Το μυθιστόρημα, πραγματώνεται στη Ρωσία από το 1881 με την δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου Β’ ως και το 1918, αμέσως μετά τη Ρωσική Επανάσταση του Οκτωβρίου. Η διήγηση παρακολουθεί τις ιστορικές εξελίξεις προς τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την έκρηξη της Ρωσικής Επανάστασης.
Στην ουσία της αφορά την οίηση και τον ναρκισσισμό, τις εγγενείς αντιφάσεις της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, οι οποίες καταλήγουν σε ολέθριες διαψεύσεις και καταστροφές. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου, ο οποίος αναζητεί το ακραιφνές και έτσι έρχεται αντιμέτωπος με παραπειστικές λοξοδρομήσεις, τις τόσες «βεβαιότητες» της ανθρώπινης λογικής. Τέλος είναι μια φωνή ενάντια στον πόλεμο και την αδικία.
Ένας απόγονος απελεύθερων μουζίκων διηγείται την ιστορία της ζωής του. Πρόκειται για έναν επιμελή και ιδιαίτερα ευφυή νέο, ο οποίος έχοντας κερδίσει την εκτίμηση και την εύνοια ενός ιεράρχη ολοκληρώνει τη φοίτησή του στο σχολείο και εισάγεται στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης.
Η ιστορία ουσιαστικά αρχίζει όταν ένα κυριακάτικο πρωινό ο ήρωας του βιβλίου ξεκινά για να συναντήσει μια εξαδέλφη του, η οποία έχει ζητήσει να τον δει, χωρίς όμως να του έχει αποκαλύψει το λόγο της συνάντησης. Καθώς πλησιάζει τον τόπο του ανταμώματος γίνεται μάρτυρας της επίθεσης και τελικά της δολοφονίας του τσάρου Αλέξανδρου Β’, κατά τη διάρκεια της οποίας σκοτώνεται και η εξαδέλφη του.
Σε αυτή την τραγική συγκυρία η μοίρα του φοιτητή διασταυρώνεται με αυτήν του επίσης νεαρού πρίγκηπα Στρογγανώφ, τη ζωή του οποίου σώζει από τύχη. Λίγες ημέρες αργότερα ο αριστοκράτης ζητά να συναντήσει αυτόν, στον οποίο οφείλει τη σωτηρία του. Σε αυτό το πρώτο τους συναπάντημα ο Στρογγανώφ από αίσθημα ευγνωμοσύνης προσφέρεται να βοηθήσει τον φοιτητή και μάλιστα του προτείνει να ενταχθεί στη συνοδεία του.
Η ανεξάρτητη και ασυμβίβαστη ιδιοσυγκρασία του φοιτητή αρνείται. Στη συνέχεια υπό το βάρος της αγωνιώδους εμπειρίας της δολοφονικής επίθεσης κατά του τσάρου και του χαμού της εξαδέλφης του εγκαταλείπει τις σπουδές και ταξιδεύει στα ανατολικά σε αναζήτηση απαντήσεων για τα βαθύτερα ερωτηματικά της ύπαρξης. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ξανασυναντιέται απρόσμενα με τον πρίγκηπα Στρογγανώφ, ο οποίος του επαναλαμβάνει την πρόταση να ενταχθεί στον στενό του περίγυρο, πράγμα που τελικώς αποδέχεται.
Από εκεί και πέρα μεταξύ των δύο ανδρών αναπτύσσεται βαθιά φιλία και εκτίμηση, έτσι που στην πορεία ο νεαρός φοιτητής καθίσταται εξ απορρήτων του πρίγκηπα. Καθώς ο τελευταίος είναι σύμβουλος του τσάρου Νικολάου Β’, ο απόγονος των μουζίκων βιώνει από πρώτο χέρι τις εξελίξεις των τελευταίων χρόνων της αυτοκρατορικής Ρωσίας, τις αναταράξεις της δημόσιας ζωής, τις παλινωδίες της αυταρχικής εξουσίας. Ο Στρογγανώφ ενημερώνει τον φίλο του για τα γεγονότα στην αυτοκρατορική αυλή, αλλά και τον χρησιμοποιεί σε εχέμυθες και ευαίσθητες αποστολές. Συχνά τον στέλνει να μεταφέρει χρήματα και αγαθά σε μια οικογένεια εργατών, η οποία είναι αποδέκτης της φιλευσπλαχνίας του ζάπλουτου αριστοκράτη.
