Η εικόνα που προκύπτει είναι αποκαλυπτική: δεκάδες χιλιάδες οικογένειες με παιδιά, οι οποίες βρίσκονται στις μεσαίες εισοδηματικές κατηγορίες, σηκώνουν δυσανάλογο φορολογικό βάρος, ενώ την ίδια στιγμή άγαμοι χωρίς παιδιά με εισοδήματα πολύ υψηλότερα εμφανίζονται τελικά πιο ευνοημένοι.
Οι αλλαγές στη φορολογική κλίμακα που παρουσιάσθηκαν από την Κυβέρνηση και θα ισχύσουν από το 2026 τροφοδότησαν εκ νέου τη συζήτηση για τη δικαιοσύνη και την αναλογικότητα του ελληνικού φορολογικού συστήματος, καθώς τα νέα στοιχεία που δημοσιοποίησε χθες το οικονομικό επιτελείο δείχνουν με γυμνό μάτι ποιες κοινωνικές ομάδες κερδίζουν και ποιες χάνουν από τον τρόπο που θα εφαρμόζονται οι νέες κλίμακες και οι συντελεστές.
Η εικόνα που προκύπτει είναι αποκαλυπτική: δεκάδες χιλιάδες οικογένειες με παιδιά, οι οποίες βρίσκονται στις μεσαίες εισοδηματικές κατηγορίες, σηκώνουν δυσανάλογο φορολογικό βάρος, ενώ την ίδια στιγμή άγαμοι χωρίς παιδιά με εισοδήματα πολύ υψηλότερα εμφανίζονται τελικά πιο ευνοημένοι. Αυτό παρότι ένα παιδί αυξάνει τις ανάγκες του οικογενειακού προϋπολογισμού κατά περίπου 1.080 ευρώ κάθε μήνα.
Η βάση της στρέβλωσης βρίσκεται στην ίδια τη δομή της νέας κλίμακας.
- Στα εισοδήματα από 25.000 έως 30.000 ευρώ ετησίως, όπου κατατάσσονται 181.087 φορολογούμενοι, βρίσκονται περισσότερες από 61.000 οικογένειες με παιδιά.
- Από αυτούς, 29.720 έχουν ένα παιδί, 31.779 έχουν δύο, 5.402 έχουν τρία και 775 έχουν τέσσερα ή περισσότερα.
- Σε αυτό το εύρος, ο μέσος συντελεστής που θα εφαρμόζεται για οικογένειες με δύο παιδιά κινείται στο 22%. Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, ένα ζευγάρι που δηλώνει 30.000 ευρώ ο καθένας – συνολικό οικογενειακό εισόδημα 60.000 ευρώ – θα πληρώνει 13.200 ευρώ φόρο και μένει με καθαρό εισόδημα 46.800 ευρώ.
Αν το δει κανείς μόνο αριθμητικά, το ποσό φαίνεται αξιοπρεπές. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι διαφορετική όταν συγκρίνεται με τις υποχρεώσεις μιας οικογένειας με δύο παιδιά, από τα έξοδα στέγασης και εκπαίδευσης μέχρι τις καθημερινές ανάγκες διαβίωσης.
Στην ίδια στιγμή, στην κατηγορία των 44.000 ευρώ βρίσκεται ένας άγαμος χωρίς παιδιά που θα πληρώνει φόρο με συντελεστή 39%, δηλαδή 17.160 ευρώ, και θα κρατά καθαρά 26.840 ευρώ. Η άμεση σύγκριση δείχνει ότι το ζευγάρι με παιδιά έχει περισσότερα καθαρά χρήματα. Ωστόσο, αυτό που προκαλεί το πρόβλημα είναι το γεγονός ότι, αναλογικά με το εισόδημα και τις οικογενειακές ανάγκες, οι ελαφρύνσεις που παρέχει το σύστημα είναι ανεπαρκείς. Η οικογένεια μένει με καθαρό διαθέσιμο που δεν ανταποκρίνεται στις πρόσθετες υποχρεώσεις της, ενώ ο άγαμος κρατά για τον εαυτό του ένα εισόδημα που καλύπτει τις ανάγκες του πολύ πιο άνετα. Η αριθμητική διαφορά δεν αποτυπώνει την ουσία της κοινωνικής ανισότητας.
