Φτώχια και ανεργία στο ενεργειακό κέντρο της χώρας
Πρόσφατα δημοσιευμένα στατιστικά στοιχεία κατατάσσουν τη Δυτική Μακεδονία μεταξύ των φτωχότερων περιφερειών της Ευρώπης. Οι πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας είναι από τους φτωχότερους της Ευρώπης! Αν συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι στο Α.Ε.Π. της περιοχής μας συμπεριλαμβάνονται και τα έσοδα της ΔΕΗ, που είναι περίπου το 25% του ΑΕΠ της Περιφέρειας, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται ακόμη χαμηλότερα στο επίπεδο κατάταξης. Δυστυχώς, “συναγωνιζόμαστε” Περιφέρειες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στο επίπεδο της φτώχιας!
Ταυτόχρονα, είμαστε σταθεροί πρωταθλητές στην ανεργία, με ποσοστά που δημιουργούν ίλιγγο!
Φυσικά, όλοι εμείς που ζούμε και δραστηριοποιούμαστε στη Δυτική Μακεδονία δεν χρειαζόμαστε στατιστικές αναλύσεις για να συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται για έναν τόπο με τεράστιο φυσικό πλούτο και απίστευτες δυνατότητες, που όμως έμεινε ανησυχητικά πίσω και παρά τα μεγάλα λόγια που ακούμε κατά καιρούς δεν έχει κάποιον αναπτυξιακό μπούσουλα για την έξοδο από τη δίνη υπανάπτυξης.
Τίθεται ένα πολύ απλό ερώτημα: πως είναι δυνατό να παρουσιάζονται τέτοια ποσοστά φτώχιας και ανεργίας στο ενεργειακό κέντρο της Ελλάδας; Το φυσιολογικό για τη Δυτική Μακεδονία θα ήταν να είναι από τις πλέον αναπτυγμένες περιφέρειες της χώρας, αφού στις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες προστίθεται η παραγωγή ενέργειας από τον λιγνίτη. Τα ανησυχητικά ποσοστά ανεργίας και φτώχιας δείχνουν με τον πλέον σαφή τρόπο ότι κάτι έχει πάει στραβά στο αναπτυξιακό μοντέλο που ακολουθήθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες! Η τωρινή οικονομική κρίση απλώς αποτελειώνει ότι απέμεινε από τις αντιαναπτυξιακές πολιτικές που ακολουθήθηκαν μέχρι τώρα.
Κομβικό ρόλο έχει διαδραματίσει ο αποικιοκρατικός τρόπος με τον οποίο η ΔΕΗ εκμεταλλεύτηκε τα λιγνιτικά κοιτάσματα και η ανυπαρξία ελέγχου στους περιβαλλοντικούς όρους, καθώς και τις αποκαταστάσεις των ορυχείων για αναπτυξιακούς σκοπούς, που αποστέρησαν από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας τη δυνατότητα να κάνει το αναπτυξιακό άλμα που της ταιριάζει!
Προσωπικά είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η παραγωγή ενέργειας είναι το κλειδί για την ανάπτυξη του τόπου μας, όμως με όρους που θα πρέπει να θέσουμε εμείς ως τοπική κοινωνία! Μέχρι και σήμερα η Δυτική Μακεδονία υπομένει στωικά τις επιπτώσεις από την παραγωγή ενέργειας, χωρίς να διεκδικεί οργανωμένα την αλλαγή των όρων στη σχέση μεταξύ ΔΕΗ και κράτους από τη μία και της τοπικής κοινωνίας από την άλλη.
Η πρώτη ίσως προσπάθεια οργανωμένης διεκδίκησης έγινε με το Δίκτυο Ενεργειακών Δήμων, του οποίου είχα την τιμή να είμαι επικεφαλής κατά την προηγούμενη δημοτική περίοδο, αλλά τόσο η σύντομη διάρκεια της προσπάθειας όσο και οι τοπικού χαρακτήρα ανταγωνισμοί, δεν επέτρεψαν τη δημιουργία ενός μεγάλου και ισχυρού μετώπου σε επίπεδο Δυτικής Μακεδονίας, που θα μπορούσε να λυγίσει κάθε αντίσταση και να επιφέρει σαρωτικές αλλαγές στην τοπική οικονομία και κοινωνία. Παρ’ όλα αυτά το Δίκτυο έχει να επιδείξει αποτελέσματα της δράσης του, όπως είναι η αύξηση του Τοπικού Πόρου Ανάπτυξης κατά 25%, αλλά και η πετυχημένη αντίσταση στο σχέδιο για πώληση της “μικρής ΔΕΗ”. Η μεγαλύτερη όμως συνεισφορά του Δικτύου είναι ότι έβαλε την ατζέντα και έδειξε ότι μπορεί να αλλάξει ο τρόπος συζήτησης των αναπτυξιακών θεμάτων που σχετίζονται με την ενέργεια.