Στα χρόνια που περνούν ο αφηγητής γνωρίζει τον έρωτα, την προδοσία, την αλαζονεία, αλλά και την ευγένεια της ανθρώπινης φύσης, προσπαθώντας να κρατήσει τις αρχές του σταθερές στα αντίρροπα ρεύματα της ταραχώδους εποχής.
Η «σύγκρουση» των δύο πρωταγωνιστών
Μέσα από τη διήγηση αποκαλύπτονται οι διαφορετικές, θεμελιωδώς αντικρουόμενες θέσεις των δύο ανδρών, καθώς ο ένας διατηρεί την κριτική ματιά της ταπεινής του καταγωγής, ενώ ο άλλος επιχειρεί να προασπιστεί τις αριστοκρατικές του καταβολές. Η πάλη του επερχόμενου έναντι του οδυνηρού εκπεσμού των βεβαιοτήτων της συνήθειας φανερώνονται με όλο πιο τραγικό τρόπο κατά τη διάρκεια της κοινής πορείας των δύο φίλων και κορυφώνεται με την κατάρρευση της αυτοκρατορικής τάξης από τις επαναστάσεις του Φεβρουαρίου και του Οκτωβρίου.
Στις τραγικές συνθήκες της ανασφάλειας της επαναστατικής Ρωσίας οι δύο φίλοι αποφασίζουν κάποια στιγμή να δραπετεύσουν, το οποίο και επιχειρούν μέσω Φινλανδίας. Κατά την τελική φάση της φυγής τους συλλαμβάνονται από ένα απόσπασμα Μπολσεβίκων. Αντιμέτωποι με τον εφιάλτη της εξόντωσης, καθώς αναμετρώνται με το ίδιο τους το τέλος, έκπληκτοι διαπιστώνουν πως οι φρουροί απλά τους διευκολύνουν στην απόδραση.
Στην κορύφωση της σύγχυσης ο επικεφαλής των Μπολσεβίκων αποχαιρετά τον πρίγκηπα αποκαλώντας τον «πατέρα». Σαστισμένος ο τόσων χρόνων επιστήθιος φίλος και συνοδοιπόρος του Στρογγανώφ ζητά εξηγήσεις – τί σημαίνει η προσφώνηση του επαναστάτη – γιατί εντέλει τους βοήθησαν στη φυγή τους;
Με τα πολλά ο Στρογγανώφ αποκαλύπτει πως ο επικεφαλής Μπολσεβίκος ήταν γιος του, καρπός του έρωτά του με την φονευμένη εξαδέλφη του φίλου του. Ομολογεί πως εκείνη είχε μείνει έγκυος και παρά τις αντιρρήσεις του είχε γεννήσει το παιδί, το οποίο εκείνος δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση να αναγνωρίσει. Σε μια τελευταία, απεγνωσμένη προσπάθεια πίεσης η ατυχής μητέρα είχε ζητήσει να συναντήσει τον ξάδελφό της για να του γνωστοποιήσει την αδικία και την παλιανθρωπιά του πρίγκηπα, με σκοπό να φτάσουν όλα στον υψηλά ιστάμενο ιερωμένο – ευεργέτη του νεαρού ξαδέλφου της.
Η κατάρρευση και η ελπίδα
Ο Στρογγανώφ φρόντισε να σπεύσει στο σημείο της συνάντησης για να αποτρέψει την αποκάλυψη του καταστροφικού για εκείνον μυστικού. Η τρομοκρατική ενέργεια κατά του τσάρου, η δολοφονία της εξαδέλφης ανέτρεψαν τα σχέδιά της, βουβαίνοντας το ένοχο μυστικό. Από εκεί και πέρα ο πρίγκηπας παρέδωσε την κηδεμονία του νόθου παιδιού του σε μια εργατική οικογένεια, την οποία φρόντιζε να υποστηρίζει υλικά, θέλοντας κατά ένα τρόπο να καλύψει, αλλά και να επουλώσει τις βαρύτατες ενοχές του. Σε αυτή του την προσπάθεια δε δίστασε να χρησιμοποιήσει τον φίλο του και θείο του παιδιού.
Για τον αφηγητή οι αποκαλύψεις αυτές, την ώρα που και οι δύο εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, καθώς ο κόσμος τους έχει παρασυρθεί αμετάκλητα στο παρελθόν, παίρνουν τη μορφή «εξόδου» από έναν «παράδεισο», η οποία πραγματώνεται μέσω της καθολικής διάψευσης κι όμως αφήνει να διαφανούν προοπτικές.
