Εικοσιέξι νέες ψυχοδραστικές ουσίες καταγράφηκαν για πρώτη φορά πέρυσι στην Ευρώπη, από τις 950 ουσίες που παρακολουθούνται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA). Από αυτές τις 26 νέες ουσίες, οι 7 είναι συνθετικά οπιοειδή, ουσίες υψηλής δραστικότητας, που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο δηλητηρίασης και θανάτου. Συνολικά από το 2009 έχουν εμφανιστεί 81 νέα συνθετικά οπιοειδή.
Τα παραπάνω στοιχεία αναφέρει η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά του EMCDDA με το κέντρο να αναδεικνύει την «υψηλή διαθεσιμότητα ουσιών στην Ευρώπη, πολλές από αυτές υψηλής δραστικότητας και καθαρότητας», σημειώνοντας ότι «τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών μπορεί να μην γνωρίζουν τι ουσίες λαμβάνουν και να διατρέχουν μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία τους, συμπεριλαμβανομένης εν δυνάμει θανατηφόρας δηλητηρίασης».
Η έκθεση εκφράζει επίσης την ανησυχία των ειδικών για τη διάθεση «ισχυρών συνθετικών οπιοειδών, τα οποία μερικές φορές πωλούνται καταχρηστικά ως άλλες ουσίες ή αναμειγνύονται με φάρμακα και άλλες ουσίες», καθώς και για τη νόθευση ουσιών με συνθετικές ουσίες, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της κάνναβης.
Από τα 7 νέα συνθετικά οπιοειδή, τα 6 εντάσσονται στην κατηγορία των νιταζινών, ουσίες που αναφέρονται ως «συνθετική ηρωίνη». Τα ναρκωτικά αυτά κυκλοφορούν περισσότερο στις ΗΠΑ, αν και στην Ευρώπη η χρήση τους αυξάνεται στις χώρες της Βαλτικής και κάποιες χώρες της Ε.Ε., όχι όμως και στην Ελλάδα. Συνολικά στην Ευρώπη, 16 είδη νιταζινών έχουν εντοπιστεί από το 2019.
Η κοκαΐνη είναι η αιτία για το 20% περίπου των καταγεγραμμένων θανάτων από υπερβολική δόση
H αυξημένη χρήση κοκκαϊνης οδηγεί σε αναδιοργάνωση των υπηρεσιών απεξάρτησης
Ηρωίνη
Η ηρωίνη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο οπιοειδές στην Ευρώπη, αναφέρει η έκθεση, αν και τα συνθετικά οπιοειδή και κυρίως «οι νιταζίνες έχουν συσχετισθεί με απότομη αύξηση των θανάτων στην Εσθονία και τη Λετονία, καθώς και με τοπικές επιδημικές εξάρσεις δηλητηρίασης στη Γαλλία και την Ιρλανδία».
Στην Ελλάδα τα οπιοειδή (κυρίως η ηρωίνη) αναφέρονται συχνότερα ως η κύρια ουσία χρήσης κατά την είσοδο στη θεραπεία απεξάρτησης, αν και η εμφάνιση των οπιοειδών μειώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια.
Όσον αφορά τη διάθεση συνθετικών οπιοειδών στη χώρα μας, μέσα από τις κατασχέσεις ουσιών από τις Αρχές, φαίνεται ότι η τραμαδόλη αποτελεί το συνθετικό οπιοειδές που διακινείται, παρόλη τη μείωση που σημειώθηκε την τριετία 2020-2023 στις κατασχεθείσες ποσότητες.
Κοκαΐνη
Ρεκόρ κατασχέσεων κοκαΐνης καταγράφονται για έκτη συνεχή χρονιά στην Ευρώπη, φτάνοντας τους 323 τόνους το 2022 (303 τόνοι το 2021).
Οι ευρωπαϊκές κατασχέσεις υπερβαίνουν πλέον τις κατασχέσεις που πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ, οι οποίες ιστορικά θεωρούνταν η μεγαλύτερη αγορά κοκαΐνης στον κόσμο. Η χρήση της φαίνεται να αυξάνεται, όπως και τα προβλήματα υγείας που προκαλεί η συγκεκριμένη ουσία.
