Βελτίωση κατά 20% στους δείκτες που δείχνουν την πορεία των χειρουργικών περιστατικών στα νοσοκομεία της χώρας και καλύτερη ταυτοποίηση των ασθενών μέσα στο νοσοκομείο, πέτυχε η πιλοτική εφαρμογή σειράς δεικτών ποιότητας σε 12 νοσοκομεία της χώρας, ενώ στα σημεία που εντοπίστηκαν σημαντικές αποκλίσεις, τέθηκαν σε εφαρμογή διορθωτικά μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας.
Το αποτέλεσμα αυτό προκύπτει από ένα συνολικό πλαίσιο αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας στο σύστημα υγείας της χώρας, το οποίο περιλαμβάνει την αυτο-αξιολόγηση και εξωτερική αξιολόγηση των νοσοκομείων και την αποτύπωση της παρούσας κατάστασης βάσει δεικτών ποιότητας που προκύπτουν από Ευρωπαϊκό Πρότυπο.
«Τα πρώτα αποτελέσματα της αξιολόγησης, έχουμε αρχίσει να τα βλέπουμε ήδη», επισημαίνει η πρόεδρος του ΟΔΙΠΥ καθηγήτρια Δάφνη Καίτελίδου, μιλώντας στο in.gr για την εισαγωγή ελέγχου ποιότητας στο σύστημα υγείας της χώρας.
«Μέσα στο 2022 ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση σε περισσότερα από 10 νοσοκομεία της Αττικής και της περιφέρειας και έχουν προγραμματιστεί επισκέψεις σε 15 ακόμη νοσοκομεία το αμέσως επόμενο διάστημα. Στη πλειοψηφία των πρώτων έχουν κοινοποιηθεί τα αποτελέσματα σε σχέση με τις ελάχιστες απαιτήσεις που θα πρέπει να τηρούνται για την ασφάλεια των ασθενών και τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και τα νοσοκομεία με την καθοδήγηση του κλιμακίου του ΟΔΙΠΥ συντάσσουν το πλάνο διορθωτικών δράσεων.
Το ελάχιστο λάθος
Τα οφέλη για τον ασθενή όπως αντιλαμβανόμαστε είναι άμεσα. Η διόρθωση των αποκλίσεων από τις διαδικασίες ασφάλειας και ποιότητας ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες σφαλμάτων φροντίδας που μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβη στους ασθενείς και έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρότητας, ανικανότητας ή και θνητότητας για τους ασθενείς αλλά και αύξηση των ημερών νοσηλείας καθώς και των δαπανών για τη διόρθωση αυτών των αρνητικών συνεπειών», σημειώνει η κ. Καϊτελίδου.
Νοσοκομειακές λοιμώξεις – Πτώσεις
Όσον αφορά στην μέτρηση των δεικτών, έχει ξεκινήσει ήδη η μέτρησή τους πιλοτικά σε 12 Νοσοκομεία. Η μέτρηση αφορά τόσο διαδικασίες που ακολουθούνται μέσα στο νοσοκομείο όσο και αποτελέσματα έκβασης, όπως π.χ. δείκτες που αφορούν σε νοσοκομειακές λοιμώξεις ή δείκτες ασφάλειας όπως ο αριθμός των κατακλίσεων ή τραυματισμών από πτώσεις μέσα στο νοσοκομείο, καθώς και η συμμόρφωση με τις διαδικασίες ορθής ταυτοποίησης του ασθενή, συμβάντα που έχουν βαρύ αποτύπωμα στη ποιότητα ζωής του ασθενή, στη νοσηρότητα, ή και στην ανικανότητα και θνητότητα.
Όπως διευκρινίζει η κ. Καϊτελίδου, για τις λοιμώξεις έχουν συμπεριληφθεί τέσσερις δείκτες αποτελέσματος (4 κατηγορίες λοιμώξεων) και πέντε δείκτες διαδικασιών για την πρόληψη των λοιμώξεων.
Επιπρόσθετα ως προς την αποτελεσματικότητα της φροντίδας έχουν επιλεγεί δείκτες πχ ενδονοσοκομειακής θνησιμότητας ασθενών με νοσήματα όπως καρδιακή ανεπάρκεια ή οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου που αντικατοπτρίζει την ποιότητα των υπηρεσιών, τις παρεχόμενες θεραπείες, την επάρκεια εξοπλισμού, την οργάνωση των υπηρεσιών, την ποσοτική επάρκεια του ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και τις γνώσεις και δεξιότητες ή τη διαχείριση του.