Αυτή την παρακαταθήκη η τοπική κοινωνία, με τους αντιπροσωπευτικούς της θεσμούς, μπορεί να την αξιοποιήσει και να θέσει νέους στόχους επιδιώκοντας τη δημιουργία μίας ευρύτερης συμμαχίας που να ξεκινά από τους πολίτες και να καταλήγει στους θεσμούς που έχουν αναπτυξιακό ρόλο, όπως είναι τα Επιμελητήρια, οι Δήμοι και η Περιφέρεια.
Ειδικά τώρα, που φαίνεται ότι η πώληση των μονάδων παραγωγής ενέργειας του τόπου μας έρχεται όλο και πιο κοντά, είναι επιτακτική ανάγκη να τεθούν όροι και προϋποθέσεις! Μέχρι τώρα η “κρατική” ΔΕΗ δεν ικανοποίησε βασικούς περιβαλλοντικούς όρους στην καθημερινή της λειτουργία και πολύ περισσότερο δεν λειτούργησε αναπτυξιακά με την αποκατάσταση των ανενεργών ορυχείων προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Θα μπορούσε, όπως όφειλε, να έχει αποκαταστήσει τα παλιά ορυχεία και να δημιουργήσει πρότυπα καλλιεργητικά και θερμοκηπιακά πάρκα με γεωθερμία ή απλώς να δημιουργήσει χώρους πρασίνου. Αντί γι’ αυτό έχει αφήσει πίσω της σεληνιακό τοπίο! Μετά τις αντιδράσεις του Δικτύου Ενεργειακών Δήμων για αυτή την απαράδεκτη κατάσταση, δεν έχουμε δει κάποια άλλη αντίδραση, αλλά ούτε και προτάσεις! Γιατί άραγε; Είναι θέμα μικρής σημασίας ή δεν θέλουμε να διαταράξουμε τη γαλήνη όσων απομυζούν τον φυσικό πλούτο του τόπου χωρίς να προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό;
Δυστυχώς, όπως όλα δείχνουν, τελειώνει αυτή η κακή περίοδος κι έρχεται χειρότερη! Αν η κρατική ΔΕΗ δεν προχώρησε σε αποκαταστάσεις και τήρηση περιβαλλοντικών όρων, τότε τι θα μπορούμε να περιμένουμε από τους ιδιώτες που θα αγοράσουν εργοστάσια και λιγνιτωρυχεία;
Το σίγουρο είναι πως, είτε στο πλαίσιο της ΔΕΗ είτε των ιδιωτών, τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του τόπου μας πρέπει να συνεχίσουν να παράγουν και μάλιστα με τήρηση των περιβαλλοντικών όρων. Την τοπική κοινωνία την ενδιαφέρουν οι συνθήκες διαβίωσης σε ένα καθαρό περιβάλλον και οι θέσεις εργασίας. Τι θα γίνει για παράδειγμα με τα εργοστάσια του Αμυνταίου; Ποια η θέση και οι προτάσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των εργατικών σωματείων και των υπόλοιπων τοπικών φορέων, που γνωρίζουν ότι τα εργοστάσια θα κλείσουν σύντομα συμπαρασύροντας στην ανεργία χιλιάδες εργαζόμενους; Ποιές είναι οι πολιτικές πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί σε τοπικό επίπεδο για το αύριο των ανθρώπων που ζουν άμεσα ή έμμεσα από τη λειτουργία των εργοστασίων;
Η σιωπή μέχρι τη στιγμή που θα έρθει το πρόβλημα ποτέ δεν ήταν ωφέλιμη. Όταν έρθει η ώρα να κλείσουν τα εργοστάσια, δεν θα μπορούμε να μιλάμε για ανάληψη πρωτοβουλιών, αλλά για απλή επικοινωνιακή διαχείριση του προβλήματος! Μπορεί να βολεύει όσους δεν θέλουν να έρθουν σε ρήξεις, αλλά σίγουρα δεν κάνει καλό στον τόπο να κρύβουμε τα προβλήματα κάτω από το χαλί! Το πρόβλημα είναι μπροστά μας και πρέπει από τώρα να πολεμήσουμε για να μείνει ενεργή η δράση της παραγωγής ενέργειας, διασφαλίζοντας την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας και τις θέσεις εργασίας!
