για άλλους λόγους. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους το περνούν στα βαθιά νερά, διαδραματίζοντας έναν πολύ σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα, δεδομένου ότι είναι ανώτεροι θηρευτές, άρα τρέφονται με τα πιο αδύναμα ψάρια και επομένως βοηθούν στο να εξυγιαίνουν τα αποθέματα των ψαριών», υποστηρίζει η κ. Μήλιου, προσθέτοντας ότι «καλό θα είναι να μάθουμε για αυτά τα καταπληκτικά είδη, τι είναι και πώς ζουν, καθώς έχουν μια μοναδική φύση».
Δείτε το βίντεο με τον καρχαρία που εθεάθη στην Κέρκυρα:
Τι πρέπει να κάνει κάποιος αν δει καρχαρία
Σχετικά με το ενδεχόμενο να συναντήσει κάποιος ένα καρχαριοειδές, η κα. Μήλιου υπογραμμίζει ότι: «κάθε Απρίλιο ξεκινάμε με τις μέδουσες και τους καρχαρίες. Κάνουμε τέτοια προσπάθεια να ενημερώνουμε τον κόσμο και είναι τρομερό το πόσα κενά γνώσης έχουμε. Δεν υπάρχει πιθανότητα επίθεσης ή κάτι αντίστοιχο. Σίγουρα μας έχει προκαταβάλει η τηλεόραση και τα στερεότυπα που περνάει και θα πρέπει να τα ξεπεράσουμε.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, υπάρχουν περιοχές, πχ οι τροπικές, όπου οι άνθρωποι κολυμπούν σε κοντινή απόσταση από καρχαρίες, δεδομένου ότι ποτέ δεν αποτελούν κίνδυνο.
Όσον αφορά στο τι πρέπει να κάνουμε εάν βρεθούμε αντιμέτωποι με έναν καρχαρία, η ίδια τονίζει: «Mένουμε ακίνητοι, περιμένουμε να φύγει, δεν αποτελούμε θήραμα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας, στο ελάχιστο ενδεχόμενο να πετύχει κάποιος καρχαρία. Όπως θα κάναμε και με οποιοδήποτε άλλο μεγάλο ψάρι, όπως ένα θηλαστικό, περιμένουμε να φύγει».
«Δεν είναι ότι αυξήθηκαν οι καρχαρίες, είναι ότι είναι πιο εύκολη η διάχυση της εικόνας»
Η ειδικός διευκρινίζει πως οι «επισκέψεις» των καρχαριών δεν είναι πιο συχνές, απλά, «όσο πιο πολύ κόσμο έχουν περιοχές δίπλα στη θάλασσα, όπου συνήθως είμαστε με ένα κινητό στο χέρι, εάν δούμε κάτι, θα δημοσιευτεί και θα γίνει viral. Πριν από 10 χρόνια δεν συνέβαινε αυτό με τον ίδιο τρόπο, επομένως τους βλέπουμε συχνότερα λόγω της προβολής».
«Δεν είναι κάτι νέο, εμφανίζονται πάντα. Δεν είναι κάτι το συγκλονιστικό για κάποιον που ζει σε μια παράκτια περιοχή. Συνέβαινε, απλώς τώρα, όπως και άλλες παρατηρήσεις ζώων σε στεριά και θάλασσα, γίνονται πιο γνωστές επειδή έχουμε πλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μπορούμε και μοιραζόμαστε μια εικόνα και βίντεο, μία δυνατότητα που παλαιότερα δεν είχαμε. Εγώ θυμάμαι να ζητάω από ψαράδες πριν από 25 χρόνια φωτογραφικό υλικό από διάφορα είδη. Πλέον, όλοι έχουμε ένα κινητό και μπορούμε και μοιραζόμαστε κάτι που θα εντοπίσουμε. Οπότε δεν είναι ότι αυξήθηκαν οι καρχαρίες, είναι ότι είναι πιο εύκολη η διάχυση της εικόνας», συμπληρώνει.
Από την πλευρά του, ο κ. ο Χαρίτων Σαρλ Χιντήρογλου, καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης λέει στο enikos.gr, ότι γενικά η εμπειρία και η γνώση είναι πολύ θεωρητικές έννοιες, καθώς στην Ελλάδα έχουμε καρχαρίες, αλλά όχι καρχαρίες που επιτίθενται.
Δείτε το βίντεο με τον καρχαρία που εθεάθη στην Χαλκιδική:
«Δεν υπάρχει λόγος πανικού»
Σχετικά με τις ιδιαιτερότητες των καρχαριοειδών σημειώνει ότι «λόγω του μεγέθους τους, θα μετακινηθούν σε βαθιά νερά και όχι σε παράκτιες περιοχές. Οι θάλασσες μας είναι 34.000 χλμ., είναι λίγο σπάνιο να συναντήσουμε. Δεν υπάρχει λόγος πανικού. Τα ζώα αυτά έχουν μεγάλη βαθυμετρική εξάπλωση, μπορεί να φτάσουν μέχρι και στα 1.000 μέτρα βάθος σε κατάσταση κυνηγιού».