Βέβαια, η αποτύπωση ενός δείκτη μπορεί να δείξει αποκλίσεις από το διεθνές συγκριτικό σημείο απόδοσης (benchmark) και να απαιτηθεί περαιτέρω διερεύνηση της λειτουργίας του νοσοκομείου, η συσχέτιση με τα συγκεκριμένα περιστατικά των ασθενών και άλλες παραμέτρους και βεβαίως τη λήψη διορθωτικών δράσεων.
Χειρουργικά περιστατικά
Ενδεικτικά, από τότε που άρχισε να μετριέται ο δείκτης συμμόρφωσης με τη λίστα ασφαλούς διενέργειας χειρουργικών πράξεων που έχει δημοσιεύσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σημειώθηκε μόλις σε ένα εξάμηνο βελτίωση κατά 20% περίπου, ενώ η συμμόρφωση με τα κριτήρια ταυτοποίησης των ασθενών στο ίδιο διάστημα διπλασιάσθηκε. 
Η διαδικασία αυτή μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία των μονάδων υγείας, του τρόπου που παρέχονται οι υπηρεσίες υγείας στον πληθυσμό, των αποτελεσμάτων της θεραπείας, και να εντοπισθούν οι διαστάσεις εκείνες στις οποίες εντοπίζονται ανεπάρκειες ή μη συμμόρφωση ώστε να τεθούν οι προτεραιότητες με τρόπο τεκμηριωμένο.
Αυτό θα συντελέσει σημαντικά στην βελτίωση της οργάνωσης της περίθαλψης, στην βελτίωση των επιδόσεων των νοσοκομείων, αλλά και του συστήματος υγείας, στην πρόληψη της υπερβολικής, της ελλιπούς ή της κακής χρήσης των υπηρεσιών υγείας και τελικά στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των διαφορών στην παροχή της φροντίδας.
Διεθνές πλαίσιο αξιολόγησης
Μέσω του συγκεκριμένου εργαλείου που δημιουργήθηκε από τον ΟΔΙΠΥ και που βασίζεται σε Διεθνή Πρότυπα Ποιότητας αλλά και στην ελληνική, καθώς και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, πραγματοποιούνται επιτόπιες επισκέψεις στα νοσοκομεία από ομάδα επιθεωρητών (εξωτερική αξιολόγηση) με στόχο να κάνει μία πρώτη διαγνωστική μελέτη σε σχέση με τις απαιτήσεις που θα πρέπει να τηρούνται για την ασφάλεια των ασθενών και συνολικά για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Μετά την επίσκεψη του κλιμακίου συντάσσεται πλάνο διορθωτικών δράσεων σε συνεργασία με το νοσοκομείο και τίθενται οι προτεραιότητες. Στη συνέχεια, γίνεται επανέλεγχος ανά εξάμηνο ή έτος (ανάλογα με τη σοβαρότητα των ευρημάτων) για να διαπιστωθεί η πορεία βελτίωσης.
Πριν από την εξωτερική αξιολόγηση γίνεται αυτό-αξιολόγηση (με το ίδιο εργαλείο). Μέσα από την διαδικασία της αυτό-αξιολόγησης και της (εξωτερικής) αξιολόγησης των νοσοκομείων, ο ΟΔΙΠΥ στοχεύει στη συνεχή βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας και τη διασφάλιση υψηλών προτύπων φροντίδας δημιουργώντας ένα περιβάλλον αριστείας στην κλινική φροντίδα.
Το εγχείρημα συμπληρώνεται με τη μέτρηση της ποιότητας μέσω ενός συνόλου δεικτών για την αποτελεσματικότητα της φροντίδας, την ασφάλεια των ασθενών, αλλά και την ανθρωποκεντρική φροντίδα ώστε το σύστημα υγείας να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ασθενή.
