Με άνοια ζουν 55 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, ενώ κάθε χρόνο εμφανίζονται 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά. Η απώλεια της γνωστικής λειτουργίας επηρεάζει τη σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων αυτών, αλλά και την ευημερία των φροντιστών και των οικογενειών τους. Καμία τρέχουσα θεραπευτική προσέγγιση για την άνοια δεν έχει αποδειχθεί απολύτως αποτελεσματική. Ως εκ τούτου, νέες στρατηγικές πρόληψης ή καθυστέρησης της εμφάνισης της νόσου στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, είναι απαραίτητες.
Η εκπαίδευση στις μικρότερες ηλικίες συνδέεται με καλύτερη γνώση στη μετέπειτα ζωή και μειωμένο κίνδυνο άνοιας. Η απασχόληση και η βελτίωση του τρόπου ζωής θεωρούνται επίσης προστατευτικοί της γνωστικής λειτουργίας και μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη της άνοιας.
Για τους ηλικιωμένους, η βελτίωση του τρόπου ζωής μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική επειδή θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη της άνοιας μέσω αλλαγών στην καθημερινή ρουτίνα, με την ενίσχυση της ποικιλίας των δραστηριοτήτων. Δραστηριότητες αναψυχής, μπορεί όχι μόνο να αντανακλούν μια αισιόδοξη προσωπικότητα, αλλά μπορούν να προσφέρουν και γνωστικά οφέλη, διεγείροντας την ανάπτυξη νευρώνων και συνάψεων και προάγοντας την ευημερία.
Ψυχαγωγία
Τα άτομα που συμμετέχουν σε ψυχαγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες μπορεί να είναι πιο υγιή από τους συνομηλίκους τους και ορισμένες δραστηριότητες μπορεί να προσφέρουν μεγαλύτερα οφέλη από άλλες.
Στην κατεύθυνση αυτή, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Μόνας της Μελβούρνης στην Αυστραλία και από το Πανεπιστήμιο Ρας του Σικάγο, αλλά και το Κέντρο Μέρμαν της Μινεάπολης στη Μινεσότα, επιχείρησαν να αναγνωρίσουν τον προστατευτικό ρόλο κάθε δραστηριότητας αναψυχής έναντι της άνοιας, ανεξάρτητα από την εκπαίδευση και την κατάσταση της υγείας.
Σε μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο JAMA, συμπεριέλαβαν 10318 άτομα διάμεσης ηλικίας 73,8 έτη (από 71,6-77,2). Το 52,6% των συμμετεχόντων ήταν γυναίκες και το 47,4% άνδρες. Τα άτομα ήταν σε γενικές γραμμές υγιή, χωρίς μεγάλη γνωστική έκπτωση και η παρατήρηση διήρκεσε από την 1η Μαρτίου 2010 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2014. Αναλύθηκαν 19 δραστηριότητες αναψυχής και κοινωνικής δικτύωσης.
Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών, δραστηριότητες γνώσης μείωσαν τον κίνδυνο άνοιας κατά 11% και ενεργητικές πνευματικές δραστηριότητες όπως χαρτιά, σκάκι, σταυρόλεξα κλπ, μείωσαν τον κίνδυνο κατά 9%. Καλλιτεχνίες, διάβασμα, μουσική κλπ, μείωσαν τον κίνδυνο κατά 7%, όμως έξοδοι με παρέα και κοινωνική δικτύωση δεν φάνηκε να έχει σημαντική προστατευτική δράση.
Οι φίλοι και συγγενείς
Αναλυτικά, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το 38,4% και 39,7% των συμμετεχόντων, είχαν 3 – 4 συγγενείς ή στενούς φίλους, αντίστοιχα. Τους στενούς συγγενείς τους έβλεπαν 5-8 φορές το μήνα σε ποσοστό 33,4%, και τους στενούς φίλους λίγο λιγότερο.
Πολύ λίγοι συμμετέχοντες δεν είχαν στενούς συγγενείς (2,5%) ή στενούς φίλους (5,2%).
Όσον για τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες, παρακολούθηση τηλεόρασης, ακρόαση μουσικής ή ραδιοφώνου και διάβασμα βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων ήταν τα πιο κοινά, με περισσότερο από το 73,5% των συμμετεχόντων να αναφέρει ότι έκανε αυτές τις δραστηριότητες πάντα. Περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες (53,9%) ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν πάντα υπολογιστές. Αντίθετα, οι περισσότεροι συμμετέχοντες (75,8%) ποτέ δεν είχαν ασχοληθεί με το σχέδιο ή τη ζωγραφική. Όσον αφορά τις εξόδους, τα εστιατόρια και οι καφετέριες ήταν οι πιο συχνές (το 71,4% έβγαινε μερικές φορές).
Η ανάλυση των παραγόντων, κατέληξε σε 7 παράγοντες (σε σύνολο 19) που αντιπροσώπευαν περίπου το 70% της συνολικής διακύμανσης. Αυτοί οι παράγοντες αφορούσαν τον προσωπικό κύκλο των συμμετεχόντων (διαπροσωπικά δίκτυα), τις κοινωνικές δραστηριότητες, την μόρφωση, τη δημιουργική καλλιτεχνία, την ενεργητική αντίληψη, την παθητική αντίληψη και τις εξόδους. Ο αριθμός στενών φίλων αποδείχθηκε σημαντικός σε 2 παράγοντες: τα διαπροσωπικά δίκτυα και τις κοινωνικές δραστηριότητες. Ωστόσο, η προτίμηση ήταν ισχυρότερη στις κοινωνικές δραστηριότητες.
Η αναζήτηση της γνώσης
Η αύξηση στη συχνότητα αναζήτησης γνώσης (εκπαιδευτικά μαθήματα, χρήση υπολογιστή και σύνταξη γραμμάτων και ημερολογίου) κατά 1 κατηγορία (π.χ. από μερικές φορές σε συχνά) συσχετίστηκε με 11% μείωση του κινδύνου άνοιας. Η συχνότερη συμμετοχή σε ενεργές νοητικές δραστηριότητες (παίζοντας παιχνίδια, χαρτιά ή σκάκι ή κάνοντας παζλ και σταυρόλεξα) συσχετίστηκε με 9% μείωση του κινδύνου άνοιας. Επιπλέον, εμπλοκή σε πιο συχνές δημιουργικές καλλιτεχνικές δραστηριότητες και σε παθητικές νοητικές δραστηριότητες συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας κατά 7%.
Η συχνότητα χρήσης υπολογιστή, η σύνταξη γραμμάτων και ημερολογίου και τα σταυρόλεξα και παζλ έδειξαν μειωμένο κίνδυνο άνοιας σε άνδρες και γυναίκες. Η συμμετοχή σε χειροτεχνία, ξυλουργική και μεταλλοτεχνία συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας κατά 12%, όμως μόνο στους άνδρες.
