Το στρες είναι μια διαταραχή που μπορεί να επηρεάσει βαθιά την υγεία και την ευημερία μας, δεν είναι απλώς μια φυσική αντίδραση στις προκλήσεις της ζωής διακηρύττει στο νέο βιβλίο του ο Καθηγητής Γεώργιος Χρούσος.
Ο πλανήτης βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς έντασης, αναφέρει ο καθηγητής για το στρες. Οικονομικές κρίσεις, πανδημίες και πόλεμοι έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους σε κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου, με τις επιπτώσεις να γίνονται ιδιαίτερα αισθητές στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Τα -σχεδόν καθημερινά πλέον- περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που συγκλονίζουν και σοκάρουν την ελληνική κοινωνία, αποτελούν τραγικές εκφάνσεις ενός χρόνιου προβλήματος: του στρες που συσσωρεύεται και οδηγεί σε εκρήξεις θυμού, φόβου και απόγνωσης, επισημαίνει ο Καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ, επικεφαλής έδρας UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής και Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Pasteur, κ. Γεώργιος Χρούσος.
Πρόκειται για έναν από τους πιο αναγνωρισμένους επιστήμονες διεθνώς στην ενδοκρινολογία με τεράστιο ερευνητικό αντικείμενο έργο πάνω την παθολογία του στρες.
Μιλώντας στο iatropedia.gr ο ίδιος περιγράφει το «Σύνδρομο Χρόνιου Στρες και Φλεγμονής», για το οποίο μίλησε πρώτος στην επιστημονική κοινότητα.
«Μου πήρε 40 χρόνια να καταλάβω ότι το στρες δεν είναι απλά μια ψυχολογική αντίδραση, αλλά μια βαριά νόσος που κατατρώει την ανθρωπότητα», λέει χαρακτηριστικά. Και εξηγεί πώς το χρόνιο στρες διεγείρει μηχανισμούς επιθετικότητας, φόβου και παραίτησης, μετατρέποντας την καθημερινότητά μας σε πεδίο συγκρούσεων.
Από την οικογενειακή εστία μέχρι τις σχολικές τάξεις και τις επαγγελματικές σχέσεις, οι επιπτώσεις είναι παντού, όπως επισημαίνει.
«Ο άνθρωπος που γυρίζει σπίτι και ασκεί βία στη σύντροφό του ή στο παιδί του, δεν είναι στα καλά του», αναφέρει και συνδέει τη συμπεριφορά αυτή, με την εξάντληση που προκαλεί το χρόνιο στρες. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που ενισχύθηκε δραματικά από την οικονομική κρίση, την απομόνωση της πανδημίας και την αβεβαιότητα που φέρνουν οι γεωπολιτικές συγκρούσεις, εξηγεί.
«Ο άνθρωπος είναι σε κατάσταση θυμού και επιθετικότητας και δεν ξέρει τι του φταίει. Το ίδιο και τα παιδιά στο σχολείο. Αυτό είναι το χρόνιο στρες. Και τελικά μου πήρε 40 χρόνια να το καταλάβω πως τα πράγματα είναι απλά. Γιατί κανένας δεν τα εξετάζει συνολικά όλα μαζί», αναφέρει.
Παράλληλα, ο καθηγητής Χρούσος αναδεικνύει την ανάγκη για ολοκληρωμένη κατανόηση και ολιστική αντιμετώπιση του στρες, ακόμα και από την ιατρική κοινότητα.
«Όταν έδωσα διάλεξη στους παθολόγους, αυτά που τους έλεγα τους φάνηκαν καινούργια, ενώ βλέπουν ασθενείς όλη μέρα. Γιατί κανείς δεν εξετάζει συνολικά τα αίτια πίσω από την ανθρώπινη συμπεριφορά», σημειώνει.
Ο «στρεσαρισμένος εγκέφαλος» αντιδρά απέναντι στην απειλή
Ο Καθηγητής αποκαλύπτει πώς οι τρεις φυσιολογικές αντιδράσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου σε καταστάσεις απειλής (πάλη, φυγή και πάγωμα), υπό την επιρροή του χρόνιου στρες, μπορούν να εξελιχθούν σε χρόνιες συμπεριφορές με καταστροφικές συνέπειες.
