Ο καπνός από τις φωτιές δεν απειλεί μόνο την υγεία των πνευμόνων μας, αλλά και των ματιών μας, γι΄ αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
«Ζωτική σημασία για την όραση έχει η ομαλή λειτουργία της επιφάνειας των ματιών (οφθαλμική επιφάνεια), η οποία δεν είναι μία ενιαία οντότητα, αλλά αποτελείται από επιμέρους δομές, κάθε μία από τις οποίες μπορεί να επηρεαστεί από τον καπνό», τονίζει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και σημειώνει: «Η επιφάνεια των ματιών μας αποτελείται από τον κερατοειδή χιτώνα, τον επιπεφυκότα, τη δακρυϊκή στοιβάδα, τα βλέφαρα και από αδένες που παράγουν διάφορα συστατικά της δακρυϊκής στοιβάδας.
Ειδικότερα, η κίνηση των βλεφάρων διεγείρει την παραγωγή δακρύων, τα οποία επιστρώνουν τον κερατοειδή και τον επιπεφυκότα. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η επαρκής ενυδάτωσή τους, η τροφοδοσία τους με θρεπτικά συστατικά και η προστασία τους από παθογόνους μικροοργανισμούς και τοξίνες.
Όταν διαταραχθεί η ισορροπία αυτού του συστήματος εμφανίζεται ερεθισμός και φλεγμονή των ματιών, που επηρεάζουν την όραση.
Ο καπνός από τις φωτιές αποτελείται από χιλιάδες συστατικά, ανάμεσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται στερεά (μόρια, βαρέα μέταλλα, οργανικοί μικροοργανισμοί κ.λπ.), υδρατμοί και πολύπλοκα μίγματα από αέρια όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του θείου, τα οξείδια του αζώτου, το όζον κ.ά. Επίσης μπορεί να περιέχει πτητικές ενώσεις, μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια κ.λπ. Μαζί με τα δάση καίγονται και κτήρια, επιχειρήσεις και υποδομές, με αποτέλεσμα ο καπνός να περιέχει πολλά άλλα χημικά και τοξικές ενώσεις.
Σημειώνεται πως η έκθεση της οφθαλμικής επιφάνειας σε όλα αυτά τα συστατικά μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα τόσο στο προσωπικό που προσπαθεί να σβήσει τις φωτιές, όσο και στον γενικό πληθυσμό. Δεν κινδυνεύουν μόνο οι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών, αλλά και άνθρωποι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, αφού με τους δυνατούς ανέμους ο καπνός από τις φωτιές μπορεί να καλύψει τεράστιες αποστάσεις.
«Είναι γεγονός πως πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν ερεθισμό και φλεγμονή στα μάτια τους από τις φωτιές. Είναι ακόμα πιθανότερο να συμβεί σε όσους ήδη πάσχουν από οφθαλμικές διαταραχές όπως η ξηροφθαλμία, η βλεφαρίτιδα ή η αλλεργική επιπεφυκίτιδα», σημειώνει ο δρ Κανελλόπουλος και προσθέτει: «Ειδικότερα ο ερεθισμός και η φλεγμονή από τον καπνό προκαλούν αίσθημα καύσου (κάψιμο) και “τσιμπήματα” στα μάτια, κοκκίνισμα και αυξημένη παραγωγή δακρύων (δακρύρροια). Επίσης οι πάσχοντες μπορεί να έχουν αίσθηση ξένου σώματος στα μάτια τους, ξηρότητα και κνησμό (φαγούρα)».
Στις περιοχές με πυκνό καπνό, ορισμένοι μπορεί να παρουσιάσουν αλλαγές στην όρασή τους (π.χ. θόλωμα), ερεθισμό του επιπεφυκότα ή -σπανιότερα- σοβαρή ξηροφθαλμία που προκαλεί βλάβη στην επιφάνεια του κερατοειδούς χιτώνα και επηρεάζει την οπτική οξύτητα.
