Με απλά λόγια: τα νέα μέτρα θα έχουν θετική επίδραση, αλλά μικρότερη από ό,τι θα περίμενε κανείς. Η οικονομία θα ανασάνει λίγο, αλλά δεν θα πάρει την πλήρη ώθηση που θα μπορούσε, αν υπήρχε ταυτόχρονα μια μείωση στον ΦΠΑ ή στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε από το βήμα της ΔΕΘ φορολογικές αλλαγές που εστιάζουν στους άμεσους φόρους και κυρίως στον φόρο εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι από το 2026 οι πολίτες θα έχουν περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα στην τσέπη τους. Όμως, η πραγματική επίδραση στην οικονομία δεν θα είναι τόσο μεγάλη όσο φαίνεται στα χαρτιά, γιατί ο ΦΠΑ και οι άλλοι έμμεσοι φόροι παραμένουν στα ίδια υψηλά επίπεδα.
Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό, πρέπει να δούμε τους λεγόμενους «δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές». Πρόκειται για έναν δείκτη που μετρά πόσο επηρεάζει το ΑΕΠ κάθε ευρώ φόρου που μειώνεται ή αυξάνεται. Στην πράξη, αν η μείωση ενός φόρου αυξάνει το ΑΕΠ κατά 40 λεπτά, λέμε ότι ο πολλαπλασιαστής είναι 0,4.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι μειώσεις στους άμεσους φόρους έχουν θετικό αλλά σχετικά μικρό πολλαπλασιαστή, γύρω στο 0,2–0,4. Δηλαδή για κάθε 1 ευρώ λιγότερο φόρο, η οικονομία κερδίζει περίπου 20 έως 40 λεπτά ανάπτυξης. Αντίθετα, οι φόροι κατανάλωσης, όπως ο ΦΠΑ, έχουν αρνητικό πολλαπλασιαστή: από –0,3 έως –0,6. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 1 ευρώ που αυξάνεται ο ΦΠΑ μειώνει την οικονομία έως και 60 λεπτά τον πρώτο χρόνο.
Εδώ είναι το πρόβλημα: τα μέτρα μειώνουν τους φόρους εισοδήματος, αλλά επειδή ο ΦΠΑ παραμένει αμετάβλητος σχεδόν στο σύνολο της χώρας – μειώνεται 30% στα ακριτικά νησιά κάτω των 20.000 κατοίκων- , μεγάλο μέρος από το έξτρα εισόδημα που θα αποκτήσουν οι πολίτες θα ξαναγυρίσει στο κράτος όταν επισκεφτούν τα σουπερμάρκετ ή πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας. Έτσι, το όφελος για την οικονομία «κόβεται» σχεδόν στη μέση.
Για παράδειγμα, μια οικογένεια με δύο παιδιά μπορεί να κερδίσει 600 ευρώ τον χρόνο από τη μείωση του φόρου εισοδήματος. Όμως, επειδή συνεχίζει να πληρώνει υψηλό ΦΠΑ σε τρόφιμα, λογαριασμούς και καύσιμα, μεγάλο μέρος από αυτό το ποσό δεν μετατρέπεται σε καθαρή κατανάλωση που θα τονώσει την ανάπτυξη.
Με απλά λόγια: τα νέα μέτρα θα έχουν θετική επίδραση, αλλά μικρότερη από ό,τι θα περίμενε κανείς. Η οικονομία θα ανασάνει λίγο, αλλά δεν θα πάρει την πλήρη ώθηση που θα μπορούσε, αν υπήρχε ταυτόχρονα μια μείωση στον ΦΠΑ ή στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές –δηλαδή το «καύσιμο» που δίνει η φορολογική πολιτική στην οικονομία– θα μείνουν χαμηλοί. Αντί να κινηθούν σε θετικό εύρος κοντά στο 0,4, θα βρεθούν πιο κοντά στο μηδέν, γιατί η έμμεση φορολογία εξακολουθεί να «τραβάει χειρόφρενο» στην ανάπτυξη.
