Το 2013, ο Καναδός αστροναύτης Chris Hadfield προσέφερε σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο μια καθηλωτική ματιά στο πώς λειτουργεί ο κόσμος… όταν απουσιάζει η βαρύτητα. Το πείραμα που πραγματοποίησε ήταν ίσως το πιο απλό που έγινε ποτέ στο διάστημα, και όμως, το αποτέλεσμά του υπήρξε απροσδόκητα συναρπαστικό – ένα οπτικό φαινόμενο που σαγήνευσε ακόμα και όσους δεν έχουν καμία σχέση με τη φυσική ή την επιστήμη.
Η ιδέα δεν ξεκίνησε από κάποιο εργαστήριο ή επιστημονικό κέντρο. Προήλθε από δύο μαθήτριες λυκείου στον Καναδά, την Kendra Lemke και τη Meredith Faulkner, που συμμετείχαν στον επιστημονικό διαγωνισμό Canadian Science Challenge. Το ερώτημά τους ήταν απλό: Τι θα συμβεί αν στύψουμε μια βρεγμένη πετσέτα στο διάστημα; Η πρότασή τους επιλέχθηκε ανάμεσα σε εκατοντάδες και μετατράπηκε σε ένα πείραμα της πραγματικότητας από τον ίδιο τον Hadfield, τότε διοικητή της διαστημικής αποστολής Expedition 35.
Τι συμβαίνει όταν στύψεις μια βρεγμένη πετσέτα στο διάστημα;
Στη Γη, το αποτέλεσμα είναι γνωστό: στύβεις την πετσέτα και το νερό πέφτει στο πάτωμα. Στο διάστημα όμως, όπου δεν υπάρχει βαρύτητα, τίποτα δεν «πέφτει» με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει. Αντί να διαλυθεί στον αέρα ή να στάξει στο πάτωμα, το νερό… αγκαλιάζει την πετσέτα και τα χέρια του Hadfield σαν ένας παχύρρευστος σωλήνας από υγρό ζελέ. Μοιάζει να επιπλέει, στροβιλίζεται και γυαλίζει, διατηρώντας εντυπωσιακά το σχήμα του.
Το φαινόμενο αυτό εξηγείται μέσω της επιφανειακής τάσης και της συνοχής των μορίων του νερού, που στο περιβάλλον μικροβαρύτητας έχουν πολύ διαφορετική συμπεριφορά απ’ ό,τι στη Γη. Εκεί που η βαρύτητα θα τραβούσε το υγρό προς τα κάτω, στο διάστημα το νερό «κολλάει» στον πλησιέστερο όγκο – στην προκειμένη περίπτωση, στα υφάσματα και τα δάχτυλα του αστροναύτη.
Το βίντεο του πειράματος, που ανέβηκε στο επίσημο κανάλι του Καναδικού Οργανισμού Διαστήματος (CSA) στο YouTube, έγινε αμέσως viral. Έως σήμερα έχει ξεπεράσει τις 21 εκατομμύρια προβολές, ενώ έχει παρουσιαστεί σε εκατοντάδες σχολικές αίθουσες, επιστημονικά events και ντοκιμαντέρ. Ένα απλό ερώτημα δύο μαθητριών κατάφερε να εμπνεύσει, να εκπαιδεύσει και να συναρπάσει κοινό κάθε ηλικίας, φέρνοντας την επιστήμη ένα βήμα πιο κοντά στην καθημερινότητα.
Πέρα από τη θεαματικότητα του βίντεο, το πείραμα αυτό είναι μια υπενθύμιση για το πόσο διαφορετικά λειτουργούν οι φυσικοί νόμοι στο διάστημα – αλλά και για το πόσο σημαντικές είναι οι απλές ερωτήσεις. Η περιέργεια, η επιστημονική σκέψη και η διάθεση για πειραματισμό είναι τα πρώτα καύσιμα για τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις.
Για τον Hadfield, το βίντεο αυτό υπήρξε και ένα προσωπικό στοίχημα. Στο διάστημα, φρόντισε να μην είναι απλώς ένας αστροναύτης, αλλά ένας εξαιρετικός επικοινωνητής της επιστήμης. Το συγκεκριμένο πείραμα, μαζί με πολλά άλλα που έκανε καθ’ όλη τη διάρκεια της αποστολής του, ανέδειξε τον ρόλο της εκλαΐκευσης της επιστήμης μέσα από πρακτικά, προσβάσιμα παραδείγματα.
Αυτό που απέδειξε τελικά το πείραμα με την πετσέτα είναι απλό αλλά ουσιώδες: ακόμα και στο διάστημα, μερικές σταγόνες νερού μπορούν να μας καθηλώσουν.
