Η πιο λαμπερή έκθεση, που ξεκίνησε την περασμένη χρονιά και συνεχίζεται τη νέα, είναι αναμφισβήτητα η «Τέχνη σε χρυσό. Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους», η οποία παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού έως τα τέλη Απριλίου 2025. Και αυτό όχι μόνο γιατί αφορά το πιο «αθάνατο» μέταλλο κοσμημάτων, τον χρυσό, αλλά κι επειδή δείχνει με πρωτότυπο τρόπο τα πιο μύχια μυστικά μιας τέχνης που δεν είχε προηγούμενο: της κοσμηματοτεχνίας της ελληνιστικής περιόδου.
«Η αρχική ιδέα διαμορφώθηκε πριν από 8 περίπου χρόνια όταν πρωτοσυνεργάστηκα με τον Άκη Γκούμα, κοσμηματοποιό και μελετητή των τεχνικών της αρχαίας ελληνικής κοσμηματοτεχνίας. Του πρότεινα να ανακατασκευάσει τμήματα του διαδήματος από τον Θησαυρό της Θεσσαλίας, ένα πολύτιμο και βαρύτιμο διάδημα, εξαιρετικά σύνθετης κατασκευής. Ο Άκης Γκούμας, σε διάστημα 3,5 περίπου χρόνων, ανακατασκεύασε τμήμα της πλεκτής αλυσίδας και το ένα από τα δυο πλακίδια, τα οποία εκτίθενται στην ενότητα της τεχνολογίας. Δηλαδή στην έκθεση παρουσιάζεται το αποτέλεσμα και εν τοις πράγμασι, αλλά και στο βίντεο που καταγράφει το αποτέλεσμα της πειραματικής διαδικασίας και προβάλλεται στο τέλος της αίθουσας», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ειρήνη Παπαγεωργίου, αρχαιολόγος, επιμελήτρια του τμήματος Προϊστορικών, Αρχαίων Ελληνικών και Ρωμαϊκών Συλλογών του Μουσείου Μπενάκη και επιμελήτρια της έκθεσης «Τέχνη σε χρυσό. Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους».
Όπως μας εξηγεί η ίδια, «ανακατασκευές ελληνιστικών κοσμημάτων έχουν γίνει και από άλλους, όμως με σύγχρονα εργαλεία. Η διαφορά -και σε αυτό καινοτομούμε ως προς την ανακατασκευή- είναι ότι παρατηρήσαμε τα ίχνη των αρχαίων εργαλείων πάνω στο πρωτότυπο κόσμημα και με βάση αυτά κατασκευάστηκαν τα εργαλεία που παρουσιάζονται στην έκθεση και χρησιμοποιήθηκαν στην πειραματική εφαρμογή. Αυτή η συνεργασία, λοιπόν, δημιούργησε πολλά ερωτηματικά στα οποία ήθελα να απαντήσω, πάντα σχετικά με την τεχνογνωσία και τις τεχνικές κατασκευής των ελληνιστικών κοσμημάτων. Γιατί τα ελληνιστικά κοσμήματα, στο διάστημα 323 π.Χ. έως 30 π.Χ. που είναι τα συμβατικά όρια της ελληνιστικής περιόδου, φτάνουν στο απόγειο της ακμής τους. Η κοσμηματοποιία αυτή δεν νομίζω ότι επαναλήφθηκε ποτέ στους μετέπειτα αιώνες για τον ελλαδικό χώρο», επισημαίνει η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ, που προσεγγίζοντας το κόσμημα της συγκεκριμένης εποχής αντιλήφθηκε ότι θα μπορούσε να παρουσιάσει μια «ανάγνωσή» του όχι με τον συμβατικό τρόπο.
«Εστιάζοντας, πρώτα από όλα, στο κόσμημα ως φορέα μηνυμάτων και συμβόλων και, δεύτερον, στον άνθρωπο πίσω από το κόσμημα. Ουσιαστικά αυτοί οι δυο άξονες τον ίδιο παρονομαστή έχουν, τον άνθρωπο. Γιατί και στη μία περίπτωση μιλάμε για τον χρήστη ή τον θεατή του κοσμήματος, τι μηνύματα υπόρρητα εισπράττει ή αντιλαμβάνεται, και στη δεύτερη μιλάμε για τον κοσμηματοτέχνη. Δηλαδή είναι ο άνθρωπος το κέντρο της αναζήτησής μου και θα έλεγα πως αυτά είναι τα δυο βασικά και καινοτόμα στοιχεία της έκθεσης», τονίζει η Ειρήνη Παπαγεωργίου.
«Εστιάζοντας, πρώτα από όλα, στο κόσμημα ως φορέα μηνυμάτων και συμβόλων και, δεύτερον, στον άνθρωπο πίσω από το κόσμημα. Ουσιαστικά αυτοί οι δυο άξονες τον ίδιο παρονομαστή έχουν, τον άνθρωπο. Γιατί και στη μία περίπτωση μιλάμε για τον χρήστη ή τον θεατή του κοσμήματος, τι μηνύματα υπόρρητα εισπράττει ή αντιλαμβάνεται, και στη δεύτερη μιλάμε για τον κοσμηματοτέχνη. Δηλαδή είναι ο άνθρωπος το κέντρο της αναζήτησής μου και θα έλεγα πως αυτά είναι τα δυο βασικά και καινοτόμα στοιχεία της έκθεσης», τονίζει η Ειρήνη Παπαγεωργίου.
