Πλήρη ίαση σε ποσοστό πάνω από 30% των ασθενών με λέμφωμα, επιβίωση πάνω από πενταετία σε άλλο ένα ποσοστό 43% των ασθενών και διάμεση επιβίωση 26 μήνες, πετυχαίνουν οι νέες κυτταρικές θεραπείες με τα CAR-T, τα γενετικά τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα με χιμαιρικούς αντιγονικούς υποδοχείς (CAR).
Η νέα αυτή τεχνολογία έρχεται να δώσει «ανάσα» σε μια κατηγορία ασθενών που το νόσημά τους μέχρι πρότινος είχε πολύ χαμηλά ποσοστά επιβίωσης, κάτω του 10% και για πολύ μικρό χρονικό διάστημα – μέχρι έξι μήνες.
Οι νέες αυτές θεραπείες εφαρμόζονται στη χώρα μας και για την εφαρμογή τους έχουν διαπιστευθεί επτά κέντρα σε ολόκληρη τη χώρα: 4 στην Αθήνα, ένα στη Θεσσαλονίκη, ένα στην Πάτρα και ένα στην Κρήτη. Όμως επειδή πρόκειται για μεταμοσχευτική διαδικασία, τα κέντρα δεν επαρκούν και χρειάζεται η περαιτέρω ενίσχυσή τους, τόσο σε αριθμό, όσο και σε εξειδικευμένο ιατρικό δυναμικό.
Μέχρι στιγμής εκτιμάται ότι έχουν λάβει αυτή τη θεραπεία στη χώρα μας περίπου 100-150 άτομα.
Μιλώντας στο in.gr για τις νέες αυτές θεραπείες με τα CAR-T και τις εφαρμογές τους, ο Διευθυντής της Αιματολογικής Κλινικής και της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του «Ευαγγελισμού» Ιωάννης Μπαλταδάκης, εξήγησε πως οι χιμαιρικοί αντιγονικοί υποδοχείς είναι τεχνητά αντισώματα με ένα μέρος ανθρώπινο και ένα ζωικό (από ποντίκι). Αναγνωρίζουν ένα αντιγόνο που βρίσκεται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων και διεγείρουν έναν μηχανισμό, που δίνει το κατάλληλο σήμα στα λεμφοκύτταρα να καταστρέψουν τα νεοπλασματικά κύτταρα.
Πώς δρουν
Με άλλα λόγια το αντίσωμα αυτό «βλέπει» το αντιγόνο και με αυτή την «αναγνώριση» προκαλεί ισχυρό ερέθισμα στο λεμφοκύτταρο να ενεργοποιηθεί για να καταστρέψει το καρκινικό κύτταρο.
Σύμφωνα με τον κ. Μπαλταδάκη, τα CAR-T είναι εγκεκριμένη θεραπεία σήμερα για συγκεκριμένες αιματολογικές κακοήθειες, όπως τα λεμφώματα non Hodgkin, η B-οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία και το πολλαπλό μυέλωμα.
Πότε χορηγούνται
Από τα λεμφώματα non Hodgkin, το πιο συχνό, είναι το διάχυτο λέμφωμα από μεγάλα Β κύτταρα.
Σε αυτούς τους ασθενείς χορηγείται αρχικά χημειοανοσοθεραπεία, η οποία αποτελεί τη θεραπεία πρώτης γραμμής, και σε ποσοστό περίπου 60% γίνονται καλά με αυτήν τη θεραπεία.
Στην περίπτωση όμως που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία πρώτης γραμμής ή αρχικά ανταποκρίνονται, αλλά στη συνέχεια παρουσιάζουν υποτροπή, τότε είναι υποψήφιοι για CAR-T θεραπεία. Οι ασθενείς αυτοί είναι το 35% των ασθενών με λέμφωμα που λαμβάνουν θεραπεία πρώτης γραμμής και υπολογίζονται σε 50-100 άτομα κατ΄ έτος.
Σύμφωνα με την έγκριση από τον ΕΜΑ το 2007, τα CAR-T αποτελούσαν τότε θεραπεία 3ης γραμμής. Πλέον, όμως έχουν λάβει έγκριση ως θεραπεία 2ης γραμμής, με βάση τα σαφή πλεονεκτήματα που έδειξαν στην επιβίωση των ασθενών. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται άμεση παραπομπή των ασθενών για τη συγκεκριμένη θεραπεία, αν δεν έχουν καλή ανταπόκριση στη θεραπεία πρώτης γραμμής.
