Όταν μιλάμε για πρόληψη του καρκίνου του μαστού εννοούμε οποιαδήποτε ενέργεια γίνεται με στόχο την ελάττωση της πιθανότητας ανάπτυξης της νόσου. Θεωρητικά, η πρόληψη μπορεί να είναι πρωτογενής, δηλαδή να προλάβει την εμφάνιση μιας νόσου, και δευτερογενής, δηλαδή να διαγνώσει την εμφάνιση της νόσου όσο το δυνατόν πιο νωρίς (σε πρώιμο/αρχικό της στάδιο)
«Στον καρκίνο του μαστού δεν μπορεί να υπάρξει πρωτογενής πρόληψη, ωστόσο υπάρχει δευτερογενής πρόληψη και μάλιστα αρκετά αποτελεσματική όπως δείχνουν τα στοιχεία, καθώς, παρά την αύξηση των περιστατικών καρκίνου του μαστού ο αριθμός θανάτων από τη νόσο ελαττώνεται», επισημαίνει η Μαρουλιώ Σταθουλοπούλου Διευθύντρια Χειρουργικής Κλινικής Μαστού στο Metropolitan Hospital, Πρόεδρος του Παραρτήματος Λοκρίδος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας.
«Πού οφείλεται αυτό το γεγονός;», συνεχίζει: «Στη δευτερογενή πρόληψη, στις νέες πιο εξελιγμένες θεραπείες, στην όλο και πιο θαρραλέα στάση των γυναικών απέναντι στη νόσο, στην καλύτερη ενημέρωση και στην προσπάθεια εντοπισμού των παραγόντων κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού και ενεργοποίησης κάποιων αποδεδειγμένα προστατευτικών παραγόντων».
Παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες κινδύνου από τη νόσο κατηγοριοποιούνται σε αναστρέψιμους και σε μη αναστρέψιμους.
Παράγοντες που δεν είναι αναστρέψιμοι είναι το οικογενειακό ιστορικό, οι γενετικοί παράγοντες, το ατομικό ιστορικό, ο μοριακός τύπος καρκίνου του μαστού, η έναρξη και η παύση της έμμηνου ρύσης και η φυλή.
Αναστρέψιμοι παράγοντες κινδύνου, δηλαδή παράγοντες τους οποίους μπορούμε με διάφορους τρόπους να μεταβάλουμε μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού είναι το ιστορικό αναπαραγωγής, η χρήση αντισυλληπτικών, η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης, η κατανάλωση οινοπνεύματος, η παχυσαρκία και το κάπνισμα.
Προστατευτικοί παράγοντες
Οι προστατευτικοί παράγοντες είναι: η αερόβια άσκηση και ο έλεγχος του σωματικού βάρους. Αυτό σημαίνει ότι υιοθετώντας μια πιο σωστή διατροφή όπως π.χ. η μεσογειακή και βάζοντας την άσκηση στη ζωή μας, σε συνδυασμό με οριστική διακοπή του καπνίσματος και περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ μειώνουμε τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού (αλλά και άλλων καρκίνων).
«Ας σημειωθεί όμως», διευκρινίζει η ειδικός, «ότι η αναστροφή των παραγόντων κινδύνου και η εφαρμογή προστατευτικών παραγόντων μειώνουν τον κίνδυνο αλλά δεν εξασφαλίζουν ότι δεν θα αναπτυχθεί καρκίνος. Γι’ αυτό ακριβώς είναι που χρειάζεται η δευτερογενής πρόληψη, δηλαδή η έγκαιρη διάγνωση της νόσου, που μπορεί να επιτευχθεί με συγκεκριμένους τρόπους: τον προληπτικό έλεγχο (κλινική εξέταση του μαστού, μαστογραφία και άλλες απεικονιστικές εξετάσεις), καθώς και την αυτοεξέταση μαστού».
Ο προληπτικός έλεγχος
Ο καρκίνος του μαστού έχει μια ασυμπτωματική φάση (υπάρχει χωρίς συμπτώματα), η οποία μπορεί να εντοπιστεί με τη μαστογραφία από 1 έως 5 χρόνια πριν την κλινική του εκδήλωση. Αυτό και μόνο το γεγονός δείχνει όχι μόνο πόσο σημαντικός είναι ο προληπτικός έλεγχος αλλά και γιατί δεν πρέπει να αμελείται ή να αναβάλλεται. Όμως, ποιες γυναίκες και πότε πρέπει να εξετάζονται;
«Η ηλικία έναρξης του προληπτικού ελέγχου είναι τα 40 έτη. Αυτός περιλαμβάνει μαστογραφία και κλινική εξέταση. Οι γυναίκες 40 ετών και άνω θα πρέπει να κάνουν πλήρη προληπτικό έλεγχο κάθε χρόνο, ενώ οι γυναίκες μεταξύ 20 και 30 ετών θα πρέπει να υποβάλλονται σε κλινική εξέταση κάθε τρία χρόνια.
Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου (με οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό ή γενετική προδιάθεση) θα πρέπει να υποβάλλονται σε κλινική εξέταση κάθε 6-12 μήνες από την ηλικία των 25 ετών ή 10 χρόνια πριν την ηλικία εμφάνισης καρκίνου μαστού στο νεότερο σε ηλικία συγγενικό τους πρόσωπο.
Επίσης, θα πρέπει να υποβάλλονται σε ετήσιο έλεγχο με MRI (μαγνητική τομογραφία) από τα 25 τους έτη ή, εναλλακτικά, επί αδυναμίας διενέργειας MRI, σε υπερηχογράφημα μαστών και, επιπλέον, σε ετήσια μαστογραφία από τα 30 τους έτη.
Τέλος, οι γυναίκες από τα 55 ως τα 75 και πλέον έτη, δηλαδή μετά την εμμηνόπαυση, θα πρέπει να εξετάζονται αυστηρά κάθε χρόνο, γιατί σε αυτές τις ηλικίες εμφανίζονται πιο συχνά οι κακοήθειες του μαστού» τονίζει η κ. Σταθουλοπούλου.
Μπορεί να παραλειφθεί ο προληπτικός έλεγχος;
Όχι, ο προληπτικός έλεγχος δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραλείπεται ή να αμελείται για κανέναν λόγο.
«Ο καρκίνος του μαστού είναι καρκίνος που θεραπεύεται πλήρως εφόσον διαγνωστεί εγκαίρως και η απόλυτη προϋπόθεση της έγκαιρης διάγνωσης είναι ο προληπτικός έλεγχος. Εάν μια ασθενής χάσει/ξεχάσει/αμελήσει μια μαστογραφία, οι συνέπειες μπορεί να είναι περιορισμένες ή να μην υπάρχουν, αν όμως χάσει περισσότερες, ο αντίκτυπος μπορεί να είναι εξαιρετικά σοβαρός με υλικό κόστος, επιβάρυνση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και, πιθανόν, μια ζωή άδικα χαμένη. Κάτι τέτοιο συνέβη, δυστυχώς, στις αρχές της πανδημίας, όταν πολλές γυναίκες καθυστέρησαν ελέγχους και μαστογραφίες με αποτέλεσμα να μη διαγνωστούν εγκαίρως», αναφέρει.
Η αυτοεξέταση
Η αυτοεξέταση έχει ως στόχο την ανίχνευση από την ίδια τη γυναίκα οποιασδήποτε αλλαγής στο μαστό και την χωρίς καθυστέρηση επίσκεψή της στον ειδικό ιατρό. Καλό είναι να γίνεται μία φορά τον μήνα για κάθε γυναίκα και, ειδικά για τις γυναίκες που έχουν έμμηνο ρύση, αμέσως μόλις τελειώσει η περίοδος, γιατί τότε ο μαστός είναι πιο ομαλός, λιγότερο πρησμένος και ανώδυνος.
Αν σε μια αυτοεξέταση, μια γυναίκα ανακαλύψει ότι υπάρχει κάτι, δεν πρέπει να πανικοβληθεί, διότι 7 στα 10 ογκίδια που ψηλαφούνται στον μαστό δεν είναι κακοήθη. Συνήθως είναι μια απλή κύστη ή ένα καλόηθες μόρφωμα.
Η καλύτερη ενημέρωση
Σήμερα, η συνέπεια των γυναικών όσον αφορά τους απαραίτητους προληπτικούς ελέγχους για τον καρκίνο του μαστού είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι παλιότερα και σ’ αυτό παίζει ρόλο το γεγονός ότι υπάρχει όλο το χρόνο ενημέρωση γύρω από τα οφέλη της πρόληψης (από ΜΚΟ, ιατρικές ομάδες και από όλα τα ΜΜΕ), πραγματοποιούνται συνεχώς δωρεάν προληπτικοί έλεγχοι και γίνονται προσφορές που κάνουν πιο εύκολες τις εξετάσεις, με αποκορύφωμα τον Οκτώβριο, μήνα αφιερωμένο στην πρόληψη της νόσου.
Η θαρραλέα στάση των γυναικών απέναντι στη νόσο
Μια γυναίκα που ενημερώνεται ότι νοσεί από καρκίνο του μαστού σίγουρα στην αρχή πανικοβάλλεται. Ωστόσο, μετά από το πρώτο σοκ, κάποιες γυναίκες πεισμώνουν και λένε στον εαυτό τους ότι θα τα καταφέρουν. «Η 17χρονη εμπειρία μου “λέει” ότι τις γυναίκες που δεν φοβήθηκαν τη νόσο, τις φοβήθηκε η νόσος, γιατί την αντιμετώπισαν με πολύ καλύτερη ψυχολογία.
