Από τα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης τα ελληνόπουλα, δεν τρώνε πάντα υγιεινά, ασκούνται λιγότερο, κάθονται πολλές ώρες μπροστά από μια οθόνη – όχι απαραίτητα για το σχολείο τους, ενώ γλυκά, αναψυκτικά και τσιπς είναι πολύ συχνά στη διάθεσή τους.
Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από έρευνα της MARC για την παιδική παχυσαρκία που έγινε για λογαριασμό του υπουργείου Υγείας και της UNICEF που παρουσιάστηκε σε εκδήλωση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από την Αναπληρώτρια Υπουργό Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη και τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Θωμά Γεράκη, παρουσία του διπλωματικού εκπροσώπου της UNICEF στην Ελλάδα δρ Χασάν Χαλίλ.
Η ενασχόληση με τις οθόνες γίνεται σε διάφορες ώρες από το πρωί πριν το σχολείο έως και το βράδυ αργά, ακόμη και εις βάρος του ύπνου
Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη με τον διπλωματικό εκπρόσωπο της UNICEF δρ Ghassan Khalil
Η κ. Αγαπηδάκη, επεσήμανε ότι ορισμένα από τα ευρήματα της έρευνας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά και πρόσθεσε ότι «τα παιδιά πρέπει να έχουν κάθε εφόδιο για υγιεινό τρόπο διατροφής και για άθληση, και για αυτόν το λόγο προχωρούμε σε αυτήν τη δράση. Οι γονείς, επίσης, είναι απαραίτητο να ενημερωθούν σωστά για το ζήτημα της παιδικής παχυσαρκίας, να αναγνωρίζουν τα σημάδια της καθώς επίσης και τις επιπτώσεις της και τα προβλήματα που προκαλεί και που μπορεί να μην τα φαντάζονται καν».
Η ίδια αναφερόμενη στο δικό της θέμα με το αυξημένο βάρος – ως παιδί- σημείωσε ότι αντιλαμβάνεται τους παράγοντες και το περιβάλλον που προκαλούν παχυσαρκία, επισημαίνοντας τη βούλησή της να τους αλλάξει σε συντονισμό με γονείς, εκπαιδευτικούς, φορείς και οργανισμούς. Προανήγγηλε έτσι, επιμέρους δράσεις για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας ώστε όλα τα παιδιά χωρίς διακρίσεις, να μεγαλώνουν ως υγιή άτομα που θα ζήσουν περισσότερο και πιο ποιοτικά.
Από την πλευρά του, ο διπλωματικός εκπρόσωπος της UNICEF στην Ελλάδα, dr Ghassan Khalil, σημείωσε ότι οι παρεμβάσεις της UNICEF βασίζονται πάντα σε τεκμηριωμένα και επιστημονικά δεδομένα, σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως όταν εφαρμόζει παρεμβάσεις σχετικά με καθιερωμένες συμπεριφορές, κρίσιμες για την επιτυχή εφαρμογή των προγραμμάτων. Ταυτόχρονα, το να ακούμε τις φωνές των παιδιών, των οικογενειών και των φροντιστών και να τις συμπεριλαμβάνουμε στις διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων παραμένει βασική προτεραιότητα για τη συνεργασία μεταξύ της UNICEF και του Υπουργείου Υγείας, ώστε η υγεία, τα δικαιώματα και οι ανάγκες των παιδιών να τεθούν στο επίκεντρο της ατζέντας της χώρας».
Ανθυγιεινή διατροφή
Σύμφωνα με την έρευνα:
Μόνο ένα στα τρία παιδιά τρώει λαχανικά και 4 στα 10 τρώνε φρούτα καθημερινά, ενώ όσο αυξάνεται η ηλικία, η συχνότητα αυτή μειώνεται, με μόνο έναν στους τρείς εφήβους 15-17 ετών να τρώνε φρούτα και λαχανικά, καθημερινά.
Τα δύο τρίτα των παιδιών τρώνε γαλακτοκομικά καθημερινά, ενώ στις ηλικίες 15-17 μόνο τα μισά παιδιά προτιμούν το γάλα, το γιαούρτι ή το τυρί.
Στον αντίποδα, γλυκά και σοκολάτες βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη τουλάχιστον τις 5 ημέρες της εβδομάδας για το 17% των παιδιών και εφήβων, ενώ οι σφολιάτες, τα κρουασάν τα κέικ και τα μπισκότα σε ποσοστό 21,7%.
Τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, ένα στα τρία παιδιά τρώει πατατάκια, γαριδάκια κλπ, το 17,5% πίνει αναψυκτικά με ζάχαρη και το 8% ενεργειακά ποτά, ενώ στα 15-17 έτη το 18% πίνει ενεργειακά ποτά τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα. Λιγότερο από μια φορά την εβδομάδα, ενεργειακά ποτά, πίνει ο ένας στους δύο μαθητές λυκείου.
Στο σπίτι η κατανάλωση κρέατος και παραγώγων του είναι συχνότερη από ότι συνιστάται, σε αντίθεση με τα όσπρια που δεν προτιμούνται.
Το 15% των γονέων παραγγέλνει πίτσα, σουβλάκια ή άλλο φαγητό απ΄ έξω πάνω από μια φορά την εβδομάδα, ένα ποσοστό 35,4% παραγγέλνει μια φορά την εβδομάδα και λιγότερο από μια φορά την εβδομάδα το 41,2%.
Οι γονείς
Ένας στους τρεις γονείς – κυρίως νεαρής ηλικίας – αγνοεί το γεγονός ότι τα Ελληνόπουλα είναι από τα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης, ενώ μόνο ένας στους τρεις γονείς είναι πλήρως ενημερωμένος για την παιδική παχυσαρκία. Μάλιστα το 13% δηλώνει πως δεν γνωρίζει τίποτα για το θέμα, ενώ πιο ενημερωμένοι είναι οι γονείς με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και εισοδημάτων.
Μόνο το 20,5% των γονέων θεωρεί ότι το παιδί του δεν έχει κανονικό βάρος, με το 20% να θεωρεί το παιδί υπέρβαρο και το 0,5%, παχύσαρκο. Άλλο ένα 13,5% χαρακτηρίζει το παιδί του ελλιποβαρές και άλλο ένα 0,3% έντονα ελλιποβαρές.
Οι γονείς επιδιώκουν αλλαγή στην καθημερινότητα των παιδιών τους, με:
- λιγότερο χρόνο στις οθόνες κατά 38,7%,
- πιο υγιεινή διατροφή σε ποσοστό 37%,
- περισσότερη σωματική δραστηριότητα το 32,3%
- περισσότερο ελεύθερο χρόνο το 31,6%,
- περισσότερες ώρες ύπνου 25%,
- περισσότερες και καλύτερες κοινωνικές σχέσεις 21,5% και
- να ανταποκρίνονται στις σχολικές τους υποχρεώσεις 13,6%.
Για τα παιδιά μέχρι 11 ετών οι γονείς θεωρούν πιο σημαντική την πιο υγιεινή διατροφή και για τα παιδιά από 12 ετών και άνω θεωρούν πιο σημαντικό τον λιγότερο χρόνο στις οθόνες και την λιγότερο καθιστική ζωή.
Η διατροφή της οικογένειας
Επτά στους δέκα γονείς αναφέρουν πως την κύρια ευθύνη για τις αγορές τροφίμων στο νοικοκυριό την έχει η μητέρα και για τα υπόλοιπα νοικοκυριά, ο πατέρας. Στην έρευνα, οι μητέρες δηλώνουν κυρίως υπεύθυνες για τις αγορές τροφίμων σε ποσοστό 90%, ενώ οι πατέρες σε ποσοστό 56,5%. Επίσης, στο 86% των νοικοκυριών υπεύθυνη για το εβδομαδιαίο μενού και το μαγείρεμα είναι η μητέρα, στο 10% ο πατέρας και στο 3,8% η γιαγιά ή ο παππούς.
Κύριο γεύμα στο σπίτι
Η πλειοψηφία των παιδιών (69,3%) τρώει μεσημεριανό στο σπίτι μόλις επιστρέψει από το σχολείο. Ένα στα τέσσερα παιδιά τρώει στο σχολείο (26,1%) και το 4% στο σπίτι των παππούδων. Στο σχολείο τρώνε συνήθως τα παιδιά μικρότερης ηλικίας, ιδίως αν φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία.
