Βαριές «καμπάνες» στην Ελλάδα για μη ενσωμάτωση οδηγιών και πλημμελή εφαρμογή κανονισμών της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει βελτιώσει τη διαχείριση των παραβιάσεων του δικαίου της ΕΕ, ωστόσο οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των υποθέσεων παραμένουν σημαντικές, όπως αποκαλύπτει έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ). Παρά τη γενικότερη τάση επίλυσης των περισσότερων παραβάσεων πριν φτάσουν στο στάδιο των κυρώσεων, ορισμένα κράτη μέλη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, συνεχίζουν να μην αποκαθιστούν παραβιάσεις επί χρόνια, ακόμη και υπό την απειλή προστίμων. Ενδεικτικά, από το 2012 έως το 2023, η Κομισιόν κατέγραψε περισσότερες από 9.000 υποθέσεις παραβάσεων, με πολλές να παραμένουν ανολοκλήρωτες.

Η Ελλάδα, μάλιστα, συγκαταλέγεται στα κράτη με σημαντικές καθυστερήσεις στη μεταφορά της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στο εθνικό δίκαιο. Παρά τις προσπάθειες της Επιτροπής να επιταχύνει τις διαδικασίες, περίπου οι μισοί έλεγχοι συμμόρφωσης ξεπερνούν τα χρονικά όρια, ενώ οι καταγγελίες πολιτών και επιχειρήσεων απαιτούν συχνά χρόνια για να εξεταστούν.

Η Ελλάδα, όπως και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ, αντιμετωπίζει συστηματικά προβλήματα στην έγκαιρη συμμόρφωση με τη νομοθεσία της Ένωσης, γεγονός που συχνά οδηγεί σε διαδικασίες επί παραβάσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι καθυστερήσεις αυτές αφορούν κυρίως την ενσωμάτωση οδηγιών στο εθνικό δίκαιο και την πλημμελή εφαρμογή κανονισμών. Σύμφωνα με την έκθεση, από το 2012 έως το 2023, η Επιτροπή κίνησε συνολικά 5.902 υποθέσεις παραβάσεων σε κράτη-μέλη λόγω μη κοινοποίησης μέτρων μεταφοράς. Ένα σημαντικό ποσοστό αφορά την Ελλάδα, η οποία παραμένει στις χώρες με υψηλά ποσοστά καθυστερήσεων.

Συχνά, τα εθνικά μέτρα που κοινοποιούνται από την Ελλάδα είναι ελλιπή ή ασυνεπή με τις απαιτήσεις της ΕΕ, γεγονός που δημιουργεί επιπλέον χρονοβόρες διαδικασίες. Η Επιτροπή, σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να επιβάλει χρηματικές κυρώσεις που ξεκινούν από μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για κάθε ημέρα καθυστέρησης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ξεπερνούν τα 10 εκατ. ευρώ ετησίως. Ένα παράδειγμα που ξεχώρισε τα προηγούμενα χρόνια ήταν η υπόθεση της διαχείρισης αποβλήτων, όπου η Ελλάδα κατέβαλε πάνω από 40 εκατ. ευρώ συνολικά σε κυρώσεις λόγω πολυετούς μη συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου η Ελλάδα στο τέλος του 2023 ήταν αντιμέτωπη με χρηματικές κυρώσεις ύψους 284,9 εκατ. ευρώ σε έξι ενεργές υποθέσεις παραβάσεων. Οι κυρώσεις αυτές σχετίζονταν με την αδυναμία συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού δικαίου σε διάφορους τομείς.

Η διαχείριση των υποθέσεων παραβάσεων στην Ελλάδα παραμένει αναποτελεσματική, κυρίως λόγω γραφειοκρατίας και περιορισμένων πόρων. Ενδεικτικά, η έκθεση επισημαίνει ότι αρκετές περιπτώσεις που αφορούν την Ελλάδα χρειάστηκαν πάνω από τρία χρόνια για να ολοκληρωθούν, με την Επιτροπή να εκφράζει ανησυχίες για την αργή πρόοδο. Για παράδειγμα, υποθέσεις που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος ή τις κρατικές ενισχύσεις καθυστερούν σημαντικά, παρόλο που οι κυρώσεις αυξάνονται όσο παραμένει η μη συμμόρφωση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να επιταχύνει τη διαδικασία μέσω εργαλείων όπως το σύστημα EU Pilot, το οποίο προωθεί έναν άτυπο διάλογο πριν την επίσημη κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει. Ωστόσο, η έκθεση δείχνει ότι και εδώ οι χρόνοι παραμένουν μεγάλοι, με τις υποθέσεις να διαρκούν κατά μέσο όρο 28 μήνες. Αντίστοιχα, το νέο σύστημα Themis, που τέθηκε σε λειτουργία το 2020, στόχευε στη βελτίωση της παρακολούθησης των υποθέσεων, αλλά φαίνεται πως ακόμα δεν παρέχει πλήρεις δυνατότητες που θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα.

Παρά τις προειδοποιήσεις της Επιτροπής, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει ακόμα να αναβαθμίσει τη διοικητική της ικανότητα για την έγκαιρη μεταφορά της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Οι καθυστερήσεις αυτές δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα, αλλά έχουν σοβαρό οικονομικό αντίκτυπο, τόσο μέσω των προστίμων όσο και μέσω της απώλειας εμπιστοσύνης των ευρωπαϊκών θεσμών. Η χώρα έχει ήδη πληρώσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για παραβιάσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση αποβλήτων, την ποιότητα του αέρα και την προστασία των φυσικών περιοχών, ενώ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει νέες διαδικασίες για ζητήματα όπως οι κρατικές ενισχύσεις και η ενέργεια.