Παρατηρείται κορεσμός σε δημοφιλείς προορισμούς, υποβάθμιση υποδομών και έντονη περιβαλλοντική πίεση, χωρίς αντίστοιχη αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος.
Καθώς οδεύουμε προς την ολοκλήρωση της εφετινής τουριστικής σεζόν, η εικόνα του ελληνικού τουρισμού παρουσιάζει ένα διττό πρόσωπο. Από τη μία πλευρά, οι αφίξεις επισκεπτών καταγράφουν νέα άνοδο, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική ελκυστικότητα της χώρας ως ταξιδιωτικού προορισμού. Από την άλλη, τα έσοδα δεν ακολουθούν την ίδια τροχιά, με την κατά κεφαλήν δαπάνη να παραμένει χαμηλή. Κεντρικός λόγος, σύμφωνα με ειδικούς του κλάδου, είναι η απουσία ενός Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον τουρισμό, το οποίο θα καθόριζε με σαφήνεια τις κατευθύνσεις και τους περιορισμούς της τουριστικής δραστηριότητας.
Η έλλειψη ενός τέτοιου σχεδίου επιτρέπει στον κλάδο να αναπτύσσεται άναρχα, χωρίς στοχευμένη στρατηγική για την προσέλκυση επισκεπτών υψηλότερης δαπάνης. Η συνέπεια είναι να παρατηρείται κορεσμός σε δημοφιλείς προορισμούς, υποβάθμιση υποδομών και έντονη περιβαλλοντική πίεση, χωρίς αντίστοιχη αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος. Παράλληλα, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, η εκτός σχεδίου δόμηση επεκτείνεται και οι τοπικές κοινωνίες βλέπουν την ποιότητα ζωής τους να υποχωρεί.
Αντί να δρομολογούνται στοχευμένες επενδύσεις που θα αναβάθμιζαν τις παρεχόμενες υπηρεσίες και θα δημιουργούσαν συνθήκες για την προσέλκυση επισκεπτών μεγαλύτερης αγοραστικής δύναμης, η τουριστική πολιτική μοιάζει εγκλωβισμένη σε μία λογική «όλοι οι καλοί χωράνε». Το αποτέλεσμα είναι η υπερφόρτωση υποδομών, η συμφόρηση σε μεταφορικά δίκτυα και η αλλοίωση του χαρακτήρα πολλών περιοχών, ιδιαίτερα στα νησιά.
Η φέρουσα ικανότητα πολλών προορισμών έχει προ πολλού ξεπεραστεί, ωστόσο νέες επενδύσεις συνεχίζουν να ξεφυτρώνουν ανεξέλεγκτα, ακόμη και σε περιοχές με ιδιαίτερη περιβαλλοντική αξία ή σε μικρά νησιά χωρίς επαρκείς υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης και διαχείρισης απορριμμάτων. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός εφαρμόζεται αποσπασματικά, με αποφάσεις που λαμβάνονται κατά περίπτωση, τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο, οδηγώντας σε συγκρούσεις συμφερόντων, περιβαλλοντικές υποβαθμίσεις και, συχνά, δικαστικές διαμάχες.
Η ιστορία του ίδιου του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου
Η ιστορία του ίδιου του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον τουρισμό καταδεικνύει την αδράνεια της κυβέρνησης. Η εκπόνησή του ξεκίνησε το 2018 με στόχο να παραδοθεί μέσα σε 18 μήνες, όμως ολοκληρώθηκε μόλις το 2021. Έκτοτε, χρειάστηκε να περάσουν άλλα δύο χρόνια για να τεθεί σε κλειστή διαβούλευση, και πλέον χαρακτηρίζεται ήδη ξεπερασμένο. Το σχέδιο βασίζεται σε παλαιά δεδομένα, δεν λαμβάνει υπόψη την εκρηκτική αύξηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων και κατηγοριοποιεί τις περιοχές με τρόπο που κατακερματίζει τον σχεδιασμό. Ακόμη και ζώνες που έχουν ήδη κορεστεί χαρακτηρίζονται ως «περιοχές ελέγχου» και παραμένουν ανοιχτές για νέες μεγάλες τουριστικές μονάδες.
Η απουσία σαφών κανόνων έχει δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για ένα μοντέλο ανάπτυξης που στηρίζεται στην κερδοσκοπία και όχι στη βιωσιμότητα. Οι μεγάλες τουριστικές επενδύσεις προωθούνται ακόμη και σε ακατοίκητες νησίδες, ενώ οι μικρότεροι και λιγότερο ανεπτυγμένοι προορισμοί απειλούνται με υπερφόρτωση χωρίς να διαθέτουν τα απαραίτητα εργαλεία προστασίας. Η έκρηξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων έχει ήδη αλλάξει την αγορά ακινήτων, εκτοξεύοντας την οικοδομική δραστηριότητα σε εκτός σχεδίου περιοχές και μεταβάλλοντας τον χαρακτήρα παραδοσιακών οικισμών.
Εν μέσω αυτών των προκλήσεων η συζήτηση για την επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού δείχνει πιο επιτακτική από ποτέ. Ειδικοί προειδοποιούν ότι η εμμονή στην αύξηση των αφίξεων χωρίς αντίστοιχη μέριμνα για την ποιότητα και τη φέρουσα ικανότητα των προορισμών ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Χωρίς ένα σύγχρονο, ολοκληρωμένο και δεσμευτικό χωροταξικό σχέδιο, η χώρα κινδυνεύει να χάσει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα, υποβαθμίζοντας παράλληλα το φυσικό και πολιτιστικό της κεφάλαιο.
