Από τις συνολικά 308.000 καταχωρήσεις στο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης, μόλις 366 λέξεις ξεκινούν με το γράμμα «X», ενώ πολύ λίγες από αυτές χρησιμοποιούνται στο λεξιλόγιο των περισσότερων ανθρώπων.
Ωστόσο, το γράμμα που αντικατέστησε το εμβληματικό Twitter, είναι ίσως το πιο ισχυρό και… δελεαστικό γράμμα που διαθέτει η αγγλική γλώσσα, όπως η γράφει η Clare Thorp σε ανάλυσή της στο BBC.
X-Files, X-Factor, X-Men, Generation X, X-rays, X-rated, Planet X… το γράμμα παραδοσιακά χρησιμοποιείται στη λαϊκή κουλτούρα και από τις επωνυμίες ως συντομογραφία για κάτι άγνωστο, φουτουριστικό ή προκλητικό.
Αυτή την εβδομάδα, το 24ο γράμμα του αγγλικού αλφαβήτου βρέθηκε στο προσκήνιο για άλλη μια φορά, καθώς ο Έλον Μασκ ανακοίνωσε μια ξαφνική μετονομασία του Twitter – της εταιρείας κοινωνικών μέσων που αγόρασε τον Οκτώβριο του 2022 για 44 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το εμβληματικό μπλε λογότυπο με το πουλί είναι πια παρελθόν και αντικαταστάθηκε από ένα μαύρο γράμμα Χ, μέρος του μακροπρόθεσμου σχεδίου του Μασκ να ηγηθεί μιας «πλατφόρμας που μπορεί να προσφέρει τα πάντα».
Ο ίδιος ο Μασκ εξήγησε ότι επέλεξε το x επειδή «ενσωματώνει τις ατέλειες σε όλους μας, που μας κάνουν μοναδικούς». Μάλιστα, δεν είναι η πρώτη φορά που ο επιχειρηματίας «ελκύεται» από το εν λόγω γράμμα.
Η… γοητεία του X για τον Μασκ χρονολογείται πριν από δύο δεκαετίες, όταν για πρώτη φορά το 1999, ο μεγιστάνας ονόμασε την υπηρεσία της διαδικτυακής τραπεζικής του X.com, προτού εξελιχθεί αργότερα σε PayPal.
Έπειτα, ονόμασε ένα πρώιμο αυτοκίνητο Tesla Model X, αλλά και το πρόγραμμα εξερεύνησης του διαστήματος SpaceX.
Η βιομηχανία της τεχνολογίας φαίνεται επίσης να έχει ιδιαίτερη αγάπη για το γράμμα. Εκτός από το X του Μάσκ, υπάρχει η κονσόλα παιχνιδιών της Microsoft Xbox, το smartphone Xperia της Sony, το iPhone X της Apple και το λειτουργικό σύστημα OS X. Το 2010, η Google επέλεξε το γράμμα για το όνομα του μυστικού εργαστηρίου δοκιμών ιδεών της, αρχικά γνωστό ως Google X και τώρα απλά X – με τεχνολογίες που ισχυρίζεται ότι «θα βελτιώσει τις ζωές εκατομμυρίων, ακόμη και δισεκατομμυρίων, ανθρώπων».
Υπάρχουν αναφορές ότι η Meta – η μητρική εταιρεία του Facebook, του Instagram και του Threads – που ελέγχεται από τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ, έχει ήδη σήμα κατατεθέν ένα λογότυπο X για χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει πόλεμος εμπορικών σημάτων.
Γιατί όμως οι τιτάνες της τεχνολογίας «παλεύουν» για ένα και μόνο γράμμα, όταν υπάρχουν άλλα 25 στα οποία θα μπορούσαν να βασιστούν;
Ο Tony Thorne, Διευθυντής του Slang and New Language Archive στο King’s College του Λονδίνου, βλέπει μια προσπάθεια να φανεί κανείς αινιγματικός, επικαλούμενος διάφορους αόριστους επιστημονικούς όρους, βιωματικός, αλλά και πειραματικός.
«Το Χ είναι το μόνο γράμμα του αλφαβήτου που δεν εμφανίζεται σε πολλές καθημερινές λέξεις, αλλά εμφανίζεται επίσης σε πολλαπλά μαθηματικά και τεχνικά πλαίσια που μπερδεύουν και ιντριγκάρουν τους περισσότερους από εμάς τους τεχνοαγράμματους», σημείωσε στο BBC Culture. Υπάρχει ένα υπονοούμενο για κάτι σημαντικό, άγνωστο και συναρπαστικό – ένα σύμβολο της δυνατότητας. Για τον Thorne, ωστόσο, «η υπερβολική χρήση του X αρχίζει να το μετατρέπει σε κλισέ».
Μέρος της δύναμης του X είναι ότι δεν είναι απλώς ένα γράμμα, αλλά ένα σύμβολο που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν εδώ και χιλιετίες. Στα παλαιότερα συστήματα που έφτιαξαν οι άνθρωποι, οι σταυροί και οι κύκλοι είναι τόσο θεμελιώδεις, επειδή είναι τόσο εύκολο να κατασκευαστούν. Από τον Μεσαίωνα, όσοι ήταν αναλφάβητοι, χρησιμοποιούσαν το Χ ως υπογραφή.