Η κοκαΐνη είναι «η δεύτερη πιο διαδεδομένη ουσία (μετά την κάνναβη) που αναφέρεται συχνότερα τόσο από τα άτομα που ξεκίνησαν για πρώτη φορά θεραπεία σε θεραπευτικές υπηρεσίες για τα ναρκωτικά (29.000 το 2022), όσο και από τα άτομα που προσέρχονται στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων (αφορά το 28% των περιστατικών οξείας τοξίκωσης από ναρκωτικά στα νοσοκομεία το 2022).
Είναι επίσης η αιτία για το 20% περίπου των καταγεγραμμένων θανάτων από υπερβολική δόση το 2022, η οποία συχνά ανιχνεύεται μαζί με άλλες ουσίες.
Στην Ελλάδα η διαθεσιμότητα της κοκαΐνης είναι υψηλή, όπως φαίνεται και από τα αιτήματα για θεραπεία και τα υψηλά επίπεδα των ποσοτήτων που κατάσχονται.
Συγκεκριμένα, οι αναφορές για θεραπεία από κοκαΐνη ή άλλα διεγερτικά ως κύρια ουσία ήταν το 2022 αυξημένες κατά 62% από την περασμένη 5ετία και κατά 186% από την περασμένη 10ετία.
Το δεδομένο αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για προσαρμογή των υπηρεσιών απεξάρτησης, που παραδοσιακά είχαν συγκροτηθεί για την αντιμετώπιση προβλημάτων χρήσης οπιοειδών.
Προϊόντα κάνναβης περιλαμβάνουν πλέον συνθετικά παράγωγα και τρόφιμα
Κάνναβη
Η έκθεση αναδεικνύει αλλαγές στη σύσταση της κάνναβης και των σχετικών προϊόντων. «Η μέση περιεκτικότητα της ρητίνης κάνναβης σε THC έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια και συνεχίζει να αυξάνεται (22,8 % το 2022). Τα προϊόντα κάνναβης είναι πλέον ολοένα και περισσότερα, και περιλαμβάνουν επίσης εκχυλίσματα και βρώσιμα προϊόντα υψηλής δραστικότητας.
Υπάρχουν επίσης αναφορές για προϊόντα που πωλούνται στην παράνομη αγορά ως κάνναβη και μπορεί να είναι νοθευμένα με ισχυρά συνθετικά κανναβινοειδή.
Το 2023, το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης της ΕΕ έλαβε αναφορές για εννέα νέα κανναβινοειδή. Το πιο συχνά αναφερόμενο ημισυνθετικό κανναβινοειδές είναι η εξαϋδροκανναβινόλη (HHC), η οποία αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην ΕΕ το 2022, μαζί με αναφορές δηλητηριάσεων, μεταξύ άλλων σε ανήλικους που είχαν καταναλώσει βρώσιμα προϊόντα που περιείχαν HHC.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Έκθεσης, ‘από τον Μάρτιο του 2024, η HHC είχε καταχωριστεί ως ελεγχόμενη ουσία σε τουλάχιστον 18 κράτη μέλη της ΕΕ’.
Στην Ελλάδα, μέσα από το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης που λειτουργεί στη χώρα μας από το ΕΚΤΕΠΝ, η ουσία HHC εντοπίστηκε στα τέλη του 2022. Το 2023 η διάθεση της ουσίας εξαπλώθηκε, καθώς πραγματοποιήθηκε μεγάλος αριθμός κατασχέσεων, με αντίστοιχα μεγάλες κατασχεθείσες ποσότητες. Επιπρόσθετα, το 2023 σημειώθηκε μεγάλος αριθμός τοξικώσεων (34 περιστατικά) σχετιζόμενων με τη χρήση HHC, σύμφωνα με αναφορές που έγιναν στο Κέντρο Δηλητηριάσεων, το αρμόδιο Κέντρο Αναφοράς. Με τη δημοσίευση υπουργικής απόφασης, η ουσία HHC, το νέο αυτό ημισυνθετικό κανναβινοειδές, τέθηκε υπό έλεγχο και στη χώρα μας.