Το σύνολο των δεικτών αφορούν:
- τη μέτρηση της θνησιμότητας (ενδονοσοκομειακή θνησιμότητα για επιλεγμένες νόσους και επεμβάσεις),
- των πτώσεων των ασθενών,
- του ποσοστού ασθενών με έλκη πίεσης κατά τη νοσηλεία,
- του ποσοστού ασθενών που επανεισήχθησαν στη ΜΕΘ μέσα σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα),
- των μη προγραμματισμένων επανεισαγωγών,
- δεικτών ασφάλειας του προσωπικού,
- της συμμόρφωσης με τα κριτήρια για την ορθή ταυτοποίηση του ασθενούς,
- της ασφαλούς διενέργειας χειρουργικών πράξεων,
- των νοσοκομειακών λοιμώξεων αλλά και
- δεικτών δομής και λειτουργίας (π.χ. δείκτες ανθρώπινου δυναμικού-στελέχωσης, πληρότητα, μέση διάρκεια νοσηλείας, ρυθμός εισροής ασθενών, μέσο διάστημα εναλλαγής κλινών, κλπ).
Ασφαλής περίθαλψη
Όπως εξηγεί η κ. Καϊτελίδου, βασικός στόχος της αξιολόγησης της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας είναι να διασφαλιστεί ότι η φροντίδα που παρέχεται είναι ασφαλής για τους ασθενείς και για τους εργαζόμενους, βασισμένη στη σύγχρονη τεκμηριωμένη γνώση, παρέχεται έγκαιρα και ισότιμα και είναι ανθρωποκεντρική.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ) επιχειρεί τον εντοπισμό των αδυναμιών/ελλείψεων στην περίθαλψη και των αποκλίσεων από τα πρότυπα ποιότητας, με τα οποία πρέπει να λειτουργούν οι μονάδες υγείας για να ανταποκρίνονται και να ανακάμπτουν από τους κινδύνους με βασικό γνώμονα την προάσπιση της ασφάλειας των ασθενών.
Στόχος είναι η προτυποποίηση της φροντίδας του ασθενή και η διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και προς την κατεύθυνση αυτή συντάσσεται άμεσα το πλάνο διορθωτικών δράσεων σε συνεργασία με το νοσοκομείο.
Χάρτης υγείας
Η ύπαρξη ενός τεκμηριωμένου στρατηγικού σχεδιασμού βάσει δεδομένων, για ανάπτυξη πολιτικών παροχής πρωτοβάθμιων, νοσοκομειακών, αλλά και μετα-νοσοκομειακών υπηρεσιών υγείας, είναι εξαιρετικά σημαντική, σημειώνει η πρόεδρος του ΟΔΙΠΥ.
Η ισότιμη πρόσβαση των πολιτών θα πρέπει να αποτελεί βασική και κατευθυντήρια αρχή, ενώ βασικό μέλημα θα πρέπει να είναι οι ανισότητες και η απρόσκοπτη πρόσβαση του πληθυσμού στο πλήρες φάσμα των διαθέσιμων υπηρεσιών, καθώς και η κάλυψη αναγκών που σήμερα δεν καλύπτονται όπως η μακροχρόνια φροντίδα.
Σε αυτό το πλαίσιο η σωστή και ορθολογική κατανομή των παρεχόμενων υπηρεσιών, ο καλός συντονισμός και η συνέχεια της φροντίδας είναι σημαντικά ζητήματα που θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν.
Σε μία τέτοια προσπάθεια είναι εξαιρετικά σημαντική τόσο η χαρτογράφηση της προσφοράς των υπηρεσιών υγείας (επάρκεια νοσοκομειακής υποδομής και ανθρώπινου δυναμικού, αξιολόγηση του βαθμού αξιοποίησης τους και της παραγωγικότητας, οικονομικά στοιχεία), όσο και της ζήτησης μέσω της ανάλυσης των αναγκών υγείας του πληθυσμού (ανάλυση των στοιχείων θνητότητας, νοσηρότητας και χρήσης των υπηρεσιών υγείας), για την ανάδειξη των κενών/ ελλειμμάτων στην κάλυψη των υφιστάμενων αναγκών υγείας και συνεπαγόμενα, τη διατύπωση προτάσεων για τον επανασχεδιασμό των παρεχόμενων υπηρεσιών με στόχο την πληρέστερη κάλυψη των υφισταμένων κενών.
Ο στόχος είναι να συσχετισθούν αποτελεσματικά δεδομένα ζήτησης και προσφοράς, κάτι που είναι αναγκαίο για έναν τεκμηριωμένο Στρατηγικό Σχεδιασμό των υπηρεσιών υγείας.