«Η πάλη, η φυγή και το πάγωμα είναι βασικά ένστικτα που μοιράζεται ο άνθρωπος με τα υπόλοιπα ζώα. Ωστόσο, όταν το στρες γίνεται χρόνιο, οι μηχανισμοί αυτοί δεν λειτουργούν πλέον ως προσωρινές αντιδράσεις, αλλά οδηγούν σε παρατεταμένες καταστάσεις θυμού (επιθετικότητας και βίας), φόβου (άγχους και απόσυρσης) και παραίτησης (αδράνειας)», επισημαίνει.
Ο καθηγητής προσθέτει ότι οι μακροχρόνιες κοινωνικοοικονομικές κρίσεις, έχουν οδηγήσει την κοινωνία σε βίαιες συμπεριφορές που πλέον γίνονται ολοένα και πιο συχνές, καθώς το χρόνιο στρες ωθεί τους ανθρώπους «να βγάζουν τον κακό εαυτό τους», όπως λέει και προσθέτει πως το χρόνιο στρες δεν είναι απλώς ατομική υπόθεση, αλλά ένα συλλογικό πρόβλημα που απαιτεί μεγάλη προσοχή και νέα αντιμετώπιση.
Γεώργιος Χρούσος: Τι είναι το Σύνδρομο του Χρόνιου Στρες και της Φλεγμονής
Το χρόνιο στρες ευθύνεται για πλήθος παθολογικών εκδηλώσεων και νόσων, που επέρχονται εξαιτίας της «ευαλωτότητας» που αναπτύσσεται μέσω του στρες και της κατάθλιψης.
Ο κ. Χρούσος μας εξηγεί τον μηχανισμό:
«Το στρες με την πάροδο του χρόνου προκαλεί ένα σύνδρομο, το οποίο εγώ το έχω περιγράψει στην ανθρωπότητα και θα περάσει γιατί είναι σωστό: Αυτό είναι το Σύνδρομο του Χρόνιου Στρες και της Φλεγμονής. Όταν έχεις χρόνιο στρες αυξάνονται οι ορμόνες του στρες και οι ορμόνες της φλεγμονής. Έτσι, το στρες προκαλεί δυσφορία και σιγά – σιγά καταστρέφεται ο εγκέφαλος. Κι όταν έχεις δυσφορία αποκτάς μια ευαλωτότητα και αναπτύσσεις στρες και κατάθλιψη».
Ο καθένας από εμάς έχει διάφορες γενετικές και επιγενετικές ευαλωτότητες, τονίζει ο επιστήμονας. Όταν λοιπόν κάποιος έχει χρόνιο στρες θα εκδηλώσει αυτές τις αδυναμίες.
«Αυτοί που έχουν τάση για αυτοανοσία, θα αναπτύξουν κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Αυτοί που έχουν τάση για αλλεργία, βγάζουν αλλεργία, αυτοί που έχουν τάση για κατάθλιψη, κάνουν κατάθλιψη, αυτοί που έχουν τάση για να πάρουν ναρκωτικά και ουσίες παίρνουν ναρκωτικά και ουσίες», αναφέρει ο Καθηγητής, ο οποίος περιγράφει λεπτομερώς το σύνδρομο, στο βιβλίο του «Το στρες στη ζωή μας».
Πρόκειται ουσιαστικά για την ανθολογία επικαιροποιημένων άρθρων που έγραψε και δημοσίευσε στον Τύπο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού. Η μελέτη του εκείνη την εποχή, επεκτάθηκε και σε συγκεκριμένες μάλιστα ασθένειες:
«Το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση ασθενειών, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης τύπου 2 και οι αυτοάνοσες παθήσεις. Το σώμα, όταν βρίσκεται σε συνεχή κατάσταση άγχους, εκκρίνει αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Είναι κάτι που μακροπρόθεσμα επηρεάζει αρνητικά το ανοσοποιητικό σύστημα», εξηγεί ο καθηγητής.
«Ακόμη και ψυχολογικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, συνδέονται με την αδυναμία του σώματος να διαχειριστεί αποτελεσματικά το στρες».
Υπό το καθεστώς του ακραίου άγχους, πολλοί άνθρωποι ζουν σε μια συνεχόμενη κατάσταση “μάχης ή φυγής”, όπως περιγράφει ο Καθηγητής.
Αυτή η διαρκής διέγερση του οργανισμού μπορεί να εξαντλήσει τις φυσικές άμυνες του σώματος, καθιστώντας τον ευάλωτο σε παθογόνους μικροοργανισμούς, αλλά και να αυξήσει την πιθανότητα εκδήλωσης καρδιαγγειακών παθήσεων.