Αποτελέσματα
Πριν την εφαρμογή των CAR-T, μόνο ένα 10-20% των ασθενών με ανθεκτικό ή υποτροπιάζον λέμφωμα επιβίωνε στα 2 χρόνια, ενώ η διάμεση επιβίωση δεν ξεπερνούσε τους έξι μήνες.
Mε τα CAR-T ως θεραπεία 3ης γραμμής, η διάμεση επιβίωση αυξάνεται στους 26 μήνες. Επιπλέον, το 43% φτάνει επιβιώνει στα 5 χρόνια και πάνω από το 30% ιάται πλήρως από το νόσημα.
Ως 2η γραμμή θεραπείας, τα CAR-T έχουν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα και επιτυγχάνεται ίαση στο 42% των ασθενών. Για ένα ανθεκτικό ή υποτροπιάζον λέμφωμα είναι πολύ σημαντικό να γίνονται καλά σχεδόν οι μισοί ασθενείς.
Αποδείχθηκε από δύο πρόσφατες κλινικές μελέτες ότι, τα CAR-T ως 2η γραμμή θεραπείας έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα απ’ ότι η ανοσοχημειοθεραπεία σε συνδυασμό με την αυτόλογη μεταμόσχευση. Πλέον, η αυτόλογη μεταμόσχευση δεν αποτελεί θεραπεία εκλογής για τους ασθενείς που εμφανίζουν ανθεκτική νόσο ή πρώιμη υποτροπή, δηλαδή υποτροπή σε διάστημα μικρότερο από 12 μήνες από το τέλος της θεραπείας 1ης γραμμής.
Πού γίνεται η θεραπεία
Για την εφαρμογή των νέων αυτών κυτταρικών θεραπειών, ο κ. Μπαλταδάκης τόνισε ότι χρειάζονται Μονάδες Μεταμόσχευσης και μάλιστα οι μονάδες αυτές είναι να ειδικά διαπιστευμένες για τη θεραπεία με CAR-T .
Στη χώρα μας έχουν πιστοποιηθεί 7 κέντρα. Στην Αθήνα λειτουργούν στον Ευαγγελισμό, το Αττικό, το Λαϊκό και το Παίδων «Αγ. Σοφία», στη Θεσσαλονίκη στο Νοσοκομείο Παπανικολάου, καθώς και στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία Πάτρας και Ηρακλείου.
Πρόσβαση των ασθενών
Σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης των ασθενών σε αυτές τις κυτταρικές θεραπείες, ο κ. Μπαλταδάκης τόνισε ότι πρόκειται για θεραπείες με ιδιαίτερες απαιτήσεις, οπότε χρειάζεται ενίσχυση των μεταμοσχευτικών κέντρων για την εφαρμογή τους. Επεσήμανε μάλιστα, ότι τα μεταμοσχευτικά κέντρα δεν επαρκούν σήμερα για αυτές τις θεραπείες, καθώς είναι επιφορτισμένα και με τις μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών κυττάρων.
Από την άλλη, υπογράμμισε πως έχει μεγάλη σημασία ο χρόνος, οι ασθενείς πρέπει να κάνουν τη θεραπεία έγκαιρα, ει δυνατόν στη 2η γραμμή, αμέσως μετά την υποτροπή ή τη διαπίστωση ότι η αρχική θεραπεία δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ώστε η κυτταρική θεραπεία να είναι πιο αποτελεσματική.
Ένα πρόσθετο ζήτημα στη διαχείριση του χρόνου, είναι ότι πρόκειται για εξατομικευμένη και όχι άμεσα διαθέσιμη θεραπεία, αφορά δηλαδή τον κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Διαδικασία παραγωγής
Τα CAR-T δεν είναι ένα έτοιμο σκεύασμα. Ο ασθενής, πρέπει να παραπεμφθεί στο μεταμοσχευτικό κέντρο, να προγραμματιστεί το συντομότερο η συλλογή των λεμφοκυττάρων, να σταλούν τα λεμφοκύτταρα στο κεντρικό εργαστήριο και μετά από γενετική τροποποίηση να μετατραπούν σε CAR-T. Και αυτή η διαδικασία χρειάζεται περίπου ένα μήνα.
Μέχρι τότε, ο ασθενής υποβάλλεται συνήθως σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία με σκοπό να ελεγχθεί η νόσος και να μειωθεί το φορτίο της, ώστε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα με την κυτταρική θεραπεία.