Θα μπορούσε από την κατάρρευση να προκύψει ελπίδα;
«Οφείλω να διευκρινίσω ότι τα ιστορικά γεγονότα τα οποία αναφέρονται είναι εξ’ ολοκλήρου πραγματικά και αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας», σημειώνει ο συγγραφέας.
Το οπισθόφυλλο
«Ο 20ός αιώνας δεν ανέτειλε ούτε μια μέρα νωρίτερα από τις 28 Ιουλίου 1914, με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Με βεβαιότητα προδιαγράφηκε και σημαδεύτηκε από τις πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία και τη Ρωσική Επανάσταση. Μέσα από την αφήγηση ενός πρώην μουζίκου και εντέλει έμπιστου του πρίγκιπα Στρογκανόφ, ο οποίος υπήρξε επιστήθιος φίλος και σύμβουλος του τελευταίου τσάρου, περιγράφεται όλη η πορεία της ρωσικής ιστορίας προς τον Μεγάλο Πόλεμο και την Επανάσταση. Πρόκειται για την εξιστόρηση της ζωής ενός ανθρώπου ο οποίος, μέσα από την προσωπική του διαδρομή, τις μεταπτώσεις, τη διαρκή αναμέτρηση με τις αντιφάσεις και αμφιταλαντεύσεις ενός περιπετειώδους βίου, αναζητά τη γνήσια έκφραση, το αυθεντικό της ύπαρξης.
Κατά την καταγραφή των γεγονότων της πορείας της ρωσικής κοινωνίας προς την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος και την εμβληματική επανάσταση, αναδεικνύεται η νομοτελειακή νωθρότητα που καταλαμβάνει τις «ελίτ», η οποία κυρίως προκύπτει από την αλαζονεία, την πίστη στο αμετάβλητο και απρόσβλητο των προνομίων και της επιβολής τους.
Το βιβλίο αποτελεί υπενθύμιση της κορυφαίας χίμαιρας που προσβάλλει τις κοινωνίες και τις ηγεσίες τους σε σχέση με τη βεβαιότητα και την πίστη για μια απρόσκοπτη σταθερότητα, για το διαρκές αληθές της πραγματικότητάς τους, όλων αυτών που, προϊόντος του χρόνου, η λάμψη τους ξεθωριάζει, ώσπου κατακρημνίζονται στα ερείπια της διάψευσης και της ακύρωσης, της μοιραίας και σπαρακτικής ανατροπής.
Το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα επιχειρεί να υπενθυμίσει το ευμετάβλητο και ασταθές της ανθρώπινης ύπαρξης, το αδυσώπητο πρόσωπο της ειμαρμένης, αναγνωρίζοντας στο σήμερα σημεία των καιρών μιας επερχόμενης κατάλυσης των κορεσμένων βεβαιοτήτων ενός πολύπαθου «παρόντος».
Ο συγγραφέας
Ο Βασίλειος Ξ. Σπηλιωτόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Σπούδασε νομικά στην Γερμανία, όπου παρακολούθησε και μαθήματα κοινωνιολογίας. Επίσης έχει παρακολουθήσει μαθήματα φιλοσοφίας στην Αγγλία.
Εργάστηκε και εξακολουθεί έτσι ως επιχειρηματίας, καθώς επίσης έχει για χρόνια αρθρογραφήσει σε διάφορα Μ.Μ.Ε. με κείμενα ιστορικού, αλλά και ευρύτερου ενδιαφέροντος, όπως στο «ΒΗΜΑ της Κυριακής», στο Protagon.gr, στην Lifo κ.α..
Το «Λαθρεπιβάτης μιας ζωής» είναι το πρώτο του ιστορικό μυθιστόρημα, το οποίο ολοκληρώθηκε μετά από πολύχρονη έρευνα.
Ο συγγραφέας διαθέτει το κύριο μέρος των εσόδων του από τις πωλήσεις του βιβλίου υπέρ του “ΕΛΠΙΔΑ” Σύλλογος Φίλων παιδιών με Καρκίνο. Το μυθιστόρημα είναι αφιερωμένο σε όλους τους καρκινοπαθείς και όσους έχουν δώσει μάχη ή μάχονται ακόμη για τη ζωή. Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει προσβληθεί τρεις φορές με πρωτογενείς καρκίνους.