Αντίστοιχη εικόνα παρατηρείται και στα εισοδήματα των 25.000 ευρώ. Ένα ζευγάρι με ένα παιδί και συνολικό εισόδημα 50.000 ευρώ θα φορολογείται περίπου με 24% και θα καταβάλλει 12.000 ευρώ φόρο. Το καθαρό διαθέσιμο περιορίζεται στις 38.000 ευρώ. Ένας άγαμος με 49.000 ευρώ θα πληρώνει 19.110 ευρώ και του μένουν σχεδόν 30.000 ευρώ. Παρά τη φαινομενική διαφορά, το ποσοστό φορολογικής επιβάρυνσης σε σχέση με το εισόδημα του ζευγαριού είναι υψηλό και αφήνει πίσω μια οικογένεια που πρέπει να συντηρήσει παιδί, σε θέση ανάλογη με αυτή ενός εργένη χωρίς οικογενειακές ανάγκες.
Τα στοιχεία για τους αριθμούς των φορολογουμένων ενισχύουν το συμπέρασμα. Στην κλίμακα των 30.000 έως 35.000 ευρώ βρίσκονται 94.957 φορολογούμενοι, εκ των οποίων σχεδόν 40.000 έχουν παιδιά. Εκεί, το φορολογικό βάρος θα κυμαίνεται επίσης κοντά στο 22%.
Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο ορατό στις μονογονεϊκές οικογένειες. Ένας γονιός με δύο παιδιά και εισόδημα 30.000 ευρώ θα φορολογείται με 22% και θα πληρώνει 6.600 ευρώ, μένοντας με καθαρό εισόδημα 23.400 ευρώ. Από την άλλη, ένας άγαμος με εισόδημα 49.000 ευρώ, που θα πληρώνει φόρο 19.110 ευρώ, θα κρατά σχεδόν 30.000 ευρώ καθαρά. Εδώ η αδικία είναι εμφανής: ο μονογονέας με δύο παιδιά, που πρέπει να στηρίξει ένα ολόκληρο νοικοκυριό, μένει με λιγότερα καθαρά χρήματα από έναν εργένη με υψηλότερο εισόδημα και χωρίς επιπλέον ευθύνες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων, οι φορολογούμενοι με εισόδημα 25.000–35.000 ευρώ είναι περίπου 276.000. Από αυτούς, πάνω από 100.000 έχουν τουλάχιστον ένα παιδί. Αυτό σημαίνει ότι δεκάδες χιλιάδες οικογένειες ανήκουν στην κατηγορία των «χαμένων» του φορολογικού συστήματος, καθώς φορολογούνται αναλογικά βαριά χωρίς να απολαμβάνουν ουσιαστική στήριξη. Αντίθετα, στις κατηγορίες εισοδημάτων άνω των 40.000 ευρώ, έως 60.000 ευρώ όπου οι συντελεστές μειώνονται στο 39% από το 44%, βρίσκονται περίπου 99.000 φορολογούμενοι. Από αυτούς, σχεδόν οι μισοί δεν έχουν παιδιά. Οι συγκεκριμένοι, αν και φαίνονται να πληρώνουν υψηλότερο φόρο σε απόλυτους αριθμούς, τελικά είναι οι κερδισμένοι, γιατί καταλήγουν με υψηλότερο καθαρό ποσό σε σχέση με τις ανάγκες τους, που είναι σαφώς λιγότερες.
Αυτός ο διαχωρισμός δείχνει και το μέγεθος της ανισότητας: περίπου 100.000 οικογένειες με παιδιά στη «μεσαία ζώνη» είναι οι χαμένοι, ενώ περίπου 80.000 άγαμοι χωρίς παιδιά με εισοδήματα 44.000 έως 60.000 ευρώ είναι οι κερδισμένοι.