Η διαδικασία αυτή, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει, προϋποθέτει αξιοποίηση δεδομένων από πολλές διαφορετικές πηγές και οργανισμούς όπως η ΕΛΣΤΑΤ, το Υπουργείο Υγείας και άλλους συνεργαζομένους φορείς αλλά και με δεδομένα που προέρχονται από διεθνείς οργανισμούς. Με αυτόν τον τρόπο θα είμαστε σε θέση να έχουμε ένα Σύστημα Υγείας που ανταποκρίνεται στις ανάγκες υγείας των πολιτών και είναι ταυτόχρονα βιώσιμο και ανθεκτικό.
Για τον καλύτερο Στρατηγικό Σχεδιασμό, ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί και στο ανθρώπινο δυναμικό του τομέα υγείας, λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική της αγοράς εργασίας στον τομέα της υγείας και προωθώντας περισσότερες διακυβερνητικές και διατομεακές δράσεις με την ευρύτερη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών στις διαδικασίες της ανάπτυξης πολιτικών για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.
Διεθνείς συνεργασίες
Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο Ο.ΔΙ.Π.Υ., σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, συμμετέχει σε έργο για την ενίσχυση του Ανθρώπινου Δυναμικού στον τομέα της Υγείας στη χώρα, την Ευρωπαϊκή κοινή δράση HEROES (EU Joint Action 10 – Health Workforce to meet Health challenges), η οποία επιτυχώς χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ μετά από υποβολή σχετικής πρότασης από Consortium 18 χωρών. Το έργο στοχεύει στη βελτίωση των ικανοτήτων σχεδιασμού για το Ανθρώπινο Δυναμικό στον τομέα της Υγείας των ευρωπαϊκών χωρών, ώστε να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα, η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα των υπηρεσιών και των συστημάτων υγείας. Αξίζει να αναφερθεί πως στο πλαίσιο αυτής της δράσης αλλά και των συνεργασιών που λαμβάνουν χώρα με διεθνείς φορείς, θα αναπτυχθεί, για πρώτη φορά για την Ελλάδα, εργαλείο για την πρόβλεψη των υφιστάμενων και μελλοντικών αναγκών στελέχωσης των υπηρεσιών υγείας της, στο οποίο θα συμμετέχουν εμπειρογνώμονες από τον ΠΟΥ αλλά και ερευνητές από άλλες χώρες που εφαρμόζουν επιτυχώς παρόμοια μοντέλα.
Άρση εμποδίων και ανισοτήτων
Η μέτρηση των δεικτών ποιότητας των υπηρεσιών υγείας και η αποτύπωση της πλευράς της προσφοράς και της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας (Χάρτης Υγείας) μπορούν να λειτουργήσουν ουσιαστικά στην άρση των φραγμών και των ανισοτήτων στο σύστημα υγείας.
Η καλή κατανόηση και αξιολόγηση των αναγκών υγείας του πληθυσμού, το επίπεδο της παροχής υπηρεσιών υγείας και το υφιστάμενο κενό μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, θα μας επιτρέψει να εφαρμόσουμε τεκμηριωμένων πολιτικών, οι οποίες θα βασίζονται και θα καθοδηγούνται από δεδομένα, με εστίαση κατ’ αρχάς στον έγκαιρο εντοπισμό και την εις βάθος ανάλυση των εμποδίων στην πρόσβαση και στη συνέχεια την εφαρμογή στοχευμένων πολιτικών υγείας για τη μείωση των ανισοτήτων, οι οποίες όμως θα αξιολογούνται συστηματικά ως προς την αποτελεσματικότητά τους. Η εμπειρία δείχνει ότι τα συστήματα υγείας με την κατάλληλη χρήση εργαλείων και ποιοτικών δεδομένων, αλλά κυρίως με πολιτική βούληση μπορούν να λάβουν αποτελεσματικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση των εμποδίων και των ανισοτήτων στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Θα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα σύστημα, στο οποίο η ισοτιμία θα πρέπει να είναι στενά συνυφασμένη και με την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης
Η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης στον τομέα της υγείας βεβαίως θεωρείται αναγκαία προϋπόθεση στη χώρα μας, με στόχο μεταξύ άλλων την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της υγείας, την συνεχιζόμενη εκπαίδευση και ανάπτυξή του, την παροχή ουσιαστικών κινήτρων για την αντιμετώπιση των γεωγραφικών ανισοτήτων στην παροχή υπηρεσιών υγείας αλλά και την προώθηση της καινοτομίας.