Εξηγώντας την εμφάνισή τους σε πιο ρηχά νερά μιλά για συνηθισμένο γεγονός, τονίζοντας ότι μπορεί να οφείλεται, για παράδειγμα, στα απορρίμματα που ρίχνουν στη θάλασσα, κυρίως τα πλοία, όταν ταξιδεύουν, καθώς περιέχουν θηράματα τα οποία αποτελούν τροφή για τους καρχαρίες. «Το ίδιο ισχύει και για τα αλιευτικά σκάφη, που όταν ψαρεύουν κάτι το οποίο δεν είναι εμπορεύσιμο, το πετάνε στη θάλασσα και προφανώς αυτή η ποσότητα συγκεντρώνει μεγάλους θηρευτές, όπως είναι οι καρχαρίες. Μπορεί να αδειάζουν τα αλιευτικά σκάφη ή να πλένουν το κατάστρωμα και τυχαίνει ο καρχαρίας να περνάει από εκεί. Οπότε, ακολουθώντας το αίμα των ψαριών αυτών, ίσως βγει σε πιο ρηχά νερά. Δεν είναι μόνο η επιφάνεια, είναι και το βάθος. Όταν βρίσκουν εύκολα τροφή, προτιμούν την εύκολη τροφή».
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Χιντήρογλου κάνει ειδική αναφορά στην εξαιρετική όσφρηση που διαθέτουν οι καρχαρίες και η οποία μπορεί να τους βοηθήσει να ανιχνεύσουν το θήραμά τους από μεγάλη απόσταση. «Έχουν ειδικά όργανα υποδοχής, γύρω από όλο τους το σώμα, κατά μήκος μιας γραμμής που περιφέρεται από την ρινική περιοχή, μέχρι την ουραία και καταλαβαίνουν τα πάντα. Είναι πανέξυπνα ζώα. Μαθαίνουν πάρα πολύ εύκολα».
«Είναι τυχαία περιστατικά»
Ακόμη, επισημαίνει πως «υπάρχουν κοπάδια μικρών καρχαριών, τα οποία ταξιδεύουν και μετακινούνται χωρίς να έχουν μια μόνιμη θέση. Είναι κορυφαίοι θηρευτές στο τροφικό πλέγμα, επομένως κυνηγούν και σε μεγάλα βάθη αλλά και στην επιφάνεια».
Ο καθηγητής χαρακτηρίζει ως σύμπτωση την εμφάνιση καρχαριών μέσα σε λίγες ώρες, σε Κέρκυρα και Χαλκιδική, υπογραμμίζοντας, μάλιστα, πως εκείνος, παρότι κάνει καταδύσεις από το 1974, έχει έρθει αντιμέτωπος μόλις μία φορά με καρχαρία. «Συνάντησα μόνο μία φορά στο Άγιον Όρος, σε μια εξόρμηση για συλλογή δειγμάτων σφουγγαριών, πάρα πολλά χρόνια πριν. Άρα, θεωρώ πως το πιθανότερο σενάριο είναι αυτά τα περιστατικά να είναι τυχαία, δεν νομίζω ότι είναι κάτι άλλο».
Τα στοιχεία για τους καρχαρίες στην Ελλάδα
Ύστερα από 15 χρόνια, η Ελλάδα επικαιροποίησε τον Κόκκινο Κατάλογό της που περιλαμβάνει την αξιολόγηση κινδύνου εξαφάνισης περισσότερων από 11.500 ειδών με βάση τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης Διατήρησης της Φύσης (IUCN) που πραγματοποιήθηκε από τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. με τη συμβολή περισσότερων από 140 Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και τη συνεργασία της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρησης της Φύσης (IUCN), της Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας (ΕΖΕ) και της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας (ΕΒΕ).
Την κατάσταση των χονδριχθύων (καρχαριών, σαλαχιών και χιμαιρών) αξιολόγησε ο IUCN Shark Specialist Expert και πρόεδρος της Πανευρωπαϊκής Ένωσης για τους Καρχαρίες και τα Σαλάχια, Ιωάννης Γιώβος, με την υποστήριξη μελών της iSea, του Πανεπιστημίου Πατρών και πολλών άλλων επιστημόνων από όλο τον κόσμο.
Συνολικά επιβεβαιώθηκε η παρουσία 31 ειδών καρχαριών, εκ των οποίων 7 είδη, παραμένουν ανεπαρκώς γνωστά, λόγω της έλλειψης στοιχείων. Απαραίτητη για την ουσιαστική προστασία και διατήρηση των ειδών αυτών λοιπόν αποτελεί η εστίαση μελλοντικών ερευνών στη συλλογή δεδομένων που θα οδηγήσουν στην αύξηση γνώσης για αυτά και στην αξιολόγηση των πληθυσμών τους.
Δεν επιβεβαιώθηκε ωστόσο η ύπαρξη 5 ειδών καρχαριών, τα οποία αναφέρονταν σε προηγούμενη έκδοση του Κόκκινου Καταλόγου, χωρίς το γεγονός αυτό να αποκλείει την ύπαρξή τους στα ελληνικά νερά. Ανάμεσα στα θετικότερα αποτελέσματα της διαδικασίας αποτελεί το γεγονός ότι αξιολογήθηκαν για πρώτη φορά «Κρισίμως Κινδυνεύοντα» είδη, όπως ο Τραχύβατος και τα 3 είδη Αγγελοκαρχαριών που υπάρχουν στην Ελλάδα, η αξιολόγηση των οποίων είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική διαχείριση και διατήρησή τους.