Σε περίπτωση εκτεταμένης έκθεσης σε καπνό από πυρκαγιές, μπορεί να προκληθεί έντονη φλεγμονή του επιπεφυκότα που ευνοεί τη δημιουργία ουλών, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε τριχίαση, κατά την οποία οι βλεφαρίδες αναπτύσσονται ανάποδα (προς τον οφθαλμικό βολβό), αγγίζοντας συνέχεια και ερεθίζοντας τον επιπεφυκότα ή τον κερατοειδή χιτώνα.
Όταν ο καπνός από τις φωτιές έχει υψηλή συγκέντρωση σε μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια, μπορεί να μειωθεί η όραση επειδή προκαλούν σοβαρό ερεθισμό στα μάτια. Τα σωματίδια αυτά μπορεί να προκαλέσουν και αλλεργική αντίδραση.
Μεταξύ άλλων ο καπνός από τις φωτιές μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά ενοχλήματα και στους χρήστες φακών επαφής, γιατί μπορεί να «παγιδευτεί» ανάμεσα στους φακούς και στα μάτια, προκαλώντας φλεγμονή και πόνο.
«Οι επιπτώσεις που έχει στα μάτια ο καπνός από τις πυρκαγιές φαίνεται ότι είναι παροδικές, όμως δεν γνωρίζουμε αν η επαναλαμβανόμενη έκθεση στον καπνό, την οποία βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες», αναφέρει ο καθηγητής και συνεχίζει:
«Γνωρίζουμε πως όσοι ζουν σε περιοχές με σοβαρό επίπεδο ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν σημαντικά αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσουν ξηροφθαλμία και μακροπρόθεσμα σοβαρές παθήσεις, όπως το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Πρόκειται για δεδομένα που προέρχονται από μελέτες για τους ατμοσφαιρικούς ρύπους, από πηγές όπως η καύση ορυκτών καυσίμων και οι βιομηχανικές διεργασίες. Ειδικές έρευνες θα δείξουν αν και τι είδους μακροπρόθεσμες συνέπειες έχει η έκθεση των ματιών σε αερομεταφερόμενους τοξικούς ρύπους από τις φωτιές».
Τρόποι προστασίας
«Όταν στην ατμόσφαιρα υπάρχει καπνός από φωτιά, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να μπούμε σε εσωτερικό χώρο, με κλεισμένες πόρτες και παράθυρα. Σε περίπτωση που υπάρχει κλιματισμός με φίλτρο αέρα ΗΕΡΑ, μπορείτε να χρησιμοποιηθεί για ανανέωση του αέρα στο σπίτι χωρίς τα σωματίδια του καπνού.
Αν κάποιος έχει ήδη παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας (π.χ. ξηροφθαλμία, επιπεφυκίτιδα) συνιστάται να μην βγει καθόλου έξω. Τα τεχνητά δάκρυα σε κάθε περίπτωση προστατεύουν και ανακουφίζουν και όσοι ήδη τα χρησιμοποιούν, ίσως πρέπει να αυξήσουν την εφαρμογή τους (έως και διπλάσια από το συνηθισμένο) έως ότου καθαρίσει η ατμόσφαιρα από τον καπνό.
Αν κάποιος είναι απαραίτητο να κυκλοφορήσει σε υπαίθριο χώρο, καλό είναι να φορέσει τουλάχιστον γυαλιά που καλύπτουν καλά το πρόσωπό, ώστε να μειωθεί τουλάχιστον η ροή του αέρα που θα μπαίνει στα μάτια.
Για όσους φορούν φακούς επαφής πρέπει να τηρούν σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής και αντικατάστασης, ενώ αν η παρουσία καπνού στην ατμόσφαιρα διαρκεί μέρες, καλό είναι να χρησιμοποιούντα αυτό το διάστημα τα διορθωτικά γυαλιά», καταλήγει ο δρ Κανελλόπουλος.