Μαζί με τα παιδιά τους τρώνε μεσημεριανό το 68,4% των γονέων. Μαζί με τα αδέλφια τους τρώει το 26,4% και με τον παππού ή τη γιαγιά το 17%. Με συμμαθητές τρώει το 20% των παιδιών, ενώ ένα στα δέκα παιδιά τρώει μόνο του.
Πρωινό
Το 74% των γονέων δηλώνει πως το παιδί τους τρώει καθημερινά πρωινό. Το 16,5% τρώει πρωινό με μικρότερη συχνότητα μέσα στην εβδομάδα, ενώ το ένα περίπου στα δέκα παιδιά τρώει πρωινό μία φορά την εβδομάδα ή σπανιότερα.
Η καθημερινή συνήθεια του πρωινού μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στις μικρότερες ηλικίες, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά 15-17 ετών καταναλώνουν πρωινό καθημερινά σε ποσοστό 55,4%.
Επίσης το ποσοστό κατανάλωσης πρωινού εμφανίζει εξαρτώμενη σχέση τόσο με το εκπαιδευτικό επίπεδο του γονέα, όσο και με την οικονομική δυνατότητα του νοικοκυριού.
Τα οκτώ στα δέκα παιδιά τρώνε το πρωινό στο σπίτι, το 14% στο σχολείο και το 4% στην διαδρομή για το σχολείο. Στο 75,6% των περιπτώσεων το πρωινό ετοιμάζεται από την μητέρα, στο 11% από τον πατέρα, στο 7,7% ετοιμάζεται από το παιδί και στο 1,5% από την γιαγιά/παππού. Σε ελάχιστες περιπτώσεις αγοράζει κάτι το παιδί απέξω ή προσφέρεται στο σχολείο/παιδικό σταθμό.
Το ποσοστό των παιδιών που τρώνε καθημερινά πρωινό με την παρουσία τουλάχιστον ενός γονέα καταγράφεται συνολικά στο 42,3%. Στην ηλικιακή κατηγορία 15-17 ετών το ποσοστό μειώνεται στο 26%.
Ως βασικότερος λόγος μη κατανάλωσης πρωινού από τα παιδιά, αναφέρεται η έλλειψη χρόνου πριν το σχολείο (57%). Το 19,5% των γονέων αναφέρει ως λόγο το ότι δεν αρέσουν στο παιδί τα διαθέσιμα τρόφιμα στο σπίτι, και το 18,3% αναφέρουν πως δεν συνηθίζεται στην οικογένεια η κατανάλωση πρωινού. Το κόστος ως αιτία μη κατανάλωσης πρωινού από τα παιδιά αναφέρεται μόλις από το 0,8% των γονέων.
Δεκατιανό
Οι έξι στους δέκα γονείς δηλώνουν πως προετοιμάζουν το δεκατιανό στο σπίτι με υλικά που διαθέτουν πριν φύγει το παιδί για το σχολείο.
- Το 15% δηλώνουν πως παίρνει το παιδί κάτι από το σπίτι που έχουν ήδη αγοράσει,
- το 13,5% των παιδιών αγοράζουν δεκατιοανό από το κυλικείο του σχολείου και
- το 2,5% αγοράζει κάτι από τον δρόμο.
Δεν τρώνε τα παιδιά τους δεκατιανό, δηλώνει το 10% των γονέων.
Από τα επιμέρους στοιχεία της έρευνας παρατηρείται πως στις μεγαλύτερες ηλικιακές κατηγορίες αυξάνεται το ποσοστό των παιδιών που αγοράζουν δεκατιανό από τα κυλικεία (36% στο λύκειο) καθώς και η διακοπή της συνήθειας του δεκατιανού (15,5% στο Λύκειο)
Υγιεινή διατροφή
Οι γονείς διατυπώνουν αμφιβολίες και ανησυχίες ως προς το κατά πόσο υγιεινά τρέφονται τα παιδιά τους. Συγκεκριμένα:
- Σχεδόν ένας στους πέντε (18,2%) δηλώνουν με σιγουριά πως τα παιδιά τους τρώνε υγιεινά.
- Το 55% δηλώνει με λιγότερη σιγουριά πως τα παιδιά τους τρώνε σε γενικές γραμμές υγιεινά.
- Το 18% εκφράζει αμφιβολίες (ούτε ναι ούτε όχι ), ενώ
- ένας περίπου στους δέκα γονείς εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για την διατροφή των παιδιών τους.