Αν και δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, πιστεύω ότι δεν είναι αργά! Πάντα υπάρχει χρόνος για ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών που θα ξαναφέρουν στην επιφάνεια παλιά αιτήματα, σε συνδυασμό με νέες διεκδικήσεις. Είναι σαφές ότι τα αιτήματα της τοπικής κοινωνίας που είχαν τεθεί από το Δίκτυο δεν ικανοποιήθηκαν ή ικανοποιήθηκαν μερικώς. Πρέπει να ξανατεθούν μαζί με νέες ιδέες που θα βελτιώσουν τη συνολική πρόταση, προκειμένου ο τόπος να πάρει μπροστά και πάλι.
Αυτό δεν αφορά μόνο τη ΔΕΗ και τη σχέση του τόπου μας με την ενέργεια. Πρέπει να δούμε ένα πλέγμα δράσεων και πρωτοβουλιών, με αιχμή του δόρατος νέες επενδύσεις σε άλλους τομείς της τοπικής οικονομίας. Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν η πρωταθλήτρια ανεργίας και φτώχιας Δυτική Μακεδονία να έχει αυτά τα εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά χρηματοδότησης στον εκάστοτε Αναπτυξιακό Νόμο, επειδή τα έσοδα της ΔΕΗ δημιουργούν εικονικό ΑΕΠ και όλοι να σφυρίζουν αδιάφορα! Το ίδιο ισχύει και για τις χρηματοδοτήσεις από τα διάφορα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
Μία πρόταση που μπορεί να συζητηθεί σοβαρά είναι η δρομολόγηση ενός Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος για τον Λιγνιτικό Άξονα, με αυξημένα ποσοστά χρηματοδότησης για νέες και υφιστάμενες επιχειρήσεις που θέλουν να επενδύσουν και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας. Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει το ξεκίνημα για τη μεταστροφή της φθίνουσας πορείας και σε συνδυασμό με άλλες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες να οδηγήσει στη μεταλιγνιτική περίοδο. Υπάρχουν προηγούμενα αντίστοιχων προγραμμάτων σε άλλες περιοχές και το μόνο που χρειάζεται να γίνει είναι να κατατεθούν σοβαρές και τεκμηριωμένες προτάσεις, οι οποίες πρέπει να στηριχθούν πολιτικά από όλες τις τοπικές δυνάμεις.
Ανακεφαλαιώνοντας θέλω να τονίσω ότι απαιτείται συναίνεση και ανάληψη σοβαρών πολιτικών πρωτοβουλιών σε τοπικό επίπεδο, με ενημέρωση και κινητοποίηση των πολιτών, προκειμένου να τεθεί μία νέα ατζέντα μέτρων που θα είναι ικανά να δημιουργήσουν ένα αναπτυξιακό σοκ στη Δυτική Μακεδονία. Για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα απ’ όλα να μπει τέλος στις προσωπικές μικροπολιτικές και να δούμε το συμφέρον του τόπου μας.
Οι καιροί είναι δύσκολοι και απαιτούνται ρήξεις με το παρελθόν για να προχωρήσουμε με βάσιμες ελπίδες προς ένα καλύτερο μέλλον. Κυρίως απαιτείται ρήξη με τον κακό μας εαυτό, προκειμένου να βγούμε μπροστά με σταθερό βηματισμό και συγκεκριμένες στοχεύσεις. Αλλιώς θα μείνουμε θεατές των εξελίξεων, που θα οδηγήσουν τον τόπο μας με μαθηματική ακρίβεια σε ακόμη χειρότερη κατάσταση!
Μάκης Ιωσηφίδης
πρώην Δήμαρχος Αμυνταίου & πρώην Πρόεδρος Δικτύου Ενεργειακών Δήμων
