Δίνονται περισσότερες δικλίδες ασφάλειας για τις ιδιόγραφες διαθήκες και νέοι κανόνες για τις περιουσίες
Ένα νομοσχέδιο που αλλάζει ριζικά όσα ξέραμε για τις κληρονομιές ετοιμάζεται να φέρει το υπουργείο Δικαιοσύνης. Με στόχο τον εκσυγχρονισμό και τον σεβασμό στις ανάγκες της κοινωνίας, το νέο κληρονομικό δίκαιο φέρνει αλλαγές που αγγίζουν κάθε οικογένεια: από το πώς γράφεται και δημοσιεύεται μια διαθήκη, μέχρι το τι δικαιούται ο σύντροφος σε ελεύθερη συμβίωση ή εκείνος που φρόντιζε τον διαθέτη στα τελευταία του χρόνια.
Εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός της «κληρονομικής σύμβασης», δίνονται περισσότερες δικλίδες ασφάλειας για τις ιδιόγραφες διαθήκες και νέοι κανόνες για τις περιουσίες, τα ακίνητα και τα χρέη. Στόχος, ένα πιο δίκαιο, καθαρό και σύγχρονο πλαίσιο που να σέβεται τη βούληση του διαθέτη και να προστατεύει τους δικαιούχους.
Το Dnews.gr παρουσιάζει τις βασικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο μέσα από απλές ερωτήσεις και απαντήσεις:
1. Ποιος είναι ο βασικός στόχος της μεταρρύθμισης του κληρονομικού δικαίου;
Ο νέος νόμος επιδιώκει τον εκσυγχρονισμό ενός θεσμού δεκαετιών, με γνώμονα τη διαφάνεια, τη δικαιοσύνη και την προσαρμογή στις σύγχρονες κοινωνικές και οικογενειακές ανάγκες. Στόχος είναι να περιοριστούν οι δικαστικές διαμάχες, να προστατευθούν οι αδύναμοι και να ενισχυθεί η ασφάλεια των συναλλαγών.
2. Πότε αναμένεται να τεθεί σε ισχύ το νέο νομικό πλαίσιο;
Η επιτροπή προτείνει η μετάβαση στο νέο καθεστώς να ξεκινήσει στις 16 Σεπτεμβρίου 2026, με την έναρξη του νέου δικαστικού έτους, ώστε να δοθεί χρόνος προσαρμογής στους νομικούς και τους πολίτες.
3. Τι αλλάζει με τις ιδιόγραφες διαθήκες;
Οι ιδιόγραφες διαθήκες παραμένουν σε ισχύ, αλλά με αυστηρότερες δικλίδες ασφαλείας. Αν παρουσιαστούν για δημοσίευση μετά την πάροδο δύο ετών από τον θάνατο του διαθέτη, η κήρυξή τους ως κυρίας γίνεται υποχρεωτικά. Σε περιπτώσεις που ο κληρονόμος δεν είναι στενός συγγενής, θα απαιτείται γραφολογική πραγματογνωμοσύνη, ενώ το ελληνικό Δημόσιο θα καλείται υποχρεωτικά στη διαδικασία.
4. Τι προβλέπεται για τις διαθήκες που συντάσσονται σε νοσοκομεία ή μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων;
Ακυρώνονται κατά το μέρος που ευνοούν πρόσωπα ή φορείς που σχετίζονται με το θεραπευτήριο, προκειμένου να αποτραπούν πιέσεις ή εκμετάλλευση ασθενών. Εξαιρούνται μόνο οι περιπτώσεις όπου ο κληρονόμος είναι συγγενής εξ αδιαθέτου.
5. Τι είναι οι «κληρονομικές συμβάσεις» που εισάγονται για πρώτη φορά;
Πρόκειται για συμφωνία εν ζωή μεταξύ του διαθέτη και των κληρονόμων του, που ρυθμίζει από κοινού τη διανομή της περιουσίας. Η σύμβαση συντάσσεται ενώπιον συμβολαιογράφου, μπορεί να περιλαμβάνει αντάλλαγμα και να υπάγεται σε δίκαιο άλλης χώρας εφόσον το επιθυμεί ο διαθέτης.
6. Τι αλλάζει με τη «νόμιμη μοίρα» των παιδιών και του συζύγου;
Τα ποσοστά παραμένουν ίδια, αλλά πλέον η νόμιμη μοίρα μπορεί να καταβληθεί σε χρήμα αντί σε μερίδιο περιουσίας. Έτσι αποτρέπεται ο κατακερματισμός οικογενειακών περιουσιών, ιδίως επιχειρήσεων ή ακινήτων.
7. Ποια δικαιώματα αποκτούν οι σύντροφοι σε ελεύθερη συμβίωση;
Αν δεν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης, ο σύντροφος που ζούσε τουλάχιστον τρία χρόνια με τον κληρονομούμενο ή είχε κοινά παιδιά, αποκτά δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης της κατοικίας για ένα έτος μετά τον θάνατο, χωρίς αντάλλαγμα.
8. Τι προβλέπεται για τα πρόσωπα που φρόντιζαν τον κληρονομούμενο;
Θεσπίζεται κληροδοσία εκ του νόμου για όσους συνέβαλαν ουσιαστικά στη φροντίδα του διαθέτη χωρίς αμοιβή, τουλάχιστον για έξι μήνες μέσα στα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του. Μπορούν να λάβουν χρηματικό ποσό ή περιουσιακό στοιχείο ανάλογο της προσφοράς τους.
9. Μπορεί κάποιος να στερηθεί τη νόμιμη μοίρα του;
Ναι, ο διαθέτης μπορεί να αφαιρέσει τη νόμιμη μοίρα σε περιπτώσεις αχαριστίας, ενδοοικογενειακής βίας, κακουργημάτων ή απόπειρας κατά της ζωής του. Η στέρηση γίνεται με ρητή αναφορά στη διαθήκη.
10. Πώς αλλάζει η διαδικασία αποποίησης της κληρονομίας;
Ο χρόνος αποποίησης ορίζεται σε τέσσερις μήνες από τότε που ο κληρονόμος έμαθε για την επαγωγή, ενώ για κατοίκους εξωτερικού η προθεσμία είναι ένα έτος. Σε περίπτωση διαθήκης ή κληρονομικής σύμβασης, η προθεσμία μετρά από τη δημοσίευση.
11. Πώς προστατεύονται οι δανειστές της κληρονομιάς;
Ο κληρονόμος δεν ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία, εκτός αν το δηλώσει ρητά. Σε διαφορετική περίπτωση, η κληρονομιά εκκαθαρίζεται χωριστά από δικηγόρο-εκκαθαριστή που ορίζει το δικαστήριο. Μετά την πληρωμή των δανειστών, το υπόλοιπο αποδίδεται στους κληρονόμους.