Περισσότερο ασφαλείς για την σωστή διατροφή των παιδιών του αισθάνονται οι νεότεροι γονείς κάτω των 35 ετών και με μικρότερης ηλικίας παιδιά, καθώς και οι γονείς με σχετικά μεγαλύτερη οικονομική ευχέρεια.
Μπροστά στην οθόνη
Παρά την υποεκτίμηση της συχνότητας και χρόνου που απασχολούνται τα παιδιά και οι έφηβοι μπροστά σε κάποια οθόνη (ιδιαίτερα οι μεγαλύτεροι), η έκθεση στις οθόνες κρίνεται συχνή, πολύωρη και σίγουρα περισσότερη από τις συστάσεις για ορθολογική χρήση.
Η πλειοψηφία των παιδιών έχει πρόσβαση σε συσκευή τηλεόρασης και κινητό. Υψηλά είναι και τα ποσοστά των παιδιών που χρησιμοποιούν Η/Υ, τάμπλετ, πλατφόρμες streaming και κονσόλες/video games. Η πρόσβαση των παιδιών σε οθόνες ξεκινά από τις πολύ μικρές ηλικίες και κορυφώνεται στις μεγαλύτερες.
Η ενασχόληση με τις οθόνες γίνεται σε διάφορες ώρες κατά την διάρκεια της ημέρας, από το πρωί πριν το σχολείο έως και το βράδυ αργά, ακόμη και εις βάρος του ύπνου.
Η μεγαλύτερη συχνότητα χρήσης οθόνης καταγράφεται τις απογευματινές ώρες και αμέσως μετά την επιστροφή τους από το σχολείο.
Τα παιδιά του λυκείου χρησιμοποιούν οθόνες περισσότερο από τα μικρότερα σε ηλικία και οι έξι στους δέκα βρίσκονται μπροστά σε οθόνη πάνω από 2-3 ώρες την ημέρα, σύμφωνα με την εκτίμηση των γονέων τους.
Το 46% των γονέων δηλώνουν πως θέτουν περιορισμούς στα παιδιά τους όσον αφορά την χρήση κινητού/υπολογιστών κλπ, ενώ οι υπόλοιποι είτε προσπαθούν χωρίς αποτέλεσμα είτε δεν θέτουν όρια.
Το ποσοστό των γονέων που θέτει περιορισμούς που τηρούνται, μειώνεται δραματικά όσο μεγαλώνει το παιδί. Οι έφηβοι 15-17 ετών δεν φαίνεται να δέχονται ή να τηρούν τους πιθανούς περιορισμούς των γονέων τους παρά μόνο σε ποσοστό 12%.
Η έρευνα έδειξε επίσης ότι η υπερβολική χρήση pc, tablet ή κινητού δεν αναφέρεται ως αίτιο καθιστικής ζωής και παχυσαρκίας, αλλά περισσότερο με την έλλειψη συγκέντρωσης ή κοινωνικοποίησης, προβλήματα στα μάτια, επιθετικότητα κλπ.
Δραστηριότητες και άθληση
Μόνο τρείς στους δέκα γονείς (29,7%) δηλώνουν με βεβαιότητα ότι το παιδί τους ασκείται επαρκώς. Αντίστοιχα όμως, το 30,9% δεν είναι τόσο βέβαιο ότι το παιδία ασκείται ικανοποιητικά. Το 21,2% αναφέρει πως τα παιδιά του ασκούνται κάποιες φορές επαρκώς και άλλες όχι, ενώ ένα ποσοστό περίπου 18% των γονέων αναφέρει πως τα παιδιά του δεν ασκούνται.
Το μεγαλύτερο ποσοστό βεβαιότητας για επαρκή άσκηση εκφράζουν οι γονείς παιδιών 4-5 ετών, ενώ η βεβαιότητα για επαρκή άσκηση των παιδιών τους μειώνεται όσο αυξάνεται η ηλικία των παιδιών. Απόλυτα βέβαιοι πως τα παιδιά 15-17 ετών ασκούνται επαρκώς δηλώνει το 22,7% των γονέων και μάλλον βέβαιοι το 27%.
