Η λέξη «Σασμός» στην κρητική παράδοση σημαίνει το σταμάτημα της βεντέτας και τη συμφιλίωση δύο οικογενειών που βρίσκονται σε μακρόχρονη έχθρα. Είναι το ακριβώς αντίθετο από τον κύκλο εκδίκησης: μια τελετουργική, άτυπη διαδικασία όπου σεβαστά πρόσωπα –οι λεγόμενοι σασμάδες ή «μεσίτες»– φέρνουν τις πλευρές στο ίδιο τραπέζι, συνήθως με κουμπαριά, γάμο ή βάφτιση, για να «κλειδώσει» η ειρήνη και να μην υπάρξει νέο αίμα.
Όπως λένε οι ίδιοι οι Κρητικοί, «ο πιο δυνατός σασμός είναι να γλιτώσεις έναν σίγουρο σκοτωμό». Για να γίνει, χρειάζονται εμπιστοσύνη, χρόνος και τελετουργία – ρακή, τοπικά προϊόντα, πολύωρη συνύπαρξη – ώστε οι οικογένειες να ξανασυναντηθούν ως άνθρωποι. Γι’ αυτό και ο σασμός θεωρείται δείκτης πολιτισμού και ευφυΐας στην κρητική κοινωνία.
Όμως, όπως έδειξε το μακελειό στα Βορίζια Ηρακλείου, όταν η ένταση δεν έχει προλάβει να “δεθεί” σε σασμό, όταν υπάρχουν νεότερες αφορμές (όπως ένα σπίτι «στη λάθος πλευρά» ή μια έκρηξη σε οικοδομή) και όταν ο νόμος της σιωπής δεν επιτρέπει να ειπωθούν τα πραγματικά παράπονα, τότε ο σασμός δεν προλαβαίνειτη βεντέτα – και ο κύκλος αίματος ανοίγει ξανά.
Όμως, όπως έδειξε το μακελειό στα Βορίζια Ηρακλείου, όταν η ένταση δεν έχει προλάβει να “δεθεί” σε σασμό, όταν υπάρχουν νεότερες αφορμές (όπως ένα σπίτι «στη λάθος πλευρά» ή μια έκρηξη σε οικοδομή) και όταν ο νόμος της σιωπής δεν επιτρέπει να ειπωθούν τα πραγματικά παράπονα, τότε ο σασμός δεν προλαβαίνειτη βεντέτα – και ο κύκλος αίματος ανοίγει ξανά.