Η διαφορά μεταξύ καλού και κακού στρες
Ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι υπάρχει σημαντική διάκριση μεταξύ του καλού στρες (eustress) και του κακού στρες (distress).
«Το καλό στρες είναι εκείνο που μας κινητοποιεί να πετύχουμε στόχους, να ανταποκριθούμε σε προκλήσεις. Είναι εκείνο που μας δίνει την αίσθηση της ικανοποίησης όταν τα καταφέρνουμε. Από την άλλη, το κακό στρες είναι χρόνιο, εξαντλητικό και μας παγιδεύει σε έναν φαύλο κύκλο αρνητικών επιπτώσεων».
Το στρες μπορεί να ενεργοποιήσει, όχι μόνο παθολογικά, αλλά και ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως κεφαλαλγίες, μυϊκούς πόνους και γαστρεντερικές διαταραχές. Αυτά τα συμπτώματα συχνά παρερμηνεύονται ως αμιγώς σωματικά προβλήματα, ενώ στην πραγματικότητα το αίτιο βρίσκεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
«Ένας σημαντικός παράγοντας είναι η αναγνώριση αυτής της σύνδεσης και η αντιμετώπιση του υποκείμενου στρες», σημειώνει.
Σχετικά με το μέλλον της επιστημονικής έρευνας, ο καθηγητής σημείωσε ότι η μελέτη της επίδρασης του στρες σε γενετικό επίπεδο και η ανάπτυξη νέων φαρμάκων για την καλύτερη ρύθμιση των ορμονών του στρες αποτελούν μερικά από τα πιο συναρπαστικά πεδία έρευνας.
«Η επιστήμη προχωράει συνεχώς, και πιστεύω ότι στο μέλλον θα έχουμε πιο εξατομικευμένες προσεγγίσεις για τη διαχείριση του στρες».
Συμβουλές για τη διαχείριση του στρες
Ο Καθηγητής Χρούσος δίνει πρακτικές συμβουλές για την αντιμετώπιση του στρες. Αναφέρει πως υπάρχουν πολλές μέθοδοι που μπορούν να συμβάλουν στη μείωσή του. Αυτές είναι οι εξής:
- Άσκηση: «Η φυσική δραστηριότητα είναι από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους για τη μείωση του στρες. Βελτιώνει τη ρύθμιση της κορτιζόλης και απελευθερώνει ενδορφίνες, γνωστές και ως “ορμόνες της ευτυχίας”»
- Τεχνικές χαλάρωσης: «Η γιόγκα, ο διαλογισμός και οι ασκήσεις αναπνοής είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες μέθοδοι για τη μείωση του στρες. Δουλεύουν άμεσα στο νευρικό σύστημα, βοηθώντας στην επίτευξη ηρεμίας».
- Κοινωνική υποστήριξη: «Η επαφή με φίλους και η δημιουργία ενός δικτύου υποστήριξης είναι κρίσιμη. Η μοναξιά μπορεί να επιδεινώσει τα επίπεδα στρες»
- Προσαρμογή της διατροφής: «Μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και Ω3 λιπαρά οξέα, μπορεί να ενισχύσει τη ρύθμιση του στρες».
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει ο ίδιος στην ψυχοθεραπεία, αλλά και σε οτιδήποτε άλλο “θεραπεύει την ψυχή μας”, όπως λέει.
«Ο άνθρωπος πρέπει να κάνει οτιδήποτε στην κατεύθυνση να βοηθήσει τον εαυτό του να καταπολεμήσει το στρες. Να πάει στο Μουσείο, να πάει μια βόλτα στην εξοχή, στο βουνό ή στη θάλασσα, ή έστω στο πάρκο της γειτονιάς του. Όλα αυτά βοηθάνε. Ή να μάθει να κάνει διαλογισμό, δύο φορές από δύο δεκάλεπτα κάθε μέρα, συχνά αρκεί. Αν χρειάζεται κάτι παραπάνω, η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (cognitive behavioral therapy, CBT) δουλεύει εξαιρετικά καλά», τονίζει ο κ. Χρούσος.
Και ο ειδικός καταλήγει: «Το στρες είναι μέρος της ζωής. Δεν μπορούμε να το αποφύγουμε, αλλά μπορούμε να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε. Η αυτογνωσία, η προσαρμοστικότητα και η αναζήτηση βοήθειας όταν τη χρειαζόμαστε είναι τα κλειδιά για να ζούμε μια πιο ισορροπημένη ζωή».
Πηγή: iatropedia.gr