Η καλή ψυχολογία ενισχύει τον οργανισμό και το ανοσοποιητικό του σύστημα και βοηθάει να γίνει αντιληπτό ότι ο πόνος, η πτώση των μαλλιών και η αλλαγή της εικόνας της ασθενούς είναι περαστικά, ενώ η θεραπεία μπορεί να είναι οριστική. Το μόνο που πρέπει να φοβάται κάθε γυναίκα είναι το να πάει σε χειρουργείο με εύρημα στον μαστό χωρίς να ξέρει τι είναι. Αυτό είναι ίσως και το σημείο που απαιτεί μεγαλύτερο σθένος από τις γυναίκες.
Σημαντική βοήθεια στην καλή ψυχολογία της ασθενούς μπορεί να προσφέρει το περιβάλλον της, καθώς αυτό που ζητείται από οικείους, συγγενείς και φίλους σε μια τέτοια περίσταση είναι να στηρίξουν τον άνθρωπό τους.
Να μη δείξουν πανικό, να μην κλείσουν τα μάτια, να είναι κοντά της. Να συζητούν μαζί της, να τη στηρίξουν όταν αλλάξει η εικόνα της. Να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να την ανακουφίσουν, αλλά και να τη συνοδεύουν στις θεραπείες και αν κρίνουν ότι και οι ίδιοι χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη, να την αναζητήσουν.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να συμμετέχουν στην όλη διαδικασία και τα παιδιά, αν είναι σε ηλικία που μπορούν να καταλάβουν. Προτεραιότητα όλων πρέπει να είναι το άτομο που νοσεί» τονίζει η ιατρός.
Η μαστεκτομή δεν είναι πια αυτό που ήταν
«Οι νέες πιο εξελιγμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις του καρκίνου του μαστού συνδυάζουν πλέον την ογκολογική ασφάλεια με ένα καλό αισθητικό αποτέλεσμα. Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε μαστεκτομή, μπορούν στη συνέχεια να έχουν μια αποκατάσταση της εικόνας του στήθους τους, σαν να έχουν κάνει αισθητική επέμβαση, εφόσον στη χειρουργική ομάδα συμμετέχει και πλαστικός χειρουργός. Αυτό συμβάλλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ποιότητα ζωής και την καλή ψυχολογία μετά τη νόσο» καταλήγει η κ. Σταθουλοπούλου.
«Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες και η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκόσμια. Στην Ελλάδα αναφέρονται 6.000 περίπου νέες περιπτώσεις το χρόνο, ενώ υπολογίζεται ότι 1 στις 8 γυναίκες σε όλο τον κόσμο θα παρουσιάσει καρκίνο του μαστού σε κάποια φάση της ζωής της.
Αυτοί οι αριθμοί που δείχνουν το μέγεθος του κινδύνου δίνουν ακόμα μεγαλύτερη αξία σε περιστατικά που είχαν αίσια έκβαση, ακόμα και κόντρα σε καθυστερημένες ή λάθος αρχικές διαγνώσεις όπως είναι αυτά που ακολουθούν», αφηγείται η Μαρουλιώ Σταθουλοπούλου.
«Ένα είναι αυτό μιας γυναίκας 29 ετών, στην οποία είχαν αφαιρέσει ένα υποτίθεται καλόηθες ογκίδιο, το οποίο στη συνέχεια αποδείχθηκε κακόηθες και οφειλόμενο σε μια από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου του μαστού. Υποβάλαμε την γυναίκα σε χημειοθεραπεία.
Μετά από θετικό γονιδιακό έλεγχο κάναμε διπλή μαστεκτομή και αποκατάσταση και παρόλες τις δυσκολίες, σήμερα αυτό το κορίτσι έχει κάνει τη δική του οικογένεια, έχει δύο παιδιά και κατάφερε να κάνει όλη αυτήν την περιπέτεια δύναμη.
Άλλο είναι αυτό μιας γυναίκας που όταν της ανακοίνωσα ότι έχει καρκίνο του μαστού πανικοβλήθηκε τόσο που για μεγάλο διάστημα δεν ήρθε ώστε να προχωρήσουμε στην ενδεδειγμένη θεραπεία. Τελικά, μετά από πολύ καιρό με επισκέφθηκε και πάλι, προχωρήσαμε, ευτυχώς χωρίς μεγάλη επιβάρυνση στην πρόγνωση, και, τώρα, αυτή η γυναίκα είναι εθελόντρια σε σύλλογο γυναικών προτρέποντας όλες τις γυναίκες να μην αμελούν τον προληπτικό έλεγχο και δίνοντάς τους δύναμη με το προσωπικό της παράδειγμα».
