Η συντριπτική πλειοψηφία των ελεύθερων επαγγελματιών αδυνατεί να καταβάλει επιπλέον εισφορές, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε μια σύνταξη που θυμίζει περισσότερο επίδομα παρά ανταμοιβή ετών εργασίας.
Οκτώ τους δέκα ελεύθερους επαγγελματίες θα λάβουν σύνταξη πείνας, καθώς μόλις 2 στους 10 επιλέγουν να καταβάλλουν υψηλότερες εισφορές από αυτές της πρώτης ασφαλιστικής κατηγορίας γιατί δεν αντέχουν οικονομικά.
Η συντριπτική πλειοψηφία είτε αδυνατεί είτε δεν θέλει να καταβάλει επιπλέον εισφορές, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε μια σύνταξη που θυμίζει περισσότερο επίδομα παρά ανταμοιβή ετών εργασίας.
Μόνο 2 στους 10 επαγγελματίες –περίπου 120.000 ασφαλισμένοι– θα λάβουν σύνταξη πάνω από 800 ευρώ, έπειτα από 35 χρόνια καταβολής εισφορών. Η συντριπτική πλειονότητα θα χρειαστεί τέσσερις δεκαετίες εργασίας για να αγγίξει το ίδιο όριο, ενώ αρκετοί δεν θα το ξεπεράσουν ποτέ. Αυτή είναι η εικόνα που διαμορφώνει το νέο ασφαλιστικό τοπίο στους ελεύθερους επαγγελματίες, με τα στοιχεία του ΕΦΚΑ να αποκαλύπτουν συντάξεις δύο ταχυτήτων και ένα χάσμα που χρόνο με τον χρόνο μεγαλώνει.
Το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε μια νέα γενιά συνταξιούχων με έντονες αποκλίσεις στο εισόδημα. Από τη μια πλευρά, όσοι έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν υψηλότερες εισφορές «χτίζουν» αξιοπρεπείς παροχές. Από την άλλη, οι περισσότεροι εγκλωβίζονται στην πρώτη κατηγορία εισφορών, είτε από οικονομική αδυναμία είτε από επιλογή, με αποτέλεσμα να βλέπουν τον προσωπικό τους λογαριασμό σύνταξης να παραμένει καθηλωμένος.
Τα παραδείγματα που δημοσιοποιήθηκαν από τον ΕΦΚΑ καταδεικνύουν με τον πιο καθαρό τρόπο την κατάσταση
- Με 33 χρόνια ασφάλισης, η σύνταξη κυμαίνεται από 728 ευρώ μικτά στην 1η κατηγορία έως 1.377 ευρώ στην 6η.
- Στα 35 χρόνια, ο επαγγελματίας της 1ης κατηγορίας φτάνει τα 773 ευρώ, ενώ στην 5η κατηγορία ξεπερνά τα 1.200 ευρώ.
- Στα 40 χρόνια, η ψαλίδα ανοίγει ακόμη περισσότερο: 888 ευρώ για την 1η κατηγορία έναντι σχεδόν 1.900 ευρώ για την 6η.
Η εικόνα αυτή αποτυπώνει μια βασική αρχή: χαμηλές εισφορές συνεπάγονται χαμηλές συντάξεις, ενώ οι υψηλότερες καταβολές χτίζουν ένα πιο ασφαλές μέλλον.
Οι αριθμοί πίσω από το πρόβλημα
Η διαφοροποίηση μεταξύ των κατηγοριών είναι ξεκάθαρη. Στην πρώτη ασφαλιστική βαθμίδα, η εισπραξιμότητα μετά βίας αγγίζει το 61%. Από τις απαιτητές εισφορές ύψους 625 εκατ. ευρώ για το πρώτο τρίμηνο του 2025, οι πληρωμές έφτασαν τα 382 εκατ. ευρώ. Αντίθετα, στις ανώτερες κατηγορίες, όπου ασφαλίζεται το 20% των επαγγελματιών, οι δείκτες συνέπειας φτάνουν σε εντυπωσιακά ποσοστά: 90% στη 2η κατηγορία και σχεδόν 95% στην 6η. Αυτό σημαίνει πως όσοι επαγγελματίες έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν περισσότερα, όχι μόνο το κάνουν συστηματικά, αλλά και επενδύουν ουσιαστικά στη μελλοντική τους σύνταξη.
Η διαμόρφωση συντάξεων δύο ταχυτήτων δημιουργεί νέες κοινωνικές ανισότητες. Οι επαγγελματίες που αδυνατούν ή επιλέγουν να παραμείνουν στις χαμηλές κατηγορίες εγκλωβίζονται σε έναν φαύλο κύκλο χαμηλών παροχών. Αντίθετα, μια μειοψηφία, με καλύτερη οικονομική δυνατότητα, θα εξασφαλίσει συντάξεις που θα ξεπερνούν ακόμη και τα 1.700 ευρώ καθαρά.
Αυτό σημαίνει ότι τα επόμενα χρόνια θα υπάρχει μια νέα «γενιά» συνταξιούχων επαγγελματιών με μεγάλες αποκλίσεις στο εισόδημα, γεγονός που θα εντείνει τις ανισότητες στο εσωτερικό του ασφαλιστικού συστήματος. Η πρακτική της μαζικής παραμονής στην πρώτη κατηγορία καταδεικνύει ότι για πολλούς η ελευθερία αυτή είναι «επίφαση», αφού τα περιορισμένα εισοδήματα δεν τους αφήνουν περιθώρια να επενδύσουν στη σύνταξή τους.