Από τους Φοίνικες μέχρι την άλγεβρα και το rebrand του Twitter
Το γράμμα Χ είχε μια κάπως μπερδεμένη ιστορία, συμβάλλοντας ίσως στις εύπλαστες έννοιές του. Αρχικά προέρχεται από ένα φοινικικό γράμμα που ονομάζεται samekh, που σημαίνει ψάρι, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για να αναπαραστήσει τον ήχο «s». «Οι Έλληνες το δανείστηκαν, το ονόμασαν «χι», το χρησιμοποίησαν για τον ήχο «kh» και το έγραψαν ως διαγώνιο σταυρό», εξηγεί ο Thorne. Οι Ρωμαίοι αργότερα υιοθέτησαν τον ήχο x από το Χαλκιδικό αλφάβητο, μια δυτική παραλλαγή του ελληνικού αλφαβήτου, και τον συνδύασαν με το σύμβολο Chi (x), με αποτέλεσμα να γεννηθεί το x όπως το ξέρουμε σήμερα. Είναι επίσης ένα από τα επτά γράμματα που χρησιμοποιούνται στο ρωμαϊκό αριθμητικό σύστημα.
«Μέρος του μυστικισμού του x προέρχεται από την άλγεβρα, όπου αντιπροσωπεύει το άγνωστο που πρέπει να λυθεί», σημειώνει ο Peter Drucker. «Αυτό έρχεται με όλη την ορθολογική, μαθηματική φώτιση». Τον 17ο αιώνα, ο Ντεκάρτ όρισε τα γράμματα x, y και z για να αντιπροσωπεύουν αγνώστους (με τα a, b και c ως γνωστά). Από αυτά τα τρία γράμματα, είναι το x που έχει αναδειχθεί ως το κυρίαρχο σύμβολο του μυστηρίου, που αντιπροσωπεύει το παράξενο, το εξωγήινο.
Ένα γράμμα γεμάτο αντιφάσεις
Όταν ο Γερμανός φυσικός Wilhelm Röntgen ανακάλυψε ένα νέο είδος ακτινοβολίας το 1895, την ονόμασε ακτίνα X επειδή η φύση της ήταν άγνωστη. Παράλληλα, το να έχεις το X-factor, σημαίνει να διαθέτεις κάποια άυλη ποιότητα ταλέντου.
Στην επιστημονική φαντασία δε, το Χ έρχεται να αντιπροσωπεύσει κάτι απόκοσμο, εξωγήινο. Αυτή η ασάφεια δεν είναι πάντα θετική. Για παράδειγμα, αναφορικά με τη Generation X (Γενιά Χ)- δηλαδή όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1965 και 1980 – συχνά περιγράφονται ως μια χαμένη, άσκοπη γενιά.
Αλλά το γράμμα μπορεί επίσης να σημαίνει απουσία ή διαγραφή. Χαρακτηριστικά, το όνομα του ακτιβιστή για τα πολιτικά δικαιώματα Μάλκολμ Χ, αντιπροσώπευε το άγνωστο αφρικανικό του όνομα, που πήρε από τους προγόνους του κατά τη διάρκεια της σκλαβιάς.
Το πανκ κίνημα Straight Edge – οι οποίοι απέχουν από το αλκοόλ, τον καπνό και τα ναρκωτικά – χρησιμοποιεί το X ως αναγνωριστικό τους. Παρόλα αυτά, άλλες φορές το Χ συμβολίζει μια παρουσία: Το Χ σηματοδοτεί το σημείο, ενώ επίσης χρησιμοποιείτα για να σημειώσει κανείς την επιλογή του σε έντυπα. Είναι λοιπόν ένα γράμμα γεμάτο αντιφάσεις.
Η επιλογή του Χ φαίνεται κατάλληλη για τον Έλον Μασκ, ο οποίος, όταν αγόρασε το Twitter, ζήτησε από το προσωπικό να αφοσιωθεί σε μια «εξαιρετικά σκληροπυρηνική» εργασιακή κουλτούρα.
Υποτίθεται πως ο Μασκ επιθυμεί το X του να αποτελέσει κάτι παρόμοιο με το WeChat της Κίνας, μια εφαρμογή όπου οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν, να καταναλώνουν ειδήσεις, να κάνουν αγορές, να πληρώνουν λογαριασμούς, ακόμη και να καλέσουν ταξί. Έτσι, για μια εφαρμογή που θα προσφέρει τόσο διαφορετικές υπηρεσίες, ίσως είναι λογικό να χρησιμοποιείται ένα σύμβολο με τόσες πολλές έννοιες.
Αλλά το rebrand ξεκίνησε μάλλον μπερδεμένα. Υπάρχει αβεβαιότητα για το πώς θα μιλάμε πλέον για το X. Τα tweets για παράδειγμα θα λέγονται τώρα Xs; Και εφόσον η λέξη «tweet» μπήκε στο λεξικό ως ρήμα – ποιο θα είναι το αντίστοιχο για το Χ;
Συμπερασματικά, τίθεται λοιπόν το ερώτημα, αν μια μάρκα πρέπει να προκαλεί αβεβαιότητα και σύγχυση. Το μέλλον του X δεν έχει ακόμη φανεί, αλλά δεν αποκλείεται, κατά τους ειδικούς, η αξιοποίηση της δύναμης αυτού του συναρπαστικού γράμματος και σχήματος, να αποδειχθεί υπερβολική… ακόμη και για τον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου!