Άσκηση μια ώρα καθημερινά
Μόνο το 34% των γονέων δηλώνουν πως τα παιδιά τους είναι σωματικά δραστήρια (ήπια ή μέτρια σωματική δραστηριότητα) τουλάχιστον μία ώρα καθημερινά.
Το 15,8 % αναφέρει σωματική δραστηριότητα των παιδιών τους για τουλάχιστον μία ώρα με συχνότητα 5-6 ημέρες την εβδομάδα, το 38,2 με συχνότητα 2-4 ημέρες την εβδομάδα, και το 12 % περίπου μία φορά την εβδομάδα ή αραιότερα.
Η καθημερινή άσκηση/κίνηση για τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα καταγράφεται με υψηλότερη συχνότητα στα παιδιά προσχολικής ηλικίας (53,4%) και φθίνει όσο αυξάνεται η ηλικιακή κατηγορία των παιδιών. Οι έφηβοι 15-17 ετών είναι σωματικά δραστήριοι καθημερινά σε ποσοστό μόνο 20,6%.
Στην ερώτηση «με ποιον/ους τρόπο/ους είναι σωματικά δραστήριο το παιδί:» το 45% των γονέων απάντησε με βόλτες στην παιδική χαρά/στο πάρκο, το 44% ανέφερε το περπάτημα, το 36,6% με κίνηση μέσα στο σπίτι/ή αυλή, το 25% με παιχνίδι στην γειτονιά και το 27% κάνοντας ποδήλατο. Περίπου τέσσερα στα δέκα παιδιά ασχολούνται με κάποιο άθλημα, ενώ το 10% πηγαίνει και στο γυμναστήριο.
Σημειώνεται πως το 43% πηγαίνει καθημερινά στο σχολείο με τα πόδια. Το 34,5% με ΙΧ αυτοκίνητο, το 11,4% με σχολικό και το 0,9% με το ποδήλατο.
Συστηματική συμμετοχή του παιδιού του σε κάποια οργανωμένη αθλητική δραστηριότητα δηλώνει το 41% των γονέων, ενώ περιστασιακή ενασχόληση το 11,5%. Ένα 40% των παιδιών δεν συμμετέχει και το 7,5% σταμάτησε. Η σχετικά υψηλότερη συχνότητα παιδιών που συμμετέχουν σε οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες συναντάται στα παιδιά που φοιτούν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (65,7%). Στις επόμενες μεγαλύτερες ηλικιακές κατηγορίες το ποσοστό φθίνει σημαντικά. Τα παιδιά 15-17 ετών συμμετέχουν σε κάποιο άθλημα σε ποσοστό 36,5%. Στο ίδιο ποσοστό συμμετέχουν και τα παιδιά 4-5 ετών.
Το ποσοστό συμμετοχής αγοριών και κοριτσιών δεν αποκλίνει σημαντικά, ωστόσο έχουν διαφορετικές προτιμήσεις σε αθλητικές δραστηριότητες:
Τα αγόρια προτιμούν και συμμετέχουν περισσότερο στο ποδόσφαιρο (40,8%), στο μπάσκετ (29%), σε πολεμικές τέχνες (19,7%), την κολύμβηση (14%), τον στίβο (7,6%) κ.α.
Τα κορίτσια προτιμούν περισσότερο τον χορό (27,1%), την γυμναστική ενόργανη και ρυθμική (22,2%), την κολύμβηση (17%), το βόλεϊ (15,8%), τις πολεμικές τέχνες (14,8%) κ.α.
Γονείς και Πολιτεία
Κατά την έρευνα οι γονείς πρότειναν ως βοήθεια από το κράτος για την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας των παιδιών:
• Καμπάνιες ενημέρωσης παιδιών και γονέων από ειδικούς επιστήμονες στα σχολεία, στα social media κλπ.
• Δημιουργία περισσότερων χώρων άθλησης και αθλητικών εγκαταστάσεων ή η βελτίωση των υπαρχόντων υποδομών,
• Οικονομική ενίσχυση των αθλητικών δραστηριοτήτων των παιδιών είτε με ελεύθερη πρόσβαση στα γυμναστήρια και δωρεάν αθλητικές δράσεις, είτε με οικονομική ενίσχυση π.χ. athletic pass που θα μείωνε το κόστος συμμετοχής,
• Πρόνοια για περισσότερη άσκηση στα σχολεία και λιγότερες υποχρεώσεις με περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
